به گزارش شهرآرانیوز؛ «کاپ کیک، نون، پنیر و خیار مثلثی، دونات، آب‌میوه دست‌ساز، مینی‌ساندویچ الویه، جعبه مقوایی سفید دسته‌دارِ پنجره‌دار»، «آب‌میوه قوطی، میوه خردشده، کیک مرغ، جعبه دسته‌دار»، «شربت زعفران و تخم‌شربتی، همبرگر قرمز، شکلات وانیلی، آب‌معدنی و چای»؛ این بخشی از آن چیزی است که تدارک می‌بینند؛ البته تصور نکنید برای جشن تولد یا مجلس نامزدی.
اینها فهرست سفارش پذیرایی است برای یک جلسه دانشگاهی که معروف است به جلسه دفاع؛ همان جلسه‌ای که زمان فارغ‌التحصیلی ما به یک بطری آب‌معدنی و درنهایت یک جعبه شیرینی خلاصه می‌شد، اما این روز‌ها جزئیات خیره‌کننده‌ای دارد. دانشجو‌های مقطع کارشناسی‌ارشد یا دکتری برای جلسه دفاع پایان‌نامه خود، شکل‌وشمایل خاصی درنظر می‌گیرند و خوراکی‌های ویژه.
اگر تصاویر جلسه دفاع را در اینترنت جست‌و‌جو کنید، شگفت‌زده می‌شوید؛ سرشار از تجملات و گاهی فوق‌لاکچری. البته پذیرایی برای رفع خستگی از کسانی که ساعتی را به گوش دادن به صدای شما گذرانده‌اند، ایرادی ندارد، اما نگرانی اینجاست که نکند استادان راهنما و داور، شرمنده آن همه جذابیت و زیبایی شوند و نمره بالا را به پذیرایی بدهند، نه به محتوای پایان‌نامه!
درحالی که سال‌ها از محیط دانشگاه و جلسات دفاع دور شده‌ایم و هیچ کس هم اطرافمان نیست که از آن دنیا برایمان خبر بیاورد، ناگهان یک نفر از جلسه دفاعش تعریف می‌کند: «هنوز حساب وکتاب نکرده‌ام، اما جلسه دفاع من چیزی حدود ۷ میلیون تومان برایم خرج برداشت؛ میز پذیرایی حدود ۲ میلیون تومان و بقیه هم بابت خرید هدایا برای استادان.»
دانشجوی یکی از دانشگاه‌های مشهد است و کاری را انجام داده است که از دانشجویان ترم‌های بالاتر شنیده بود: «خیلی‌ها برای جلسه دفاع تدارک می‌بینند. کسی نمی‌پرسد چرا؟ انجام می‌دهند؛ چون می‌ترسند استادان نمره ندهند. من برای استادراهنما یک کیف چرم از یک برند معروف خریدم و برای داوران، پک خودنویس. بعضی دانشجویان خیلی تدارک می‌بینند. مهمان زیاد دعوت می‌کنند و اتاق جلسات را تزیین می‌کنند، حال کاری که من انجام دادم، معمول بود.»
یکی دو ماجرای دیگر هم از دوستانش تعریف می‌کند که به تشریفات، سفارش غذای گرم داده بودند و آن‌ها هم برای استادان، هدیه خریده بودند. یکی از دانشجویان یک دانشگاه غیرانتفاعی، مدعی شده بود که، چون پذیرایی جلسه دفاعش کم بود و به یک چای و شیرینی ختم می‌شد، داور نمره کمی به او داده بود. اینها ادعای دانشجوست، اما درواقع نمی‌توان آن را اثبات یا رد کرد. کدام استاد قبول می‌کند که پذیرایی جلسه دفاع، برایش مهم است؟
زهرا دقیقا یک سال پیش، از یکی از دانشگاه‌های مشهد، فارغ التحصیل شد. از پذیرایی جلسه دفاع که می‌پرسم، یاد یک خاطره تلخ می‌افتد: «مادرم کلی زحمت کشید؛ انواع خوراکی‌های صبحانه را آماده کرده بود؛ از همه چیز؛ چای، نسکافه و شیرینی. میز را هم تزیین کرد. جلسه دفاع که تمام شد، استادان گفتند ما از همه خوراکی‌ها نخوردیم، و بعد ما مجبور شدیم همه را به اتاق هایشان ببریم.
علاوه بر اینها برای هر استاد یک جعبه باقلوا هم خریده بودم که با خودشان ببرند. آن موقع هر جعبه را ۱۰۰ هزارتومان خریدم. آخرش هم موقع جمع کردن وسایل، در یکی از فلاسک‌ها باز بود و آب جوش روی پای مادرم ریخت و سوخت. تا دو ماه درگیر درمانش بودیم. جلسه دفاع من به یکی از خاطرات بدم تبدیل شد.»
او جلسات دفاع دوستانش را دیده یا شنیده بود و بااطمینان می‌گفت در دانشگاه آزاد، رسم همین گونه است.
مقدم، استاد یکی از دانشگاه‌ها در شهرستان‌های اطراف مشهد است. وقتی درباره پذیرایی‌های جلسه دفاع می‌گوییم، تأسف می‌خورد: «بله؛ من هم شنیده‌ام که هست، اما فکر می‌کنم در برخی دانشگاه‌ها و رشته‌ها که دانشجو تمکن مالی دارد، بیشتر است. اینکه چرا استاد شأن خود را تا این حد پایین می‌آورد، نمی‌دانم.»
یکی دیگر از استادان دانشگاه هم می‌گوید: من در جلسات دفاعم چنین چیزی ندیدم، اما یکی از فامیل هایم مجبور شد به داور پول بدهد تا فقط در جلسه دفاع حضور داشته باشد. کاش هر دانشگاهی که می‌داند جلسات دفاعش دارد به این سمت وسو کشیده می‌شود، آن را مدیریت کند؛ وگرنه دانشجو همواره نگران است که نمره و زحماتش را به خاطر یک پذیرایی، قربانی کند.
سری زدیم به اینترنت تا ببینیم آیا از روی صفحات فروشگاهی، می توانیم ببینیم این بازار چقدر گرم است و با این جملات روبه رو شدیم: «جلسه دفاع از پایان نامه داری؟ نگران اینی که چطوری باید از استادان و مهمونات پذیرایی کنی؟ بودجه‌ای که درنظر گرفتی، محدوده؟ دنبال پک پذیرایی شیک و باکیفیت هستی؟ راه رو درست اومدی.» سایت‌ها کم نیستند.
اصلا همان مجموعه‌هایی که غذای خانگی آماده می‌کردند، حالا یک بخش دیگر هم ایجاد کرده‌اند به نام پک پذیرایی جلسه دفاع. جزئیات بسیاری هم دارد؛ انواع نوشیدنی، کیک، غذا‌های گرم که مناسب جلسات دفاعِ نزدیک ظهر است و خوراکی‌هایی برای ابتدای صبح. یک گزینه دیگر هم هست؛ تزیینات.
پای رقابت که درمیان باشد، عرضه کننده‌ها گزینه‌ها را بیشتر می‌کنند و از نگاه ما، پذیرایی را تجملاتی تر. سفارش دهنده می‌تواند حتی روبان، لوگوی دانشگاه و اسم خودش را هم روی کیک‌ها ثبت کند تا به قول آن ها، جذابیت پذیرایی بیشتر شود.
به عنوان نمونه در سفارش‌های یک سایت، این جملات نوشته شده است: «۹۰ درصد سفارش‌های پک‌های دفاع، شامل یک نوع فینگرفود، یک مینی ساندویچ، آب میوه، چای یا نسکافه، کیک یا شیرینی است ولی در مواردی به درخواست مشتری، آجیل چهارمغز، کوکتل میوه، انواع دسر یا سالاد هم به پک اضافه می‌شود. قیمت پک‌های دفاع از ۱۸۰ هزارتومان تا ۶۰۰ هزارتومان متغیر است.»
شماره یکی از مجموعه‌ها را می‌گیرم و برای اپراتور پشت خط توضیح می‌دهم که خبرنگار هستم و می‌خواهم بدانم اوضاع فروش بسته‌های پذیرایی دفاع چگونه است. او که خانم جوانی است، از موضوع استقبال می‌کند و توضیح می‌دهد: دو بازه زمانی در سال، ایام اوج سفارش پک‌های دفاع است؛ یکی شهریور و دیگری همین ماه‌های دی و بهمن. در این ایام از بین ۱۰ سفارش روزانه، هفت تا هشت تایش بسته دفاع است.
او درباره شیوه آشنا شدن مشتریان با مجموعه آن‌ها می‌گوید: مدت زیادی است که پک دفاع عرضه می‌کنیم و بیشتر مشتریان از دوستان و هم کلاسی هایشان، شماره ما را گرفته‌اند یا در اینترنت جست‌و‌جو کرده و آدرس سایت را دیده‌اند. این یعنی دانشجویانی که به دنبال تهیه بسته دفاع هستند، کم نیستند.
وی درباره قیمت‌های هر بسته پذیرایی هم توضیح می‌دهد: بسیاری از دانشجویان نمی‌توانند هزینه زیادی بپردازند؛ برای همین قیمت بسته‌ها معقول است. یک دانشجو می‌گوید من هجده مهمان دارم ولی نمی‌خواهم هزینه‌ام از ۲ میلیون تومان بیشتر شود؛ مثلا قیمت یک بسته اقتصادی، ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان می‌شود که شامل یک آب میوه و یک کیک است و قیمت بیشتر بسته‌ها هم ۴۰۰ هزار تومان است که شامل ساندویچ و سالادمیوه نیز می‌شود. برخی از مخاطبان ما دانشجویان مقطع ارشد هستند. برخی هم هزینه تهیه همان ۴۰ هزارتومان را ندارند و پذیرایی را خودشان تهیه می‌کنند و ما برایشان در بسته بندی می‌چینیم که زیباتر باشد.
او می‌گوید امکان تهیه هدیه برای استادان را هم دارند: «خیلی‌ها برای استادان هدیه می‌برند؛ یعنی این موضوع هم رایج است. براساس اینکه دانشجو چقدر هزینه داشته باشد، هدایایی شامل سررسید، خودکار، گلدان، لیوان، فلاسک و... تهیه و در بسته بندی شیک برایشان ارسال می‌کنیم.»
نمایندگی یک فروشگاه دیگر در مشهد را هم پیدا می‌کنم. با اینکه همه سخنان را شنیده‌ام، بازهم دنبال قیمت و نام دانشگاه هستم. اپراتور پشت خط برایم توضیح می‌دهد که ممکن است قیمت‌ها تغییر کند؛ برای همین قیمت واقعی، دو تا سه روز قبل از مراسم اعلام می‌شود و همان زمان، برای ثبت سفارش مناسب است.
از دانشگاه هم به بردن نام دانشگاه آزاد، حکمت رضوی و علمی وکاربردی‌ها اکتفا می‌کند.
او از نمونه یک بسته جلسه دفاع، یاد و اضافه می‌کند: باید بگویید تمایل دارید از میهمانان با غذا پذیرایی کنید یا میان وعده؛ مثلا سه روز پیش، یک سفارش از یک دانشجوی دانشکده فنی داشتیم برای وعده صبحانه که کره، مربا، پنیر، عسل، نان، قند، چای و لیوان بود و هربسته ۸۰ هزارتومان تمام شده بود. بسته میان وعده هم می‌تواند شامل آب میوه، تارت میوه، میوه خشک و آجیل باشد که حدود ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان متغیر است. بسته‌های لاکچری از ۲۰۰ هزار تومان شروع می‌شود تا ۵۰۰ هزار تومان.
شیوه آماده سازی و تحویل هم طوری است که به قول او، دانشجو فقط نگران آماده کردن متن پایان نامه اش باشد: بسته‌ها شب تهیه می‌شود و ابتدای صبح به دانشکده مدنظر ارسال می‌شود.
با کمی پرس وجو متوجه می‌شویم این یک ماجرای چندساله است. مدت‌ها پیش سنت پذیرایی لاکچری در جلسات دفاع، رسم شده است و طوری آوازه آن بین مسئولان دانشگاه آزاد پیچیده است که سال ۱۳۹۷ سازمان مرکزی بخشنامه‌ای را به رؤسای واحد‌های مراکز استان و رؤسای واحد‌ها و مراکز آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ کرد و در آن از «ممنوعیت پذیرایی اجباری و تهیه هدیه در جلسات دفاع از پایان نامه/رساله» سخن گفته بود.
بخشنامه ابلاغ شد، اما اگر از ما می‌شنوید، هرگز اجرا نشده است که اگر حتی نیمی از آن دستور جدی بود، حالا به این حد پیش نمی‌رفت؛ به این دلیل که دانشگاه آزاد اسلامی چنین بخشنامه‌ای صادر کرده است، تلاش کردیم از مسئولان دانشگاه آزاد، واحد مشهد بپرسیم سرنوشت آن بخشنامه چه شده است و آیا هنوز اجرا می‌شود یا خیر.
دکتر علی اصغر یساقی، معاون آموزشى و تحصیلات تکمیلى دانشگاه، تأکید کرد که همچنان آن بخشنامه پابرجاست و درحال اجرا: «به همه دانشکده‌ها ابلاغ کرده‌ایم که پذیرایی باید در حد عرف باشد و هدیه گرفتن برای استادان، ممنوع است. هم اکنون نیز پذیرایی‌های معمول برقرار است. درعین حال رؤسای دانشکده‌ها و مدیران گروه رشته‌های مختلف، مسئول نظارت بر حسن اجرای بخشنامه هستند.»
او البته برای گرفتن پاسخ‌های دقیق تر، ما را به معاون پژوهشی دانشگاه ارجاع داد و با وی هم درباره پذیرایی نامتعارف در جلسات دفاع پایان نامه‌های دانشجویی، سخن گفتیم، اما چندساعت بعد، پیغام رسید که آقای دکتر تمایلی به چاپ سخنانشان در روزنامه ندارند.
ما آنچه دیده و شنیده بودیم، نقل کردیم و قضاوت را می‌گذاریم برعهده خوانندگان. اگر از دانشجویی شنیدید که برای جلسه دفاع حاضر می‌شود، از چندوچون آن بپرسید و یادی از اجرای بخشنامه کنید که انگار رفع تکلیف بود و گذشت؛ مثل همه بخشنامه‌های دیگر در این کشور!