به گزارش شهرآرانیوز، غارها نخستین سر پناه انسان بود و اجدادمان در ابتدا برای در امان ماندن از انواع خطرات از جمله حمله حیوانات، گرما و سرما به این حفره‌های طبیعی پناه بردند، غارها روزگاران ابتدایی زندگی پدرانمان را دیده اند از این رو اکنون این حفره‌های سنگی روایتگر زندگی نیاکان ما هستند و با مطالعه حال و احوال آن می‌توان به روند زندگی اولیه آنها پی برد.
به اعتقاد کارشناسان، غارها نقش بسزایی در تامین منابع آب‌های زیر زمینی دارند، با مطالعه غارها می‌توانیم سطح منابع آب‌های زیر زمینی را بسنجیم و اینکه در چه وضعیتی قرار دارند و در آینده به چه صورت خواهند بود، همچنین می‌توان فهمید که در آینده چه مناطقی احتمال بیشتری برای خشکسالی خواهند داشت، در واقع غارها شاهرگ اصلی آب‌رسانی زمین هستند پس مراقبشان باشیم.
غارها محل زندگی انواع حیوانات و حشراتی هستند که بودنشان نه تنها برای ادامه زندگی انسان‌ها مفید است بلکه بدون آنها شاید کشاورزی امکانپذیر نباشد، یکی از این گونه‌های ارزشمند خفاش است، گونه‌های مختلف خفاش‌ها آفات مختلف حشرات را مصرف می‌کنند و این موجب رونق کشاورزی می‌شود، اما در چند سال اخیر با توجه به زیاده خواهی انسان و فعالیت‌های بی حد و حصرش در طبیعت، غارها هم از گزند آسیب‌های بشر در امان نماندند، کار تا جایی پیش رفت که مسوولان محیط زیست کشور برای توجه دادن افکار عمومی به اهمیت حفاظت از غارها در سال ۱۳۹۲ روز دوم مهرماه را به عنوان روز ملی غار پاک وارد تقویم مناسبت‌های محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کردند تا این حفره‌های طبیعی بیش از پیش مورد توجه و حفاظت قرار گیرند.
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی به مناسبت روز ملی غار پاک گفت: این رویداد در سال ۱۳۹۳ در تقویم مناسبت‌های سازمان حفاظت محیط زیست ثبت شد و مورد حمایت قرار گرفت.
محمد رضا اشرف زاده افزود: در راستای اهداف این رویداد، در سال‌های گذشته، هم زمان با روز ملی غار پاک، اقدامات موفقیت آمیزی، چون پاک سازی تعدادی از غار‌های مقصد گردشگری کشور صورت گرفته که بازتاب خبری گسترده‌ای نیز در رسانه‌ها داشته است.
وی ادامه داد: انتظار می‌رود این مناسبت در سال جاری نیز مورد توجه قرار گیرد و ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها با همکاری انجمن غار و غارشناسی، علاوه بر اقدام به پاکسازی تعدادی از غار‌های موجود در استان، به ارتقاء سطح آگاهی مردم، جوامع محلی و گردشگران در زمینه اهمیت تنوع زیستی غارها و منابع آبی آنها و برنامه ریزی در زمینه استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی در حفاظت از اکوسیستم‌های حساس و مهم غارها بپردازند.
وی با اشاره به یک سری نکات حفاظتی در مورد غارها اظهارداشت: تمرکز بر استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی، نظارت و پایش مستمر غارها به ویژه غار‌های توریستی، تهیه و تکمیل پایگاه‌های داده‌ای و اطلاعاتی غارها، شناسایی و اولویت بندی غارها از نظر حفاظتی، تعیین ظرفیت برد غار‌های توریستی، حفاظت از تنوع زیستی و فیزیکی غار و حفاظت از منابع آبی برخی از این نکات است که باید مورد توجه قرار گیرند.
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی افزود: فعالیت‌های توریستی و گردشگری فراتر از ظرفیت برد غارها، فعالیت‌های ورزشی، آلودگی محیط زیست، توسعه مناطق شهری، روستایی و صنعتی، توسعه کشاورزی، احداث سد‌ها و راهسازی، تخریب جنگل‌ها و مراتع، استخراج معادن، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، جمع آوری و تجارت غیرقانونی گونه‌های غارزی، نمونه برداری غیراصولی به منظور فعالیت‌های پژوهشی، ورود گونه‌های غیربومی، تخریب استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها و ایجاد سر و صدا از جمله مهمترین عوامل تخریب غارها به شمار می‌روند.
وی ادامه داد: امسال روز غار پاک با شعار حفاظت مشارکتی، کلید حفظ و احیاء غارها گرامی داشته می‌شود و از تمامی حافظان محیط زیست و دوستداران طبیعت دعوت می‌شود تا با رعایت اصول حفاظت پایدار غارها، در این رویداد مهم مشارکت کنند.
حفاظت و بهره‌برداری از غار‌های کشور بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است.
مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی اظهار داشت: حفاظت موثر از مناطق کلیدی و زیستگاه‌های حساس و شاخص نظیر بسیاری از غارها، اهمیت زیادی در تامین نیاز‌های منطقی نسل‌های امروز و آینده دارد، قابل اشاره است که تعدادی از غار‌های مهم و حساس کشور در محدوده مناطق حفاظت شده قرار دارند، بر اساس ماده ۹ آیین نامه مدیریت، حفاظت و بهره برداری از غار‌های کشور، مسؤولیت حفاظت از غار‌های موجود در مناطق چهارگانه و میراث طبیعی جهانی، بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست بوده و تابع قوانین و ضوابط حاکم بر مناطق یاد شده می‌باشند.
وی تاکید کرد: مناطق چهارگانه یا مناطق حفاظت شده، با توجه به اثربخشی شان، به عنوان ابزاری ضروری برای حفاظت شناخته می‌شوند. با این حال، بسیاری از مسائل و چالش‌های آنها همچنان پابرجا است. مفاهیم، قوانین و حاکمیت پیرامون مناطق حفاظت شده نتایج زمینه‌های اجتماعی هستند، با توجه به تکامل دانش علمی، حقوق بشر و تقاضا‌های متنوع، توسعه رویکرد‌های جدید برای تحقق وظایف آنها ضروری است، پژوهش‌های متعدد در سطح جهان، بر اهمیت مناطق حفاظت شده در حفاظت از تنوع زیستی تاکید دارند، اما این پژوهش‌ها در خصوص محدودیت‌های حاکم بر استراتژی‌های فعلی حفاظت در پاسخ به انتظارات بازیگران اجتماعی، نیاز‌های گروه‌های اجتماعی آسیب پذیر و تقاضا‌های در حال تغییر هشدار می‌دهند بنابراین، بهبود مفاهیم مدیریتی و حکمرانی برای ارتقای ارتباط بین جامعه و طبیعت ضروری به نظر می‌رسد، مفهوم حفاظت مشارکتی به عنوان یک رویکرد ابزاری برای پیشبرد اهداف استراتژی‌های حفاظتی فراگیر و مؤثر پیشنهاد شده است.
حفاظت مشارکتی، مفهومی است که برای در نظر گرفتن اهمیت تلاش‌های ترکیبی مدیران، جوامع، دانشمندان، کارآفرینان و سایر گروه‌های اجتماعی ابداع شده است. این مفهوم در اینجا به عنوان راهی برای دستیابی به سیستم‌های عادلانه، فراگیر و موثر در مدیریت و حفاظت زیستگاه‌ها و مناطق حفاظت شده پیشنهاد شده است.
وی گفت: در حالی که غارها، از جنبه‌های مختلف از جمله باستان شناسی، آب شناسی و تامین آب، زیست شناسی، زمین شناسی، اقلیم شناسی، گردشگری و اقتصادی دارای اهمیت هستند، در ادامه تنها به یک جنبه از ارزش و جایگاه غارها در تامین نیازمندی‌های بشر اشاره می‌شود؛ خفاش‌ها با بیش از ۱۴۰۰ گونه، حدود ۲۰ درصد از گونه‌های پستانداران جهان را شامل می‌شوند و غارها زیستگاه یا میزبان اصلی خفاش‌ها هستند، خفاش‌های حشره خوار، در سطح جهان، نقش بسیار مهم و کلیدی در کنترل جمعیت حشرات آفت در سیستم‌های کشاورزی دارند، این پستاندار علاوه بر ارزش ذاتی برای تنوع زیستی جهان، خدمات اکوسیستمی متنوعی از جنبه‌های بوم شناختی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم می‌کند، خفاش‌ها به عنوان مصرف کننده اصلی حشرات شبانه، حشرات آفت کشاورزی را مورد تغذیه قرار می‌دهند و خدمات سالانه آنها به صنعت کشاورزی میلیارد‌ها دلار برآورد شده است.
وی افزود: در یک پژوهش علمی اخیر در استرالیا، برآورد شده است که یک جمعیت از خفاش‌ها می‌تواند بین ۷۷ تا ۱۱۹ تن حشره آفت به نام کرم غوزه پنبه (Helicoverpa armigera) را از محصولات پنبه در طول فصل رشد در یک سال حذف کند، قابل توجه است که گونه‌های مختلف خفاش‌ها آفات مختلف حشرات را مصرف می‌کنند که این موضوع ضرورت حفاظت از تنوع خفاش‌ها (گونه‌های مختلف) را در اکوسیستم‌های کشاورزی برجسته می‌کند، نتایج چنین مطالعاتی انگیزه بیشتری را برای کشاورزان ایجاد می‌کند که در مدیریت و حفاظت زیستگاه‌های خفاش‌ها مشارکت داشته باشند و از خفاش‌ها در جهت کنترل طبیعی آفات محصولات بهره‌مند شوند، علاوه بر این خفاش‌های شهدخوار و میوه خوار خدمات اکوسیستمی را با گرده افشانی گیاهان و پراکندگی دانه‌ها انجام می‌دهند.
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی ادامه داد: خفاش‌ها نقش مهمی در سلامت اکوسیستم‌ها دارند، امروزه بازسازی و احیای اکوسیستم‌ها به یک اولویت اصلی تبدیل شده است، خفاش‌های میوه‌خوار، به دلیل توانایی و پتانسیل آنها در پراکندگی طبیعی بذرها، به عنوان عوامل بالقوه برای تسهیل احیا و بازسازی جنگل‌ها در زیستگاه‌های تخریب‌شده مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.
وی گفت: در حالی که پایش اکوسیستم‌ها اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌های مدیریتی دارد، پایش غارها با پیچیدگی‌هایی مواجه است. قابل توجه است، در حالی که استفاده از علومی نظیر سنجش از دور در پایش تغییرات اکوسیستم‌ها اهمیت زیادی دارد، اکوسیستم‌های زیرزمینی مانند غارها را نمی‌توان به طور مستقیم با استفاده از چنین علوم و ابزار‌هایی پایش کرد بنابراین، چالش مهمی در زمینه درک اینکه چگونه الگو‌های تنوع زیستی در غارها ممکن است تغییر کرده باشند و چگونه ممکن است این الگو‌ها به طور مؤثرتری مدیریت شوند، وجود دارد. لذا، برنامه ریزی‌های هدفمند و کارآمد در جهت پایش اکوسیستم‌های غار از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی اظهار داشت: غارها به عنوان اکوسیستم‌های منحصربه‌فرد، مکان‌های کلیدی برای تاریخ بشر هستند. غارها با توجه به پایداری و ثبات شرایط منحصر به فردشان می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را در زمینه شیوه بهره برداری توسط پیشینیان ارائه دهند، همچنین شاخصی از اقلیم محلی و پوشش گیاهی و حیات جانوری باشند. بنابراین، با توجه به توانمندی و پتانسیل‌های متعدد غارها، استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی در مدیریت، حفاظت و بهره برداری از غارها به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد.
منبع: ایرنا