هدی جاودانی - خلیج‌فارس در تاریخ کهن جهان همواره با همین نام پرغرور شناخته می‌شود. این نام، جدا از عرق ملی ما ایرانی‌ها به این اصالت باشکوه، چندده‌سالی است که هدف تاراج فرهنگی برخی کشور‌ها قرار گرفته است؛ از برخی کشور‌های حوزه خلیج‌فارس گرفته تا سیاست‌مداران برخی کشور‌های استعمارگر که با اهداف و اغراض خاص، به‌جای استفاده از نام تاریخی خلیج‌فارس، به تناسب مطامع خود، از نام مجعول دیگری استفاده می‌کنند. به بهانه روز ملی خلیج‌فارس، در این گزارش به بررسی کاربرد این نام در رسانه‌های خارجی می‌پردازیم.
خلیج‌فارس از زبان یک سعودی
خبرگزاری فرانسوی فرانس۲۴، ژوئن سال ۲۰۱۰ با انتشار مقاله‌ای، درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش برآمد. این خبرگزاری از دیدگاه تاریخی و از نگاه عبدالخالق‌الجنابی، مورخ سعودی، در این مقاله می‌نویسد که از دوران اسکندر مقدونی، نام خلیج‌فارس وجود داشته و البته این خلیج دارای اسامی دیگری نیز -ازجمله دریای جنوب- بوده، اما این نام خلیج‌فارس بوده است که مورخان عرب در متون تاریخی حفظ می‌کرده‌اند. الجنابی در این مقاله ثابت می‌کند که نام خلیج‌فارس تا دوران به قدرت رسیدن جمال عبدالناصر و ظهور ناسیونالیسم عربی، پابرجا و پس از آن بوده است که عرب‌ها به استفاده از «خلیج عربی» روی آورده‌اند. با وجود اینکه الجنابی، خود اهل عربستان سعودی است، در مقام یک پژوهشگر تاریخی از شعار‌های ناسیونالیستی کشورش دفاع نمی‌کند.
نامی که سازمان ملل پذیرفته است
روزنامه بریتانیایی گاردین نیز اکتبر ۲۰۱۰ در مقاله‌ای به قلم برایان ویتاکر، در واکنش به اختلاف بر سر نام «خلیج‌فارس» یا «خلیج عربی» این پرسش را مطرح می‌کند که «آیا آمریکا با تغییر نام «خلیج‌فارس» و صدا زدن آن به نام «خلیج عربی»، قصد آزار ایران را دارد؟»؛ پرسشی که پاسخش درنهایت مثبت است. ویتاکر در این مقاله با ارجاع به جغرافی‌دانان یونان باستان، استرابون و بطلمیوس، این منطقه آبی را خلیج‌فارس خطاب می‌کند؛ نامی که تا دوران معاصر حفظ شده است. او نیز، تلاش برای تغییر نام خلیج‌فارس به خلیج عربی را به حوالی دهه ۱۹۶۰ و ظهور ناسیونالیسم عربی مرتبط می‌داند. علاوه‌بر این، سازمان ملل و بدنه‌های بین‌المللی دیگر براساس همین شواهد تاریخی، نام خلیج‌فارس را به‌عنوان نام رسمی و پیشنهادی این منطقه پذیرفته‌اند. موضع رسمی ایالات متحده آمریکا نیز تا یک هفته پیش از انتشار این مقاله، به رسمیت شناختن نام خلیج‌فارس بوده و از ۲۰ اکتبر ۲۰۱۰ تغییر موضع داده است. ویتاکر در این مقاله بر این باور است که این تغییر موضع، نمی‌تواند اتفاقی باشد و بیشتر به تحولی سیاسی اشاره می‌کند؛ چراکه نام خلیج‌فارس را آمریکا از سال ۱۹۱۷ به‌صورت رسمی استفاده می‌کرده است و تغییر ناگهانی آن به خلیج عربی و پاسخ‌گو نبودن مقامات این کشور، فقط به فرضیه دشمنی آمریکا با ایران دامن می‌زند.
اجبار برای به‌کار بردن نام جعلی
نیویورک‌تایمز، روزنامه معتبر آمریکایی، نیز موضع مشابهی با دیگر رسانه‌های دنیا دارد. کارن زرایک، ژانویه ۲۰۱۶ در پاسخ به این سؤال می‌نویسد که نام خلیج‌فارس در طول تاریخ و در نقشه‌ها، اسناد و دیپلماسی کشور‌ها از ایران باستان و تسلط امپراتوری آن بر منطقه، وجود داشته است. او نیز با ارجاع به کتاب «خلیج‌فارس در تاریخ»، نوشته لارنس‌جی. پاتر، مورخ، خاستگاه «خلیج عربی» را به برهه ظهور عبدالناصر در مصر و جریان ناسیونالیسم عربی مربوط می‌داند. زرایک می‌نویسد که حدود دهه ۱۹۶۰ میلادی، کشور‌های عربی استفاده از نام «خلیج عربی» را اجباری و شورای همکاری خلیج‌فارس را به استفاده از آن وادار کردند. در این مقاله به استفاده سازمان ملل از نام خلیج‌فارس طبق اسنادی تاریخی که به دوران داریوش یکم، پادشاه ایران باستان، در قرن پنجم پیش از میلاد بازمی‌گردد، نیز اشاره شده است.
شبکه خبری الجزیره نیز که مرکز آن در دوحه، پایتخت قطر، واقع شده است، دسامبر ۲۰۱۰ با انتشار مطلبی به تلاش آمریکا برای استفاده از خلیج عربی به‌جای خلیج‌فارس اشاره می‌کند. این شبکه خبری نیز مانند دیگر رسانه‌ها از وجود نام خلیج‌فارس از پیش از ۲ هزار سال قبل در نقشه‌ها، متون ادبی و استفاده مقامات رسمی از آن، خبر می‌دهد. در این مقاله ذکر شده است که حتی پس از ظهور اسلام نیز جهان عرب، این منطقه آبی را به «بحر فارس» یا دریای فارسی می‌شناخته است. الجزیره از کاربرد نام خلیج‌فارس توسط مقامات رسمی و دولتی، به‌ویژه دولت آمریکا می‌گوید و اشاره می‌کند که نام خلیج‌فارس را سازمان ملل به‌عنوان یک استاندارد بین‌المللی قانونی، به رسمیت می‌شناسد. در این استاندارد آمده است: «هرگونه تغییر، تخریب یا دگرگونی اسامی ثبت‌شده در اسناد تاریخی و نقشه‌ها، به‌منزله تخریب آثار باستانی است و عملی ناروا تلقی می‌شود، بنابراین از اسامی مناطق جغرافیایی که از هویتی تاریخی برخوردارند، نباید به‌عنوان ابزاری سیاسی و برای رسیدن به اهداف سیاسی، بومی و نژادی یا درجهت کشمکش‌های ملی‌گرایانه و دیگر ارزش‌ها استفاده شود.».