قدیم‌تر‌ها کسب و کار برکت داشت. الان برکت از کاسبی رفته، پول بی‌ارزش شده و چه و چه. این حرف‌ها را از زبان بازاری‌ها، زیاد شنیده‌ام و شنیده‌اید. ولی هیچ‌کس نمی‌گوید برکت و ارزش را خود آدم‌ها به کاری که می‌کنند می‌دهند.
امیرمنصوررحیمیان/ شهرآرانیوز- قدیم‌تر‌ها هیچ‌کس از کاسب ورشکسته، خرده‌فروش ضرر کرده و آدم نابلد و کار نکرده توقعی نداشت. اصلا گیریم از او طلبکار بود به او جنس داده بود، سنگش توی آسیاب او می‌گشت و قایقش در دریای او می‌چرخید.
همه درک می‌کردند که این‌طور آدم‌هایی مثل غرق‌شده‌ها می‌مانند. نیاز دارند تا قدری نفسشان جا بیاید، گیجی و گنگی غرق‌شدگی از سرشان بپرد و لباسشان خشک شود. همه درک می‌کردند که اگر زور بیاورند به آدم آب از سرگذشته دوباره زیر آب می‌رود، زیر بار شرمندگی اهل و عیال و دیگر کسبه کمرش خرد می‌شود و دیگر به این راحتی‌ها درست نمی‌شود.
بعد تازه آنجا بود که می‌رفتند جلو به قصد یاری، زیر بال و پرش را می‌گرفتند و یاعلی می‌گفتند و دوباره باهم دست طرف را بند کار و کاسبی می‌کردند. آن بنده‌خدا هم خرد خرد بدهی‌اش را از راه حلال می‌پرداخت. حرفشان هم این بود که خدا روزی‌رسان است. الان، ولی اوضاع فرق می‌کند. هرکس زمین بخورد، بقیه از رویش رد می‌شوند.
آن‌ها که ثروتمندترند به خیال حفظ شأن خودشان و آن‌ها که فقیرترند به خیال حفظ پولشان، فرش از زیر پای ورشکسته و ضرر دیده می‌کشند.
در همین چند صباح مریضی عامه کرونا، خیلی‌ها از نان خوردن افتادند و خیلی‌ها ضرر کردند. صحبت کردن از بازار و شرایط کسب و کار مربوط به این نوشته نمی‌شود وکار من هم نیست. ولی غصه هنرمندان حرفه‌ای که از این راه نان سر سفره می‌برند، هست. موضوع مربوط به این ویروس نیست. هنرمندانی که قبل از این ویروس نکبت‌بار هم چندان اوضاع مناسبی نداشتند. این قضیه قوزی بالای قوزشان شد.
آسیب دیدند، ضرر کردند و مغازه‌هاشان تخته شد. کرونا فقط ۲ یا ۳ ماه است که چرخ‌دنده‌های زندگی هنرمندان را درگیر کرده است و به‌هم قفلشان کرده است. قبلش هم اوضاع به همین منوال بود. تازه می‌فهمی اوضاع به هم ریخته کسب و کار، وقتی داخل گود باشی و هنرمند باشی، نه بچه کف بازار، چقدر پیچیده، سخت و طاقت‌سوز است.
گذر فرهنگ و هنر با مهر آمد
۲۳ مهرماه سال ۹۸، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان حرکتی را در جان دادن به کالبد رنجور هنر و هنرمند و رونق بازار‌های شهر، شروع کرد. اسمش را هم «گذر فرهنگ و هنر» گذاشت. بازتاب این موضوع را می‌توانید در گزارش ۲۳مهرماه ۹۸ در صفحه هنر همین روزنامه بخوانید. در آن مطلب به تفصیل درباره اهمیت و سازو کار گذر فرهنگ و هنر نوشتیم، گذری که با حضور سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افتتاح شد.
ولی انگار کسی فکر این روز‌ها را نمی‌کرد. حالا همان هنرمندانی که مغازه‌هاشان را در مجتمع زیست‌خاور بسته بودند، از کارگاه‌های خانگی‌شان به در آمده بودند و با ذوق و اشتیاق به این گذر آمده بودند، دچار رخوت، ناامیدی و بی‌پولی شدند.
تعداد زیادی از آن‌ها نه پای آمدن دارند و نه حتی دیگر رمقش را، که لااقل بیایند و چراغ گذر را روشن نگه دارند. اتوبوس و مترو هم تنها وسیله‌هایی بود که برای آمد و شد استفاده می‌کردند فعلا تعطیل‌اند و چراغ کم‌جان بازار فرهنگ و هنر رو به خاموشی است. پای صحبت چند نفر از هنرمندان گذر فرهنگ و هنر نشستم. تمام آن‌ها اصرار داشتند اسمی ازشان نبرم. حرف‌هایشان اگر پرگله، تند، قدرشناسانه و پرمهر است، نظر آن‌هاست. آدم‌هایی که قبل از کاسب بودن، هنرمندند.
آدم‌هایی که می‌گویند ۶ ماه خاک خورده‌اند و همه امیدشان به بازار شب عید بوده، که کرونا کلا همه‌چیز را تعطیل کرده‌است.
در تمام این مدت هم شارژ و هزینه تبلیغات را پرداخت کرده‌اند و هر چیزی را هم معوق دارند بالأخره باید بپردازند. حتی در این روز‌های تعطیل. بعضی از هنرمندان برای رونق گرفتن بازار، تمام وقت در بازار بوده‌اند. به قول یکی‌شان: «من از صبح تا شب را هر روز در بازار بودم به امید رونق گرفتنش. شغلم را از دست داده‌ام و به این‌کار مشغولم. این‌همه هزینه کرده‌ام و همه امید ما به بازار شب عید بود.» ظاهر قضیه نشان می‌داد که این هنرمندان قراردادشان با مجموعه دو ساله است و می‌توانند بمانند، ولی از طرفی دچار ناامیدی شده‌اند.
ولی از آن‌طرف هنرمند دیگری می‌گوید: «اینکه ما همه امیدمان به تبلیغات شهری گذر فرهنگ و هنر باشد درست نیست. ما خودمان تبلیغ می‌کنیم و فروش هم داریم. کار‌های وام را هم انجام دادیم فقط کمی سخت است، ولی به سود کمش می‌ارزد. به نظرم اداره ارشاد، همه حمایت‌هایی که قول داده بود را انجام داد. فقط یک‌مقدار از مجموعه آسمان گله داریم. مثلا می‌گوید به جای پول به ما اثر هنری بدهید و بروید یا اگر می‌خواهید بمانید بدهی کل این سه ماهی که تعطیل بوده را باید پرداخت کنید.»
برای کسب اطلاعات بیشتر به سراغ محمدجواد استادی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد و علی خانزاده، نماینده مالک برج تجاری آسمان ۲ رفتیم تا از چند و، چون ماجرا باخبر شویم؛ که هرکس یک تنه به قاضی شد، راضی باز آمد.
فعالیت گذر فرهنگ و هنر ادامه دارد
محمدجواد استادی رئیس اداره ارشاد مشهد درباره اتفاقات گذر فرهنگ و هنر به گفتن توضیحی کوتاه اکتفا می‌کند: «گذر فرهنگ و هنر یک تفاهم دوساله میان اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد با مجتمع آسمان است که براساس آن مجموعه آسمان با رویکرد کمک به هنرمندان این فضا را به مدت دو سال در اختیار هنرمندان قرار می‌دهد تا آن‌ها امکان ارائه و فروش آثارشان را داشته باشند.» او می‌گوید: «از این تفاهم بیش از یک‌سال باقی مانده‌است و از نظر اداره ارشاد فعالیت این مجموعه هنوز ادامه دارد.»
دیگر حمایتی در کار نیست
علی خانزاده مدیر مجتمع آسمان نیز در واکنش به تصمیم هنرمندان برای تخلیه این مجموعه می‌گوید: «خیلی از این عزیزان به دلیل شیوع کرونا و همچنین نبود مترو و اتوبوس و مشکلات دیگری که دارند تصمیم به جمع کردن غرفه‌هایشان گرفته‌اند. اما این افراد مورد لطف مالک قرار گرفته و به آن‌ها سخت‌گیری نشده‌است. همچنین باقی هنرمندان همچنان در مجموعه حضور دارند و تا چند روز دیگر واحد‌های خالی به هنرمندان دیگری واگذار می‌شود.»
او درباره کمک‌ها و لطف‌هایی که معتقد است مجتمع آسمان در حق هنرمندان انجام داده می‌گوید: «به طور مثال بعضی از هنرمندان بدهکار هستند و برخی از آن‌ها پول شارژ ندادند ما برای کمک به آن‌ها به جای پول شارژ آثارشان را خریدیم یعنی هنرمندان را رها نکردیم.»
خانزاده دلیل گرفتن شارژ در ایام تعطیلی مجموعه به دلیل کرونا را نیز این‌گونه تشریح می‌کند: «مالک مجتمع آسمان زحمت کشیده و یک فضایی را به صورت رایگان در اختیار هنرمندان قرار داده‌است، اما رایگان بودن یک تعریفی دارد. مالک دیگر خودش را درگیر هزینه‌های تأسیسات و خدمات نمی‌کند با این حال ما بنا داشتیم به هنرمندان کمک کنیم و تنها منتظر بودیم تا آن‌ها تصمیمشان مبنی بر ماندن و رفتن را به ما اعلام کنند.»
به گفته او در جلسه دو روز گذشته مدیران مجتمع آسمان تصمیم گرفته شده شارژ فروردین و اردیبهشت به افرادی که می‌خواهند به فعالیتشان در مجموعه ادامه دهند بخشیده شود. همچنین توافق شده از این به بعد به هرکسی که می‌خواهد از مجموعه برود کمک شود، چون قرار است هنرمندان بیشتری به مجتمع آسمان جذب شوند.
به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، کرونا عرصه را برای فعالیت‌های اقتصادی هنرمندان سخت کرده است. همانطور که آمار و ارقام نیز تاییدی بر این مدعاست. براساس اطلاعاتی که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در اختیار روزنامه شهرآرا گذاشته است؛ فعالیت‌های فرهنگی و هنری از ۲۰ اسفند ۹۸ تا ۲۰ فروردین ۹۹، ۱۸۰ میلیارد تومان ضرر کرده‌اند و ۴۸۰ میلیون تومان آن شامل زیان‌هایی است که فروشگاه‌ها، بازارچه‌ها و حراجی‌های هنری متحمل شده‌اند.