حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ بیشتر ما، اگر نخواهیم بگوییم همه، میلمان بیشتر به خیر است تا شر. دلمان می‌خواهد وقت یارکشی، توی دارودسته حواریون باشیم نه دارودسته نکبت شیطان. دوست داریم که توی محل یا سر کار یا فامیل اگر از ما حرفی به میان آمد، از خیر و خوبی‌مان بگویند و لابد بعد از ۱۲۰ سال که مردیم، بشنویم عاقبتمان به خیر شد، با این حال به قول قدیمی‌ها، آدمیزاد جایزالخطاست و امروز اگر بخواهیم این مثال را اصلاح کنیم، باید بگوییم که آدمیزاد ممکن‌الخطاست.
یعنی اینکه هرکدام ما در طول شبانه‌روز اگر مراقب نباشیم، بعید نیست که بلغزیم و کاری کنیم که به دارودسته شیطان نزدیک باشد تا صالحان؛ به همین خاطر خوب است که راه و روش دوری از خطا را بیاموزیم و بدانیم که توی این مسیر زندگانی، چه چیز‌هایی مانع ما برای رسیدن به خیر است؛ راه و روشی که کتابی‌اش می‌شود آشنایی با موانع پرهیزکاری و تقوا. برای شناخت این موانع، قرآن یکی از بهترین منابع است. در ادامه از این معجزه رسول خدا (ص) مدد می‌گیریم و برخی موانع رسیدن به تقوا را با هم مرور می‌کنیم.
بیشتر ما وقتی حرف از پرهیزکاری و تقوا به میان می‌آید، تصور می‌کنیم کار سخت شده است و این حرف‌ها برای ازمابهتران است. در این مواقع باید حواسمان را جمع کنیم تا کمبود اطلاع یا نا‌آشنا بودن با کلمات، موجب گمراهی‌مان نشود. باتقوا بودن شاید در نگاه نخست مرتبه‌ای خاص به نظر برسد، اما از نخستین مراحل رعایت بندگی است و ساده‌ترین و مستقیم‌ترین تعریفش هم می‌شود دوری از گناه؛ یعنی حواسمان را جمع کنیم که دور کار‌های حرام نگردیم و واجباتمان را هم انجام دهیم و از مکروهات اجتناب کنیم. پیامبر اسلام (ص) در این زمینه فرموده‌اند: «عابدترین مردم کسی است که به فرایض دینی عمل کند و باتقواترین اشخاص، فردی است که از تمام محرمات دوری گزیند» (وسائل‌الشیعه، ج۱۱، ص ۱۹۵).
تکذیب آیات خداوند به‌گفته قرآن، یکی دیگر از موانع تقواست؛ آن‌چنان که در سوره زمر، آیه ۵۹ می‌خوانیم: «آری، آیات کتاب من که محققا برای (هدایت) تو آمد، تو آن را تکذیب کردی و راه تکبر و سرکشی پیش گرفتی و از زمره کافران بدکیش گردیدی». براساس آیات قرآن کریم، تکذیب به معنای رد آیات الهی، تکذیب پیامبران و امامان و نادیده گرفتن نعمت‌های الهی و روز جزا و قیامت است. درحقیقت تکذیب‌کنندگان افرادی هستند که به خدا و روز جزا ایمان ندارند و همه‌چیز را دروغی ساخته ذهن پیامبران می‌دانند. به‌گفته قرآن، این گروه نه‌تنها از اهل تقوا نخواهند بود، بلکه هرگز به رستگاری نیز نخواهند رسید.
یکی از عواملی که ما را مغرور می‌کند، دنیاست. دنیا و دارایی‌هایش به‌آسانی ما را فریب می‌دهد؛ همچنان که به‌گفته قرآن کریم، بسیاری از افرادی که در برابر خداوند قد علم کردند، از اهل دنیا بودند؛ به همین خاطر است که این کتاب آسمانی در چند جا درباره دوستی دنیا به ما هشدار می‌دهد و آن را یکی از عوامل دوری از تقوا می‌داند و می‌فرماید:
«ای مردم! از خدا بترسید و بیندیشید از آن روزی که نه هیچ پدری، ذره‌ای به کار فرزند آید و نه هیچ فرزندی، ذره‌ای به کار پدر آید؛ البته وعده خدا حق و حتمی است، پس زنهار شما را زندگانی دنیا فریب ندهد و شیطان فریبنده، شما را از (عقاب) خدا (به عفو و کرمش) سخت مغرور نکند» (سوره لقمان، آیه ۳۳).
واژه تقوا و مشتقات آن در قرآن کریم دویست‌وهشتادوپنج‌بار آمده است. قرآن، تقوا را بهترین پوشش معنوی معرفی کرده، آن را ملاکی برای برتری انسان‌ها از یکدیگر می‌داند. در این کتاب آسمانی درباره تقوا چنین می‌خوانیم: «این راه مستقیم من است؛ آن را پیروى کنید و از راه‌هاى دیگر تبعیت نکنید که شما را از راهتان متفرق مى‌سازد. این چیزى است که خداوند به آن سفارش مى‌کند تا به تقوا برسید» (سوره انعام، آیه ۱۵۳). با توجه به این آیه، انحراف از راه حق، یکی از مهم‌ترین موانع رسیدن به تقواست؛ انحرافی که به‌گفته قرآن کریم، شیطان برای آن، ما را وسوسه و زمینه‌چینی می‌کند: «ای فرزندان آدم! مبادا شیطان شما را فریب دهد؛ چنان‌که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد» (سوره اعراف، آیه ۲۷).
تکبر در کنار تکذیب، مانع دیگر رسیدن به تقوای الهی است. براساس آموزه‌های دین اسلام و آیات قرآن کریم، یکی از صفاتی که مانع حرکت ما در مسیر رشد و تعالی است، غرور و خودپسندی است. در قرآن به عبارات گوناگون و در جا‌های فراوان و همچنین در روایات و فرمایش‌های ائمه (ع) درباره این صفت، تذکر و هشدار شنیده‌ایم و برحذر داشته شده‌ایم.
این صفت برای پیشرفت انسان در مدارج معنوی، مانند سم است؛ آن‌چنان که در قرآن می‌خوانیم: «و، چون او را (به نصیحت) گویند: از خدا بترس، خودپسندی او را به بدکاری برانگیزد (و پند نشنود). جهنم او را کفایت کند که آرامگاه بدی است». باتوجه‌به این آیه، غرور و تکبر، مانع شنیدن نصیحت دیگران و همچنین مانع دوری از گناه است.