محبوبه عظیم زاده | شهرآرانیوز؛ شاید، در وهله اول، نام «کتابخانه مرکزی شهرداری» این ذهنیت را برای عموم به وجود بیاورد که جایی ویژه کارکنان شهرداری است و افراد دیگر نمی‌توانند از منابع موجود در آن استفاده کنند، ولی، هرچند، بنا به گفته‌های زهرا نوری مطلق، کتابدار باسابقه کتابخانه، مدیریت اینجا با شهرداری است و نه اداره ارشاد و، به همین دلیل، ذیل کتابخانه‌های عمومی فعالیت نمی‌کند، همه می‌توانند با به امانت گذاشتن یک کارت شناسایی، از کتاب‌های عمومی و تخصصی آن استفاده کنند.
کتابخانه مرکزی شهرداری مشهد، در میدان شهدا، طبقه منهای یک تالار شورای شهر، قرار دارد. درراستای معرفی کتابخانه‌های شهر در این صفحه، امروز قصد کرده‌ایم برایتان از این کتابخانه بگوییم که احداثش به اوایل دهه۷۰ برمی گردد. آنچه از سابقه و وضعیت کنونی این کتابخانه نوشته‌ایم، ماحصل گفت‌و‌گو با زهرا نوری مطلق است.
زهرا نوری مطلق از سال۱۳۷۴ وارد کتابخانه شهرداری شده است و حالا نزدیک به سی سال است که دارد در اینجا فعالیت می‌کند. کتابخانه البته یکی دو سال قبل ترش افتتاح می‌شود و بعد از آن، با چندمرتبه جابه جایی، پروپیمان‌تر می‌شود. او دقایقی درباره سابقه این کتابخانه برای ما توضیح می‌دهد:
«این کتابخانه، در سال ۱۳۷۴، به شکلی که الان می‌بینید، نبود. در ساختمان شهرداری مرکز، یک اتاق سه در چهار بود، چند قفسه تویش چیده بودند و کتاب‌هایی از این طرف و آن طرف جمع کرده بودند که بیشتر عقیدتی و سیاسی بود یا چاپ‌های خیلی قدیمی از کتاب هایی، چون آثار شهید مطهری. مدیر وقت کتابخانه تصمیم گرفت آنجا را توسعه بدهد.
من به کتابخانه آمدم و با حمایت‌های او استارت کتابخانه خورد و روز به روز به کتاب‌های آن اضافه شد. شش ماه در این اتاق بودیم و بعد یک سالن کوچک سرِ آن اضافه شد.» کتابخانه در همین مکان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و اندک اندک تغییرات بیشتری به خود می‌بیند: «سال ۱۳۷۶ با توجه به اینکه کتاب‌ها و خرید‌ها بیشتر شده بود، فضای دیگری را برای کتابخانه به ما دادند.
شرایط تغییر کرده بود؛ مثلا، ما بخش سمعی وبصری را هم به کتابخانه اضافه کردیم؛ نوار کاست و فیلم ویدئویی می‌آوردیم و درکنار امانت کتاب، به بقیه امانت می‌دادیم. می‌شد نرم افزار‌هایی هم خرید. سال۱۳۸۲، برای کتابخانه نرم افزار خریدیم، نرم افزار 'کاوش' که همین الان داریم با آن کار می‌کنیم. بعد شروع کردیم به فهرست نویسی کتاب ها. سال۸۴-۸۵، مجدد جابه جا شدیم و تا سال ۱۳۹۵ در طبقه همکف ساختمان توسعه بودیم و، از سال۹۵، منتقل شدیم اینجا. کتابخانه، اما همچنان زیرمجموعه روابط عمومی شهرداری است.»
بیشتر حجم کتاب‌های این کتابخانه تخصصی است و در حوزه هایی، چون عمران و شهرسازی و معماری. نوری می‌گوید: «کتاب‌های کتابخانه مرکزی شهرداری، بیشتر، در حوزه‌های تخصصیِ شهری است و، از یک سالی به بعد، بیشتر بودجه‌ها را صرف کتاب‌های معماری، شهرسازی، عمران و موضوعاتی کردیم که مربوط است به شهرداری.
اما منظور این نیست که عموم نمی‌توانند از منابع موجود استفاده کنند؛ هرکه بخواهد، می‌تواند بیاید اینجا، یک کارت شناسایی به امانت بگذارد و از کتاب‌هایی که می‌خواهد، استفاده بکند. اینکه می‌گوییم تخصصی یعنی مدیریت و بودجه اینجا با شهرداری است، و نه اداره ارشاد؛ پس، مشمول قانون کتابخانه‌های عمومی نمی‌شود.
برای عموم، ما فقط امکان عضویت را نمی‌توانیم داشته باشیم؛ به همین دلیل که کتابخانه عمومی نیستیم. دانشجو‌های زیادی از منابع ما استفاده می‌کنند. در سال، ۱۰-۱۵هزار نفر -به تناوب بار- می‌آیند. از طرف دیگر، چون منابع تخصصی زیادی داریم، بسیاری از محققان و استادان دانشگاه، از منابع تخصصی و پایان نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی ما استفاده می‌کنند. با اتکا به تعداد مراجع، نه امانت، سالانه ۲۰هزار نفر به اینجا می‌آیند حتما.»
او، درادامه صحبت هایش، می‌گوید: «منابع تخصصی خیلی خوبی داریم؛ مخصوصا در حیطه حسابداری. بخشی هم تحت عنوان 'مشهد قدیم' داریم که صداوسیما، وقتی می‌خواهد درباره مشهد برنامه تهیه کند، به سراغش می‌آید. درکنار منابع تخصصی، منابع عمومی خوبی هم داریم: در حوزه‌های ادبیات، روان شناسی، دین و تاریخ؛ کمی محدودتر، در حوزه‌های سیاسی، تربیتی و جامعه شناختی هم کتاب داریم. در بخش روابط عمومی، منابع قوی زیادی داریم و هرسال هم تقویتش می‌کنیم.
از آنجایی که کتابخانه زیرمجموعه روابط عمومی است، می‌توانم بگویم در این حوزه تکمیل هستیم و می‌شود گفت حرف اول را در کتابخانه‌های سطح استان می‌زنیم، حتی در حوزه معماری و شهرسازی. حتی دانشجویان دانشگاه 'خیام' ــ که در حیطه معماری مطرح است ــ به ما رجوع می‌کنند. همچنین، برای استفاده از طرح‌های پژوهشی، مراجعه کننده زیاد داریم. می‌آیند ساعت‌ها اینجا می‌نشینند و از این فضا استفاده می‌کنند.»
اما، در گذر زمان، یک نکته در این میان تغییر کرده است. نوری دراین باره می‌گوید: «برنامه ما این طوری بود: کسی که می‌خواست به کتابخانه مراجعه کند، می‌توانست ابتدا جست‌و‌جو را در خانه انجام بدهد و ببیند کتاب موجود است یا نه، یا ــ مثلاــ دست کسی امانت است یا نه؛ اما، از سال گذشته که بحث‌های امنیتی پیش آمد، سازمانِ کامپیوتر دسترسی را محدود کرده است و جست‌و‌جو فقط از همین جا انجام می‌شود.
درواقع، دسترسی فقط داخلی است؛ البته سازمان دسترسی بیشتر برنامه‌ها را محدود کرده است؛ خیلی از نرم افزار‌هایی که تأییدیه افتا [سرنامِ 'امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات'](پاره‌ای مجوز‌های امنیتی ازنظر سازمان) را ندارند، دسترسی عمومی شان محدود شده است.»
نوری، در بخش پایانی صحبت هایش، از این می‌گوید که تمرکز کنونی کتابخانه بر تهیه و خرید کتاب‌های کودک ونوجوان است؛ کتاب‌هایی که اکنون چند قفسه‌ای را در کتابخانه به خود اختصاص داده است. او می‌گوید: «نیازسنجی در دوره‌های مختلف، فرق می‌کند: در این حدودا سی سالی که اینجا بوده‌ام، در برهه‌ای، نیازْ کتاب‌های کمک درسی بود.
بعد، به مرور، رفتیم سراغ تخصصی شدن در زمینه‌های مدیریت و شهرسازی و عمران و.... الان هم دوسه ماهی است براساس نیازی که همکاران به ما اعلام می‌کنند، کتاب‌ها را تهیه می‌کنیم. اکنون، بخش زیادی از بودجه را اختصاص داده‌ایم به خرید کتاب‌های کودک و نوجوان.» به گفته او، کتابخانه مرکزی شهرداری، امروز، بالغ بر ۲۸هزارو ۱۹۴ جلد کتاب و ۶هزارو ۳۸۴ جلد پایان نامه و طرح پژوهشی دارد.