الهام مهدیزاده/شهرآرانیوز - بدون تعارف بگوییم، قاچاق کمر تولید را شکسته است. از بیرون تحریم هستیم، قبول. دفعه اولمان نیست اما «خودتحریمی» دیگر عجیب و نوبر است. بعضی از ما حاضریم از چین جنس استوک درجه7 و 8 وارد کنیم تا هم به یک سفر خارجی برویم هم رقمی خارج از قرارداد، به‌عنوان شیرینی آوردن از مشتری بگیریم. دست‌آخر هم پز کالای خارجی بدهیم، آن‌هم چی؟ نه باکیفیت، درجه4 و 5.
این همه که ما به خارجی‌ها اعتماد داریم، به خودمان اعتماد نداریم. برای آوردن دانش تولید ال‌ای‌دی که در انحصار چهار کشور است، خودم را به زمین‌وزمان زدم. تحریم‌ها را دور زدم تا دستگاهها وارد شود. دستگاه وارد شد. ولی راه و روش کار کردن را یاد ندادند. گفتند انحصاری است. با کلی صحبت گفتند از 16میلیون رنگ که با ال‌ای‌دی‌ها می‌شود تولید کرد، برای تنها 10رنگ باید 2میلیون دلار بدهیم. خودمان -اینکه می‌گویم خودمان یعنی واقعا خود خودمان- شب و روزمان را گذاشتیم و آزمایش کردیم تا فرمول تولید طیف‌ها را به‌دست بیاوریم.
سه سال با تمام مشکلات، کم نیاوردیم و پیش رفتیم، تاجایی‌که الان جزو چند شرکت تولیدکننده این دانش هستیم؛ البته اگر قاچاق و خودتحریمی‌ها بگذارد. کمرمان را قاچاق ال‌ای‌دی شکسته است. ال‌ای‌دی آن‌قدر کوچک است که با یکی‌دو چمدان هم می‌توان به‌راحتی نیاز ماه یک کارخانه روشنایی را وارد کرد.
روزنامه شهرآرا با هدف تحقق شعار سال یعنی جهش تولید، درنظر دارد به روایت‌هایی از تولیدگران دانش‌بنیان و پیچ‌وخم‌های اداری و مشکلات قاچاق بپردازد. گزارش پیش‌رو روایت تقابل تولید دیودهای ال‌ای‌دی برپایه دانش و فناوری بومی و قاچاق است.
دانشی که به‌سختی به‌دست آمد
آدرس، شهرک فناوری‌های برتر است؛ شرکتی که در نام و نشان کارخانه خود بر این موضوع تاکید می‌کند: «ما تولیدکننده انحصاری دیودهای ال‌ای‌دی در خاورمیانه هستیم.»
«ورود بدون تجهیزات آنتی‌استاتیک ممنوع!» این جمله را جلوی در ورودی کارخانه زده‌اند. قبل ورود به سالن تولید هم باید از تونلی که الکتریسته ساکن بدن را حذف می‌کند، عبور کرد. مسئول سالن تولید همان‌طور که تجهیزات آنتی‌استاتیک را می‌دهد، توضیحاتی را بیان می‌کند: «دستگاه‌های فعال داخل سالن، روبات‌هایی با حساسیت زیاد هستند و حتی الکتریسته ساکن بدن هم می‌تواند مشکلاتی را در روند کار آن‌ها ایجاد کند.»
این شرکت از چهار سال قبل و با شرایطی که خودشان «سخت» توصیف می‌کنند، کارشان را شروع کردند.
محمدرضا معلی، مدیر شرکت، می‌گوید: دستگاه‌های این شرکت همان‌طور که می‌بینید، روبات است. این دستگاهها آمریکایی است. آن زمان هم مثل الان در تحریم بودیم. مجبور شدیم با چند شرکت واسط اروپایی و چینی و دادن پول‌های کلان کارمزد این دستگاهها را از آمریکا به مشهد بیاوریم. آمدن دستگاهها یک طرف، نصبش یک طرف.
حتی برای نصب گفتند از دور نگاه کنید
او ادامه می‌دهد: طرف‌های آمریکایی و اروپایی حاضر به نصب این دستگاهها نشدند. درنهایت شرکت چینی کار نصب را برعهده گرفت و چند کارشناس چینی به مشهد فرستاد. برای آن‌ها بهترین محل اقامت و شرایط اسکان را آماده کردیم. روزهای اولی که برای نصب آمده بودند، می‌گفتند هیچ‌کس حق ندارد از فاصله یک‌متری به ما نزدیک‌تر شود. با همین شرایط، دو هفته‌ای در مشهد بودند اما هر روز که به کارخانه می‌آمدند، بهانه‌ای می‌آوردند تااینکه یک روز به بهانه اینکه اینجا از نظر غذا و اقامت شرایط مناسب و امنی ندارد، از ایران رفتند.
هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم که همان کارشناس چینی وقتی در مشهد بود، به ما می‌گفت: «حتی اگر این دستگاهها را نصب کنیم، شما نمی‌توانید از آن استفاده کنید.» آن‌قدر به این در و آن در زدیم تا دست‌آخر شرکت فروشنده دستگاهها گفت: «تعدادی نیرو با هزینه خودتان بفرستید تا نصب دستگاهها را یاد بدهیم.» حتی همان روزهایی که بچه‌ها برای آموزش رفته بودند، هم باور نمی‌کردند که بچه‌های ما بتوانند با آموزش‌هایی که می‌بینند، دستگاه را نصب کنند.
مدیر شرکت ادامه می‌دهد: تمام این سختی‌ها به‌دلیل «های‌تک» بودن دانش ال‌ای‌دی است. شما بهتر می‌دانید که دانش «های‌تک»، دانش و فناوری‌ای است که معمولا در انحصار چند کشور است. فناوری ال‌ای‌دی و دنیای رنگ‌های آن نیز جزو همین دانش‌هاست. با ال‌ای‌دی می‌توان بیش از 16میلیون نوع رنگ تولید کرد و الان این دانش در انحصار چهار کشور است. بعد از نصب دستگاهها وقتی سراغ فرمول‌های تولید رفتیم، شرکت فروشنده حاضر نشد فرمولی را دراختیار ما بگذارد. با کلی صحبت درنهایت گفتند 2میلیون دلار بدهید تا 10فرمول رنگ بدهیم.
مرغ همسایه غاز است
این تولیدکننده به نگاه برخی شرکت‌های چراغ‌سازی برای خرید ال‌ای‌دی اشاره می‌کند و می‌گوید: مدیران این شرکت‌ها وقتی کالاهای ما را می‌بینند، به کیفیت آن اشاره می‌کنند اما در جلسات خرید، ماجرا کاملا تغییر می‌کند. می‌گویند کالای شما را به شرط چک مدت‌دار چندماهه می‌خریم. آن‌ها بارها در جلسات اعلام کردند که اگر به ما نفروشید، هیچ‌کس از شما ال‌ای‌دی نمی‌خرد، پس هر شرطی که گذاشته می‌شود، قبول کنید.
جالب اینجاست که همین شرکت‌ها وقتی از چینی‌ها خرید می‌کنند، مجبورند پول خرید کالای خود را یک‌جا پرداخت کنند. نکته دیگر آنکه این کالا از زمانی که از چین بارگیری می‌شود تا به ایران برسد، حداقل یک یا دو ماه زمان می‌برد، با این حال این شرکت‌ها تمایل به خرید کالا از چین دارند. یک‌بار مدیر یک شرکت مطرح چراغ‌ساز، یک حجم زیاد از ال‌ای‌دی وارد کشور کرد اما نمی‌دانست این ال‌ای‌دی‌ها به چه دردی می‌خورد. او یک جلسه با من گذاشت و خواست مشخص کنم که این ال‌ای‌دی‌ها را برای چه کاری می‌توانیم استفاده کنیم.
قاچاق کیلویی ال‌ای‌دی
حجم کوچک ال‌ای‌دی‌ها همان جاذبه‌ای است که قاچاقچیان کالا را به‌سمت آن می‌کشاند. با دو چمدان مسافرتی می‌توان نیاز یک ماه یک کارخانه روشنایی و چراغ‌سازی را برای تولید لامپ تامین کرد؛ چمدان‌هایی که با عنوان چمدان‌های مسافری از مسیر چین به مرز ایران و پاکستان می‌رسد و از آنجا به‌راحتی وارد ایران می‌شود. گاهی هم برای دور زدن مسیر قاچاق حاضرند آن را با بار چمدان مسافران ترکیه، وارد ایران کنند. نکته دیگری که قاچاق ال‌ای‌دی را برای قاچاقچیان شیرین می‌کند، به همان کوچکی و حجم کم آن برمی‌گردد.
کوچکی ال‌ای‌دی‌ها باعث می‌شود روی کالا، شناسنامه ساخت کشور درج نشود. این همان نقطه خلأ و میان‌بری است که قاچاق کیلویی این ال‌ای‌دی‌ها و ارسال آن به بازارهایی مانند امجد تهران(پاساژ مطرح در حوزه قطعات الکترونیک) را راحت می‌کند؛ ال‌ای‌دی‌های قاچاقی که حتی برای برخی تولیدکنندگان داخلیِ روشنایی هم جذاب است و از این نوع کالاها برای تولید لامپ و سیستم‌های روشنایی استفاده می‌کنند.
شناسایی لامپ‌های تولیدی با ال‌ای‌دی‌های قاچاق بعد از خرید و نصب، امکان‌پذیر است. این لامپ‌ها بعد از چند ماه استفاده حتی در زمان خاموشی، حالت چشمک‌زدن یا برق‌دزدی دارند.
چراغ‌های وارداتی خودروهای داخلی
یکی از صنایعی که ال‌ای‌دی‌ها در آن کاربرد فراوان دارد، صنعت خودروسازی است. درحال‌حاضر در چراغ‌های جلو، توقف پشت ماشین(استاپشن)، چراغ داشبورد ماشین‌های تولید داخل نظیر دنا، رانا و 207 از لامپ‌های ال‌ای‌دی استفاده می‌شود. ال‌ای‌دی‌های استفاده‌شده این خودروها به‌تمامی وارداتی است. سالانه چندین میلیون دلار ارز برای چراغ‌های ال‌ای‌دی خودروهای تولید داخل از این کشور، خارج می‌شود.
ترفندهایی برای شیرینی واردات
بسیاری از کارخانه‌های چراغ‌ساز با وجود آنکه اذعان می‌کنند تولیدات ال‌ای‌دی‌های داخل دارای کیفیت است، به‌دلایلی همچنان بر واردات ال‌ای‌دی برای تولید لامپ اصرار می‌کنند. به‌گفته کارشناسان این حوزه، نکته نخستی که واردات را بر مدیران تعدادی از این کارخانه‌ها شیرین می‌کند، پورسانتی است که مدیران بازرگانی این شرکت‌ها با تعدادی شرکت چینی بر سر دریافت آن به توافق می‌رسند.
شرکت‌های چینی به مدیران بازرگانی می‌گویند اگر کالای آن‌ها را طرف ایرانی خرید کند، خارج از قرارداد مبلغی را برای مدیر بازرگانی آن شرکت ایرانی به‌عنوان شیرینی آوردن خریدار درنظر می‌گیرند. همین مسئله سبب می‌شود که تعدادی از مدیران بازرگانی تمام تلاش خود را برای بهتر نشان دادن کالای خارجی بکنند، حتی به ترفند اظهار کم‌ارزش مالی کالا روی می‌آورند. با این ترفند علاوه بر آنکه مدیران بالادست را برای واردات کالا مجاب می‌کنند، می‌توانند ارزش‌افزوده کمتری پرداخت کنند اما کارشناسان اقتصادی چگونه فرار از اظهار واقعی را به نبود کارشناس تخصصی برای تشخیص قیمت حقیقی کالای وارداتی مربوط می‌دانند؟ این همان خلأ برای کم‌اظهاری است.
نکته دوم، سفرهای خارجی است. مدیران بازرگانی شرکت‌ها برای خرید کالای خارجی به کشور تولیدکننده سفر می‌کنند. این مسئله نیز بر واردات محوری آن‌ها موثر است اما چیزی که بیش از همه واردات محوری را برای مدیران ارزشمند می‌کند، همان پورسانتی است که از طرف خارجی می‌گیرند.
سود افت ریال، در جیب هندی‌ها و پاکستانی‌ها
ماجرای افت ریال هم عاملی برای به زانو درآوردن تولیدات داخل شده است. افت ریال، پای دلال‌بازی برخی تجار هندی و پاکستانی را به شهرک‌های صنعتی و کارخانه‌های تولیدی کشور و استان باز کرده است. تولیدکنندگان می‌گویند تجار هندی و پاکستانی با گشت‌وگذار در شهرک‌های صنعتی به‌دنبال انتخاب کالایی با بهترین کیفیت هستند. طرف هندی و پاکستانی زمان خرید کالاهای باکیفیت خواهان هستند که کالا را با قیمت کمتری درمقایسه‌با چین خرید کنند. تا اینجا مشکلی نیست؛ چون ذات تجارت، خرید کالای باکیفیت و با قیمت مناسب است اما ماجرای سودجویی از ریال، از سر میز مذاکره خرید شروع می‌شود.
طرف هندی و پاکستانی تقاضا می‌کند که ایرانی، قیمت را کمتر از چین بدهد. اگر ایرانی این تقاضا را به شرط آنکه خریدار، خریدش را با یوآن چین یا دلار پرداخت کند، بپذیرد، طرف پاکستانی و هندی زیر میز مذاکره می‌زند. دلیل روشنش، همان ماجرای افت ریال است. تجار پاکستانی و هندی، دلار و یوآن را وارد ایران می‌کنند و به‌دلیل اختلاف قیمت دلار، این ارزها را در بازار ایران به ریال تبدیل می‌کنند و پولی که تولیدکننده می‌دهد، ریال است؛ یعنی هم کالای باکیفیت و با قیمت ناچیز خریده‌اند، هم سود سرشاری از اختلاف قیمت ریال و دلار برده‌اند و با پول اندک، حجم بیشتری کالا به‌دست آورده‌اند.
واردات عجیب و غریب سال‌های اخیر
1397
887 تن آدامس
1397
28 تن کلاه گیس
1397
15 تن نخ دندان
1397
13 تن سنگ پا
1398
24 تن چوب کبریت