لیلا جانقربان-شهرآرانیوز/ حرفه‌ای‌ها به این سگ‌ها عنوان «آنست» می‌دهند؛ سگ‌هایی که در عملیات‌های نجات برای یافتن افراد زنده از زیر آوار استفاده می‌شوند، سگ‌هایی که با شامه تند و تیز خود مصدومان را از عمق خروارها خاک پیدا می‌کنند و نجاتگرانی بی‌مثال هستند. حتی در این روزهایی که علم حرف اول را می‌زند و با تمام ادعایی که هست، هنوز هم دستگاهی اختراع نشده است که بتواند به اندازه این حیوان نجیب در عملیات‌های امداد و نجات تأثیرگذار و نویدی برای زندگی دوباره باشد.
نجاتگرانی که حتی ۵ درصد هم خطا ندارند
برای دیدن تنها سگ‌های تجسس و امداد و نجات هلال احمر خراسان رضوی راهی پایگاه عملیات و پشتیبانی سازمان در بزرگراه آزادی می‌شویم. جری چهارساله و کارن دوساله ۲ سگ امدادگری هستند که این روزها در عملیات‌های امدادرسانی بر روی آوارها می‌آیند تا افراد گرفتار در زیر خروارها خاک را نجات دهند. نجاتگرانی که به قول مربی‌شان حتی ۵ درصد هم خطا ندارند. از این سگ‌ها در عملیات‌های مختلفی مانند زنده‌یابی در آوارها، زلزله‌ها و یافتن افراد مجهول در سیلاب‌ها استفاده می‌شود. آن‌ها بوی انسان زنده را می‌شناسند و به بوی افراد مرده نیز واکنش نشان می‌دهند.
همین ۲ سگ هستند
بعد از ورود به پایگاه راهی مرکز آموزش و نگهداری سگ‌های امدادی یا بهتر بگویم نجاتگر می‌شویم. تصورم این است که قرار است با تعداد زیادی سگ روبه‌رو شویم که در عملیات‌های مختلف از آن‌ها استفاده می‌شود، اما واقعیت چیز دیگری است و وقتی فقط ۲ قلاده سگ را در پایگاه می‌بینم، با تعجب از سرمربی‌شان می‌پرسم؟ پس بقیه سگ‌ها کجا هستند؟ آقای عیدی می‌گوید: بقیه ندارند، همین ۲ سگ هستند!
برایم جالب است که در کل استان خراسان رضوی همین ۲ سگ امدادی را داریم و جالب‌تر اینکه در تمام کشور، تمام استان‌ها در بهترین حالت همین تعداد سگ را دارند.
این سگ‌ها گوشت خام نمی‌خورند!
تعداد سگ‌ها هرچند ۲ قلاده و کم است، عملیات‌های زیادی رفته‌اند؛ آن‌قدر که تعداد عملیات‌ها از دست رئیس اداره عملیات امداد و نجات هلال احمر هم خارج است.
علیرضا فضلیانی درباره اینکه چرا تعداد این سگ‌ها با وجود اهمیت زیادی که دارند کم است، می‌گوید: کار نگهداری و آموزش به سگ‌ها بسیار سخت است و هزینه بسیار زیادی هم دارد، اما نجات جان یک انسان بر تمام این هزینه‌ها می‌ارزد.
او می‌گوید: «آنست» خراسان رضوی در سطح بین‌الملل مطرح است و از سگ‌ها در عملیات‌های زیادی در استان استفاده می‌شود که آخرین عملیات مربوط به تایباد و خواف بود و در هفته پیش انجام شد.
گوشه‌ای از این هزینه‌ها فقط غذای حیوان است که تقریبا کیلویی ۳۰۰ هزار تومان است و هرکدام از سگ‌ها روزی یک کیلو غذا می‌خورند. جالب است که این سگ‌ها به‌دلیل حضور در عملیات‌ها فقط غذاهای ویژه می‌خورند و این‌طور نیست که استخوان مصرف کنند. به قول مربی‌شان وقتی روزها در عملیات هستند، نمی‌شود استخوان برایشان تهیه کرد و همین غذاهای بسته‌بندی مناسب‌تر هستند. ضمن اینکه اگر قرار باشد گوشت هم به‌عنوان غذا استفاده شود، حتما باید آبپز باشد، چون این سگ‌ها گوشت خام نمی‌خورند!
کارن را از فرانکفورت آلمان آوردم
برای شناخت بهتر و بیشتر جری و کارن که سخت مشغول تمرین هستند، با مربی‌شان هم‌صحبت می‌شوم. امین عیدی که بیش از ۱۷ سال است با سگ‌های نجاتگر کار می‌کند، می‌گوید: کارن را خودم از فرانکفورت آلمان آوردم. وقتی تربیتش را شروع کردیم توله‌ای ۳ ماهه بود و حالا ۲ سال و نیمه شده است و از سگ‌های بنام کشور محسوب می‌شود. از این نمونه سگ در کشور فقط 5 نمونه داریم. جری را هم از تولگی خودمان تربیت کردیم و حالا ۴ سال دارد. جری بیشتر برای عملیات‌های کوهستان و کارن در عملیات‌های سطح استفاده می‌شود. این به‌دلیل توانمندی و نوع شیب بدن سگ است.
سیستم تربیتی سگ‌های زنده‌یاب براساس شرطی‌سازی است
او که روابط خاصی با این ۲ حیوان دارد و آن‌ها حسابی گوش‌به‌حرفش هستند، درباره تربیت‌کردن و آموزش تجسس به سگ‌ها می‌گوید: سیستم تربیتی سگ‌های زنده‌یاب براساس شرطی‌سازی است.
ضمن آموزش، حیوان با بوهای مختلف آشنا می‌شود و بعد با مخفی‌کردن افراد، شروع به تجسس و افراد را پیدا می‌کند. بعد از هربار جست‌وجو و پیداکردن افراد در آموزش‌ها، جایزه‌ای دریافت می‌کند که این جایزه برایش انگیزه‌آفرین است.
جایزه‌ها هم متفاوت است. بعضی از سگ‌ها مثل کارن توپ دوست دارند، بعضی‌ها عروسک و بعضی‌ها هم مثل جری عاشق غذا هستند. رابطه بین مربی و سگ رابطه خاصی است و در این مدت که از دوماهگی شروع می‌شود و تا ده‌سالگی سگ ادامه دارد، مربی آن‌قدر با حال‌وهوای سگ آشنا می‌شود که حتی دلیل خستگی و بی‌حالی‌اش را هم می‌فهمد. از طرفی سگ هم همین‌طور است، با یک حرکت مربی یا با یک نگاه مربی متوجه می‌شود که چه کاری باید انجام دهد. البته ناگفته هم نماند که سگ‌های نژاد ژرمن واقعا باهوش هستند و خیلی زود و خیلی خوب آموزش می‌پذیرند.
حتی اگر کسی آزارشان بدهد، باز هم حمله نمی‌کند
نژاد سگ‌های تجسس یا زنده‌یاب ژرمن است و در تمام ایران از این نژاد استفاده می‌شود؛ البته فقط از جنس نر! سگ‌ها همراه مربی کنار ما می‌آیند. کمی ترس از چهره و هیکل درشتشان ما را برمی‌دارد، اما برعکس دیگر سگ‌ها که با افراد غریبه رابطه چندان خوبی ندارند، در اولین برخورد، سگ‌های تجسس با ما رابطه بسیار خوبی داشتند و به‌ظاهر این موضوع به آن‌ها آموزش داده شده است که باید با همه مهربان باشند. مربی‌شان می‌گوید: حتی اگر کسی به این سگ‌ها سنگ بزند و آزارشان بدهد، باز هم حمله نمی‌کنند، چون اجتماعی هستند و به این شیوه تربیت شده‌اند که باید با همه مهربان باشند.
بهترین پست‌ها را حاضر نیستم قبول کنم
آقای عیدی که رابطه دوستانه عمیقی با جری و کارن دارد، درباره علاقه‌اش به این حرفه می‌گوید: الان اگر پیشنهاد بهترین پست‌ها را به من بدهند، حاضر نیستم قبول کنم. از طرفی سگ‌ها ارتباط عاطفی ویژه‌ای با آدم برقرار می‌کنند و از طرف دیگر وقتی در عملیاتی حاضر می‌شویم و با کمک حس بویایی این حیوان موفق می‌شویم جان یک انسان را نجات دهیم، به‌قدری خوش‌حال می‌شویم که با هیچ پست و مقامی جبران‌شدنی نیست.
سگ، دختر بچه یازده‌ساله را پیدا کرد
او درباره آخرین عملیاتی که با سگ‌های تجسس رفته است، می‌گوید: آخرین عملیاتی که رفتیم خستگی ۱۷ سال را از تنم برد. سمت میدان امام حسین (ع) انفجاری شده بود و آوار داشتیم. همراه سگ‌ها برای پیداکردن گم‌شدگان به منطقه رفته بودیم. به‌قدری آوار زیاد بود که فقط ۲ بیل مکانیکی مشغول برداشتن آوار بودند.
سگ‌ها در اولین تجسس ۲ مکان را مشکوک نشان دادند. با همکاری بچه‌های آتش‌نشانی محل را آرام کردیم و حیوان دوباره جست‌وجو کرد و دوباره همان 2 منطقه را نشان داد. از آنجایی که حس بویایی این حیوان بسیار قوی است و شکی در کارش نیست، محل را آواربرداری کردیم و دختر بچه یازده‌ساله‌ای همراه با مادرش را از زیر آوار نجات دادیم. این لحظه برای من خیلی خاص و ویژه بود.
شاید باورتان نشود، اما دنیا با تمام پیشرفتی که کرده و باوجود تمام دستگاه‌های مغناطیسی‌ای که ساخته شده است، هنوز هم بویایی سگ در عملیات‌ها حرف اول را می‌زند و در تمام دنیا به‌دلیل خطای بسیار کم، این حیوان برای حوادث استفاده می‌شود.