شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ نمایش «کاف» مثل کوه، کردستان، کاوه به نویسندگی مهدی سیم ریز و کارگردانی محمد جهانپا این شب‌ها و هم زمان با هفته بسیج در دو سیانس ۱۸ و ۱۹:۳۰ در سالن اصلی تئاتر شهر اجرا می‌شود. نمایشی به تهیه کنندگی سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد که پیش از این در پانزدهمین دوره جشنواره سودای عشق خراسان رضوی در کاشمر روی صحنه رفته و توانسته بود جوایز بخش‌های بهترین کارگردانی، بهترین نویسندگی و بهترین بازیگر مرد را از آن خود کند و به عنوان یکی از آثار برگزیده این رویداد نیز
معرفی شود.
محمد جهانپا، کارگردان و سیدعلی موسوی و امیراحسان امیرپور دو بازیگر نمایش «کاف مثل کوه، کردستان، کاوه» درباره این اثر که تلاش دارد بخشی از دلاورمردی‌های شهید محمود کاوه را روایت کند، توضیحات بیشتری ارائه کرده‌اند که در ادامه می‌خوانید.
در نمایش «کاف» بر روی دوران حضور شهید کاوه در کردستان و مبارزات او با کومله‌ها و حزب دموکرات کردستان تمرکز شده است. باوجوداین تماشاگر تا پایان نمایش، شخصیت شهید کاوه را بر روی صحنه نمی‌بیند. محمد جهانپا در این باره می‌گوید: از آنجایی که فکر کردیم شاید نتوانیم آن هیبت و جذابیت شهید کاوه را در فضای محدودی که در اختیار داریم به خوبی به تصویر بکشیم و ادای دین مناسبی به ایشان داشته باشیم، تصمیم گرفتیم، حضور فیزیکی کاراکتر شهید کاوه را از روی صحنه حذف کنیم. علاوه براین اگر می‌خواستیم ایفای نقش این شهید بزرگوار را به بازیگری محول کنیم، باید درگیر شباهت‌های ظاهری و رفتاری می‌شدیم که کار را برای ما سخت می‌کرد.
او ادامه می‌دهد: ما در نمایش «کاف» بیشتر به دنبال بیان اندیشه‌های شهید کاوه بودیم و تلاش داشتیم حضور ایشان در جبهه عملیاتی غرب کشور و رشادت‌هایی که انجام شده را روایت کنیم.
جهانپا به همراه مهدی سیم ریز برای اجرای نمایش «کاف» و نوشتن نمایشنامه آن، زمان نسبتا زیادی را صرف کرده‌اند: ما حدود سه هزار صفحه کتاب خواندیم و همچنین خاطرات جمع آوری شده از بازماندگان لشکر ویژه شهدا را مرور کردیم تا بتوانیم آنچه به صورت مستند وجود دارد را بر روی صحنه بیاوریم.
این کارگردان همچنین از حضور بیش از چهل بازیگر در کارش بهره گرفته تا نمایش باورپذیر و با ابهت بیشتری اجرا شود. او می‌گوید: نمایش «کاف» درباره یک شخصیت بزرگ است از این رو تمام تلاشمان را کردیم تا فضاسازی کار درخور این شخصیت باشد.
جهانپا درباره زمان محدودی که برای اجرای نمایش «کاف» در اختیار دارند نیز بیان می‌کند: تئاتر شهر با ترافیک اجرایی شدیدی روبه روست و تا آنجایی که من اطلاع دارم سالن تا اردیبهشت سال آینده رزرو شده است. باوجوداین دوستان شرایطی را فراهم کردند تا ما بتوانیم «کاف» را در هفته بسیج روی صحنه ببریم.
او که امیدوار است در آینده شرایطی برای اجرای دوباره «کاف» فراهم شود، درباره رایگان بودن بلیت این نمایش نیز می‌گوید: فرهنگ سرای حاج قاسم سلیمانی با توجه به اینکه هزینه‌های دکور، لباس و... را تقبل کرده، به نوعی صاحب کار است و در این مدتی که ما با آن‌ها همکاری داشتیم روال بر این نبوده که از مخاطبان برای دیدن نمایش‌ها پولی گرفته شود.
این هنرمند، حمایت کردن از نمایش‌های ارزشی و مستند را وظیفه مسئولان می‌داند و خاطرنشان می‌کند: اعتقاد من بر این است که آثار قهرمان محور و نمایش‌هایی که به موضوعات مرتبط با شاهنامه، هویت، دین و ایثار و مقاومت می‌پردازند، با بلیت فروشی شانسشان برای دیده شدن پایین می‌آید، از همین رو نهاد‌های دولتی باید بیشتر بر روی این گونه آثار سرمایه گذاری کنند.
جهانپا که در «کاف»، رشادت‌های یک قهرمان مشهدی و بخشی از فداکاری‌های صورت گرفته برای حفظ کشور را روایت می‌کند، یادآور می‌شود: من و آقای سیم ریز حدود دو سالی است که در کارهایمان بر روی بحث وطن تمرکز کرده‌ایم و چوبش را هم داریم می‌خوریم. واقعا عجیب است که در این دوره و زمانه اگر از وطن و میهن بگویید، به شما برچسب دولتی و ارگانی بودن، زده می‌شود. درحالی که ما حرف بدی نمی‌زنیم و فقط می‌خواهیم مثل فردوسی بگوییم «چو ایران نباشد، تن من مباد».
او ادامه می‌دهد: ما فقط به گیشه فکر نمی‌کنیم و به دنبال این نیستیم که پول زیادی به جیب بزنیم، تئاتر برای ما یک ساحت بزرگ تری دارد. ساحتی که می‌تواند به مسیر رشد انسانی کمک کند.
این کارگردان همچنین با تأکید بر ضرورت وجود همه ژانر‌ها در تئاتر خاطرنشان می‌کند: یکی از جذابیت‌های تئاتر مشهد، روی صحنه رفتن نمایش‌هایی در ژانر‌های مختلف است که به بلوغ هنر این شهر کمک کرده است. اما باوجوداین نسبت به نمایش‌هایی که مقداری خاص‌تر هستند و روی کاراکتر‌هایی ویژه‌ای تمرکز دارند، یک مقدار گارد وجود دارد.
جهانپا باور دارد موضوع جنگ و مقاومت هیچ زمان کهنه نمی‌شود، ولی نحوه نگاه کردن و پرداختن به این موضوع اهمیت بسیاری دارد. او یادآور می‌شود: «کمتر تماشاگر داشتن آثار دفاع مقدسی، به بد کار کردن ما و روی صحنه بردن نمایش‌های شعار زده و دور از ذهن و باور مردم در سال‌های گذشته برمی گردد. وگرنه هیچ آدم وطن پرستی نسبت به مفهوم وطن و شهید بی اعتنا نیست. برای مثال ما نمایش‌های خیلی خوبی هم داشتیم که کشور را تحت تأثیر خودشان قرار دادند، مانند نمایش «خنکای ختم خاطره» حمیدرضا آذرنگ یا «مظلوم پنجم» رضا صابری.»
به گفته این هنرمند موضوعات جذابی در حوزه دفاع مقدس و مقاومت وجود دارد که اگر با نگاه هنری و دقیق سرشته شوند، بر جان و دل مخاطب هم می‌نشینند. او همچنین باور دارد که مردم از نگاه شعارزده و اینکه شهید دست نیافتنی باشد خوششان نمی‌آید، درواقع آن‌ها با حاج رسول‌های فیلم «آژانس شیشه‌ای» ارتباط برقرار می‌کنند که از گوشت و پوست و استخوان همین جامعه‌اند.
جهانپا با تأکید براینکه اثر خوب راه خودش را به هر نحوی باز می‌کند، ادامه می‌دهد: تمام سعی من این بوده که در «کاف» نگاهی متفاوت و به دور از شعارزدگی داشته باشم که برای مخاطب جذاب باشد.
سیدعلی موسوی نقش «کاک قادر» را که سردسته کومله‌ها و به نوعی ضدقهرمان داستان است، در نمایش «کاف» ایفا می‌کند. بازیگری که می‌گوید به ایفای نقش‌های منفی بیشتر از نقش‌های مثبت علاقه دارد، چون به نظرش خوب از کار درآوردن کاراکتر‌های منفی دشوارتر است.
او با اشاره به بازخورد‌های مثبتی که از ایفای نقش «کاک قادر» گرفته است یادآور می‌شود: من بعد از نمایش، موقعی که می‌بینم مخاطب از من بدش آمده است، متوجه می‌شوم کارم را درست انجام داده‌ام.
موسوی درباره اینکه چرا حضور در نمایش «کاف» را پذیرفته است نیز بیان می‌کند: در روز‌هایی که بیشتر نمایش‌ها محتوای خاصی ندارند، «کاف» تلاش می‌کند به داستان زندگی شهید کاوه بپردازد و این شخصیت بزرگ را در ذهن مخاطب جاودانه کند. من هم از آنجایی که دوست داشتم سهمی در این اتفاق داشته باشم، حضور در «کاف» را قبول کردم.
این هنرمند ادامه می‌دهد: اگر رسانه‌ها در بحث تبلیغات پای کار بیایند مخاطب بیشتری به تماشای «کاف» می‌نشیند. مخاطبی که به هیچ عنوان سالن نمایش ما را ناراضی ترک نخواهد کرد.
موسوی که باور دارد کار‌های محدودی که در حوزه دفاع مقدس و معرفی شهدا انجام شده است، هدفمند نبوده‌اند تأکید می‌کند: در گذشته بیشتر آثار شعاری بودند، همین موضوع نیز باعث شده است ذهنیتی در بین مردم شکل بگیرد که همه آثار دفاع مقدسی مثل هم هستند، درنتیجه حمایتی از این نمایش‌ها نمی‌کنند. درحالی که نمایش ما از فضای کلیشه‌ای و شعارزده فاصله دارد به طوری که مخاطب اصلا شهید کاوه را بر روی صحنه نمی‌بیند. همچنین نویسنده کار کاملا هوشمندانه متنی نوشته است که هم رگه‌هایی از طنز دارد و هم می‌تواند به رسالت اصلی خود که معرفی شهید کاوه است، بپردازد.
امیراحسان امیرپور در نمایش «کاف» نقش سرباز گیلانی را ایفا می‌کند که آوازه شهید محمود کاوه را شنیده و از شمال کشور راهی کردستان شده است تا این شخصیت را از نزدیک ببیند. این سرباز در طول داستان با توجه به جایزه‌ای که کومله‌ها برای سر محمود کاوه گذاشته‌اند، مقداری دچار تزلزل می‌شود، اما درنهایت تحت تأثیر شخصیت شهید کاوه قرار می‌گیرد و شهید می‌شود.
امیرپور که برای ایفای این نقش جایزه بهترین بازیگری مرد را از جشنواره استانی «سودای عشق» دریافت کرده است، خاطرنشان می‌کند: من طرز فکر و ایده‌های محمد جهانپا را در زمینه دفاع مقدس و به ویژه مقام شهید همیشه دوست دارم و چند سالی می‌شود که به عنوان بازیگر در آثار او به ایفای نقش می‌پردازم. از همین رو و با توجه به اینکه نمایش «کاف» به یک قهرمان مشهدی می‌پرداخت، بازی در این اثر را هم پذیرفتم.
او درباره ویژگی‌های نقشش در نمایش نیز یادآور می‌شود: ما همیشه وقتی که از جنگ و شهید صحبت می‌کنیم، فکر می‌کنیم همه چیز از ابتدا باید صد درصد معنوی و برای شهادت مهیا باشد. درحالی که انگیزه شخصیت من برای رفتن به کردستان فقط دیدن شهید کاوه بوده و اصلا نمی‌خواسته که بجنگد، حتی در جا‌هایی از داستان می‌بینیم که به سمت مادیات گرایش پیدا می‌کند. این تزلزل اعتقادی و تحول شخصیت که درنهایت به شهادت منجر می‌شود برای من بسیار جذاب بود.
امیرپور در ادامه صحبت هایش درباره آسیب‌های نمایش‌هایی که حقیقت را به مخاطب نشان نمی‌دهد، می‌گوید: ما همیشه در آثارمان به دنبال نشان دادن یک مدینه فاضله بودیم و حقیقت را به مردم نشان نمی‌دادیم، از همین رو مردم هم با کار‌ها ارتباط برقرار نمی‌کردند. این درحالی است که اگر آن‌ها با واقعیت روبه رو شوند، راحت‌تر داستان را می‌پذیرند و از نمایش‌ها استقبال می‌کنند. اتفاقی که در نمایش «کاف» رخ داده است و ما می‌بینیم که هر دو سیانس اجرا هر شب تقریبا پر می‌شود.