علی بابازاده | شهرآرانیوز؛ صدای آژیر خودرو‌های امدادرسان معمولا برای همه دلهره آور است، اما حضور آتش نشان برای حادثه دیدگان تسلی بخش است. دل شهروندان حادثه دیده به مهارت آتش نشانان گرم است و می‌دانند که آن‌ها با دلسوزی به سراغ افراد گرفتار در دل حوادث می‌روند و تا به نتیجه نرسند، دست از تلاش برنمی دارند.
حادثه‌های ناگوار معمولا با یک لحظه غفلت و سهل انگاری آغاز می‌شوند و یک عمر پشیمانی به دنبال دارند؛ همچون حادثه تصادف سمند‌ها در بولوار اندیشه که یک مرد با یک غفلت، خانواده اش را از دست داد. اما با وجود حوادث گسترده در شهر، جان بر کفان آتش نشان تمام هم و غمشان این است تا دودی به چشم هیچ خانواده‌ای نرود و هیچ چشمی گریان نشود.
حالا یک سؤال پیش می‌آید که علت وقوع این همه حادثه در شهر چیســـت و چگــــونه می‌شود در بحران‌ها جلو خسارت‌های بیشتر را گرفت؟ برای یافتن پاسخ این سؤال، هم زمان با روز آتش نشانی و خدمات ایمنی، به سراغ حسن نجمی، معاون عملیات سازمان آتش نشانی مشهد، می‌رویم؛ فردی که پس از ۲۴ سال خدمت از اسفند ۱۴۰۲ این مسئولیت را برعهده گرفته است. با او در محل کارش قرار می‌گذاریم؛ ساختمانی هشت طبقه در ابتدای بولوار دانشجو که دفترش در طبقه هفتم این ساختمان است. سعی می‌کنم در پایان ساعات اداری به سراغش بروم؛ اما گویا برای آتش نشانان، ساعت کاری معنی خاصی ندارد.
در سکوت اتاق خش خش بی سیمی که بعد مشخص می‌شود حتی موقع خواب نیز کنارش است، مدام تکرار می‌شود و کد‌های اختصاصی مختلفی اعلام می‌شود. در تمام طول مصاحبه فقط نگران همین صدای خش خش بودم که مبادا حادثه‌ای اعلام شود و حضور شخص معاون عملیات در آنجا نیاز باشد. آن روز مقابل مردی نشستم که شب گذشته از عملیاتی بازگشته بود که دوازده ساعت زمان برده بود؛ امدادگری که به گفته خودش بعد از آزمون استخدامی، با شرکت در هر عملیاتی یک آزمون دیگر را پشت سر می‌گذارد.
آتش نشانی سازمان بحران مداری است که وظیفه اش نجات جان و مال مردم است. برای ما فرقی نمی‌کند که چه حادثه‌ای رخ داده باشد و هرجا، جان و مال شهروندان در خطر باشد، در محل حاضر می‌شویم. همکاران من تمامی آتش سوزی‌های کوچک و بزرگ شهری و حتی اطراف شهر و گاهی شهرستان‌های اطراف (در صورت کمک خواستن) را پوشش می‌دهند. سیل، آوار، چاه افتادگی، غرق شدگی و... همه جزو حوادثی هستند که ما ذاتا وظیفه داریم به آن‌ها رسیدگی کنیم.
در یک روز عادی، تماس‌ها ۱۷۳۰ مورد است که منجر به ۹۰ مأموریت می‌شود و در مجموع حدود ۱۴۰۰ تماس مزاحمی نیز روزانه با آتش نشانی مشهد برقرار می‌شود. براساس آخرین آمار، روزانه بین ۹۰ تا ۹۵ عملیات داریم که ۶۰ درصد آن مرتبط با حادثه است و ۴۰ درصد آن را آتش سوزی‌ها تشکیل می‌دهد. به عبارتی روزانه ۴۰ حریق و ۵۰ حادثه در سامانه به ثبت می‌رسد و سالانه نزدیک به ۲۴ هزار حریق و حادثه را پوشش می‌دهیم.
براساس مطاعات کارشناسان ما، معمولا ۶۰ درصد گسترش آتش سوزی‌های شهری به علت حفظ نکردن خون سردی است؛ مانند پرونده‌ای که خودم برای اولین بار به عنوان آتش نشان با همکارانم در سال ۱۳۸۰ به آن رسیدگی کردم. در آن حادثه به منزلی در طلاب رفتیم و پس از اطفای حریق، از زنی که در منزل حضور داشت، علت آتش سوزی را پرسید. گفت: در حال آشپزی بودم و در ماهی تابه روغن داغ کرده و سیب زمینی‌ها را همراه با کمی آب درون آن ریخته؛ اما ناگهان آتش گرفت و برای خاموش کردن آتش، ماهی تابه را از روی اجاق برداشته که ناگهان از دستش افتاده و فرش شعله ور بود.
این شهروند اگر می‌دانست که با گذاشتن در، روی ماهی تابه، شعله خاموش می‌شود، ماجرا به آتش سوزی ختم نمی‌شد. در همان حادثه اگر روی پله‌های ساختمان فرش پهن نشده بود، آتش به طبقات دیگر سرایت نمی‌کرد. معمولا در بعضی از آپارتمان‌ها که ساکنان با یکدیگر نسبت خویشاوندی دارند، اقدام به موکت کردن راه پله‌ها می‌کنند که این موضوع اصلا به شهروندان توصیه نمی‌شود؛ زیرا در هنگام وقوع حادثه، راه خروج دیگرطبقات بسته خواهد شد.
بله، حفظ خون سردی در صورت وقوع حادثه یک اصل کلی است؛ مثلا یادم می‌آید که در یکی از روستا‌های اطراف مشهد، دختر جوانی هنگام پر کردن وسیله نفت سوز، نفت روی لباس هایش می‌پاشد و با همین وضعیت به زیرزمین می‌رود تا مخزن آب گرم کن نفتی را نیز پر کند. بدون توجه به اینکه این وسیله روشن است، در همان لحظه بخار جمع شده در مخزن آب گرم کن، به سطح بالا آمده و پس از کپ انفجاری، آتش به لباس نفتی دختر سرایت کرده بود.
این دختر جوان با صدای جیغ به حیاط آمده و درخواست کمک می‌کند و برادرش با دیدن حادثه، خون سردی اش را از دست می‌دهد و چشمش به سطل پلاستیکی کنار حیاط می‌افتد و با این تصور که درون آن آب دارد، آن را روی خواهرش می‌ریزد که مشخص می‌شود درون سطل، نفت بوده است و همین موضوع منجر به مرگ دختر جوان می‌شود.
همان طور که توضیح داده شد، حفظ خون سردی و پیشگیری از اقدامات هیجانی بسیار مهم است. بعد از آن نیز تا زمان رسیدن آتش نشانان به محل، اگر شهروندان امکانش را دارند، افراد کم توان و کودکان را از محل حریق و حادثه بیرون بیاورند و از محل دور کنند. در ادامه اگر هنوز همکاران ما نرسیده بودند، در صورتی که خطر، جان افراد را تهدید نمی‌کرد، می‌توانند وسایلی را که ممکن است در گسترش آتش مؤثر باشند، از محل حادثه دور کنند؛ مانند فرش‌ها که باعث گسترش آتش به دیگرنقاط منزل می‌شود.
ازآنجا که بیش از ۹۹ درصد آتش سوزی‌ها با آب قابل خاموش شدن است، گذشته از داشتن کپسول آتش نشانی، وجود جعبه آتش نشانی ضروری است؛ به نحوی که بشود از شیلنگ آن به خوبی استفاده کرد. در خانه‌های قدیمی که سیستم اطفای حریق به روز ندارند نیز داشتن یک شیلنگ بلند در آشپزخانه یا تراس به نحوی که به دورترین نقطه خانه برسد، پیشنهاد می‌شود.
با وجود این، متأسفانه گاهی شهروندان هنگام آتش سوزی در و پنجره‌های خانه را باز می‌کنند که این کار باعث گسترش آتش سوزی می‌شود؛ اما روش صحیح این است که باید محیط را خفه کنیم. به طور مثال اگر اتاق خوابی آتش گرفت، در و پنجره را ببندیم تا کند سوزی رخ دهد.
بلـه، دقیقـا همین طور است. مثلا اگر شهروندی هنـگام تــمــاس بـا سامانه ۱۲۵ اطلاعات دقیقـی از حادثه بدهد یا آدرس را دقیق اعلام کند، این موضوع در امدادرسانی بهتر مؤثر است؛ همچون پرونده‌ای که بچه‌ای در اتاق خواب محبوس شده بود، اما مادرکودک محل دقیق اتاق خواب را به همکاران ما نداده بود و این باعث شد تا همکاران ما در یک خانه دویست متری، زمان زیادی را صرف پیدا کردن اتاق خواب کنند.
بله، سهل انگاری یکی از مشکلات اصلی ماست. در سال‌های گذشته پرونده‌ای داشتیم که راننده خودرویی هنگام تردد از کنار خودروی دیگر، ته سیگاری به بیرون پرتاب کرده بود و این فیلتر از شیشه داخل خودروی دیگری افتاده و منجر به آتش سوزی خودرو شده بود.
آتش سوزی در منازل بیشتر است و عوامل مختلفی در آن دخیل است؛ مثلا در تابستان، مصرف بی رویه برق در منازل را شاهد هستیم. وسایل سرمایشی در تابستان دچار حریق می‌شوند؛ اما در زمستان انفجار دستگاه‌های گرمایشی بیشتر اتفاق می‌افتد.
در آتش سوزی منازل، بیشترین علت، استفاده از سه راهی سیار و سیم دار، یا سه راهی معروف به کپل است که مستقیم به پریز برق متصل می‌شود. این نوع سه راهی‌ها باعث سستی المنت یا سیم وسط شده و پس از ایجاد جرقه باعث آتش سوزی می‌شوند. یادم می‌آید که چند سال پیش در شهرک شهید رجایی، شهروندی به علت استفاده از سه راهی سیم دار فرسوده و در منزلش موقعی که می‌خواسته از خانه بیرون برود و در یک جشن عروسی شرکت کند، درِ خانه را محکم می‌بندد که همین موضوع سبب ایجاد جرقه در سه راهی شده بود و، چون سه راهی کنار پرده داشت، منجر به آتش گرفتن آن شده بود.
پس از خاموشی آتش و بررسی میدانی، در صحبت با صاحب خانه متوجه شدیم که نسبت به خرابی سه راهی خود مطلع بوده، اما توجهی به این موضوع نداشته است. همچنین در حوادث متعدد دیده ایم که شهروندان از شیلنگ آب به جای شیلنگ گاز استفاده می‌کنند یا از سیم برق ضعیف، جریان قوی می‌گیرند؛ مانند وصل کردن کولر گازی روی سیستم برقی یک خانه قدیمی که فشار زیادی به سیستم برق وارد می‌کند.
آتش سوزی صنعت و کارخانجات سخت‌ترین نوع حادثه محسوب می‌شود. چند شب پیش در شهرک صنعتی طرق، ساعت ۲۳:۳۰ اعلام حریق شد و نزدیک به دوازده ساعت، صد نفر از همکاران به همراه چهل دستگاه خودروی عملیاتی برای اطفای حریق در محل حادثه حضور داشتند تا از سرایت آتش به دیگر انبار‌ها جلوگیری کنند. در این مأموریت دو نفر از همکاران دچار مصدومیت شدند که یکی از آن‌ها سقوط از ارتفاع داشت و دیگری دستش مابین در گیر کرده بود.
فاصله ما با استاندارد جهانی کمتر از تعداد انگشتان دست است. اکنون ۱۶۴۰ آتش نشان و چهارده دستگاه نردبان پلتفرم داریم؛ این در حالی است که در ایام پایانی ماه صفر، ۱۸۰ آتش سوزی را پوشش دادیم.
همه ساختمان‌ها حتی یک طبقه‌ها نیازمند تأییدیه آتش نشانی هستند. پس از تأیید همکاران ما پایان کار آن منزل یا مجتمع تجاری صادر خواهد شد.
توجه داشته باشید که یکی از علل اصلی حادثه، کودکان و نوجوانان هستند. آتش نشانی سالانه کلاس‌هایی را برگزار می‌کند که شرکت برای عموم در آن کلاس‌ها آزاد است. یکی از نکاتی که والدین باید آن را رعایت کنند، این است که پریز‌هایی را که در سطح پایین دیوار‌ها نصب شده، درپوش محافظ بگذارند تا کودکان نتوانند اشیای فلزی و نوک تیز در آن فرو کنند. باید به کودکان خود بیاموزیم که آسانسور، وسیله بازی نیست و تلفن ۱۲۵ نیز برای ایجاد مزاحمت و سرگرمی نیست.