ما درباره هیچ‌یک از معصومان حتی شخص پیامبر اعظم (ص)، موضوع اربعین یا گرامیداشت چهلمین روز درگذشت و شهادت را نداریم، جز برای امام‌حسین (ع). مهم آن است که گرامیداشت اربعین، منحصر به همان سال شهادت حضرت نیست و نه‌تن‌ها جابربن‌عبدا... انصاری به‌همراه شاگردش عطیه در نخستین اربعین شهادت حسینی به زیارت حضرت اباعبدا... الحسین (ع) رفتند و زیارت‌نامه مخصوص آن در مفاتیح‌الجنان آمده، بلکه پس از آن نیز این سنت مرسوم بوده است. از این نظر بدون تردید اهل‌بیت امام‌حسین (ع) در اربعین همان سال یا سال بعد به کربلا آمده‌اند.
حکمت بزرگداشت اربعین، زنده و جاودان ماندن واقعه کربلاست و برای همین حیاتش دائمی است. به‌دلیل این اهمیت و عظمت است که هم امام‌صادق (ع)، زیارت اربعین را انشا و به انجام آن امر کرده‌اند و هم امام‌عسکری (ع) این زیارت را از علائم پنج‌گانه انسان مؤمن معرفی کرده‌اند.
اگر به زیارت اربعین که امام‌صادق (ع) انشا کرده‌اند توجه کنیم، چند شاخصه را در آن می‌یابیم؛ نخست شاخصه مقام امامت حضرت اباعبدا... الحسین (ع) که با تعابیر مختلف بر آن تأکید شده است. دوم، جایگاه ویژه ائمه (ع) از منظر خلقت نوری است که هیچ شرک و اخلاق مشرکانه‌ای در نسل آنها وجود نداشته است؛ چنان‌که به تصریح زیارت‌نامه، مقام امامت را خدای متعال برعهده کسانی گذاشته است که از نظر نسل و اعتقاد و اعمال، از پاکان روزگارند.
سوم، هدف والای امام‌حسین (ع) در قیام عاشورا که کمتر در دیگر زیارات آمده است؛ حضرت سیدالشهدا (ع) درصدد بودند مردم را از جهالت بی‌ایمانی، جهالت درباره هدف آفرینش و جهالت در راه و روش صحیح برای زندگی پاک و سعادتمندانه واقعی، نجات دهند؛ چراکه عده‌ای بعد از پیامبر (ص) راه را گم کردند و از صراط مستقیم یعنی امیرالمؤمنین (ع) و اهل‌بیت (ع) دور افتادند و خود را پرچمدار اسلام و زمامدار مسلمانان معرفی کردند.
چهارمین شاخصه زیارت اربعین، اشاره به آنهایی است که امام‌حسین (ع) را به شهادت رساندند؛ کسانی که فقط به زندگی دنیا فکر می‌کردند و خود را در حیات پست آن محدود کردند و برای این حیات از کشتن مظلومان هم ابایی نداشتند. نکته دیگری که در زیارت اربعین باید به آن توجه کرد، استمرار جریان امامت تا روز قیامت است.
این جریان با ظهور امام‌زمان (عج) و نیز در آستانه قیامت با مسئله رجعت، حاکمیت می‌یابد و سبب جهانی شدن اسلام می‌شود؛ همان هدفی که پیامبر اکرم (ص) دنبال می‌کردند، بنابراین هم زائران اربعین هم آنها که به این زیارت نمی‌روند، باید خود را با این اهداف هم‌مسیر کنند.
در چهل روزی که پس از عاشورا بر اهل‌بیت امام‌حسین (ع) گذشت، اتفاقات مهمی رخ داد؛ با رفتن اهل‌بیت به کوفه و شام و سپس بازگشتشان به کربلا، چهره پلید یزید و هم‌دستا‌نش و اسلام بنی‌امیه آشکار شد. معاویه و یزید درصدد بودند که اسم پیامبر (ص) و ائمه (ع) از مأذنه‌ها و منابر برداشته شود، اما در محفل یزید و بعد از اسارت و آزار اهل‌بیت (ع)، با ایراد خطبه‌های امام‌سجاد (ع) و حضرت زینب (س) ورق برگشت، تاجایی‌که خانواده یزید علیه او برخاستند و جشنی که برای پیروزی ظاهری در کربلا پیش‌بینی شده بود، جای خود را به اقامه عزا و عزاداری داد و این‌چنین، اهداف یزید خنثی شد.