کلید گنج عزت | بررسی تأثیر قناعت بر زندگی‌

به گزارش شهرآرانیوز؛ آموزه‌های دینی علاوه‌بر توصیه راهکار‌های مالی برای مقابله با مشکلات اقتصادی و عبور ایمن و سالم از آنها، سفارش‌های روحی اخلاقی و مرتبط با سبک زندگی هم در این‌باره به ما کرده‌اند. از مهم‌ترین نسخه‌های دین برای آنکه کمبود‌های مالی را برای خود فاجعه ندانیم و آرامشمان را از دست ندهیم، «قناعت و ساده‌زیستی» است؛ حلقه مفقوده‌ای که این روز‌ها بیش از هر زمان به آن نیاز داریم.

هدیه‌ای الهی و بهتر از صبر

قناعت و راضی بودن به داشته‌ها از ویژگی‌های انسان‌های مؤمن است؛ افراد خودساخته که چشم طمع به مال‌ومنال دیگران ندارند و برای کسب مال و مقام، شخصیت انسانی خود را لگدمال نمی‌کنند، لذا آموزه‌های دینی، مسلمانان را به ایجاد و تقویت این خصیصه در خود تشویق می‌کنند. از اوصاف پیامبر اکرم (ص) که قرآن از ایشان به اسوه حسنه یاد می‌کند، قناعت است و خودشان از قناعت به هدیه‌ای الهی و بهتر از صبر یاد کرده‌اند. در جایی می‌فرمایند: «خوشابه‌حال آن که با اسلام هدایت شود و معیشت او به حد کفاف باشد و قناعت کند» (نهج‌الفصاحه، شماره۱۹۸۰، ص۵۵۹).

قناعت چیست؟

برخی قناعت را به نداری و زندگی فقیرانه تعبیر می‌کنند، درحالی‌که این‌طور نیست؛ اسلام هرگز تلاش برای زندگی بهتر و رشد اقتصادی را رد و نکوهش نمی‌کند و حتی از تلاش برای تأمین معاش و ارتقای زندگی به «جهاد در راه خدا» تعبیر کرده است؛ در روایتی از پیامبر (ص) است که جبرئیل در پاسخ به سؤال ایشان درباره قناعت عرض کرد: «.. و قناعت آن است که (انسان) به آنچه از (روزی) دنیا به او می‌رسد، اکتفا کند و با چیز کم بسازد و بر عطای اندک (از طرف خدا) سپاس گزارد» (سنن‌النبی، ج یک، ص۱۰۹).

معنای حقیقی حیات طیبه

بنابر تصریح روایات، افراد قانع، نشانه‌های مختلفی دارند؛ مثل همت بلند و شکرگزاری. در روایتی از امیرالمؤمنین (ع) آمده است که: «قانع‌ترین مردم باش تا شکرگزارترین آنان باشی» یا آنکه «زندگی با قناعت، نشانه همت بلند است». در نگاه اهل‌بیت (ع) قناعت به اندازه‌ای اهمیت دارد که حیات طیبه را به قناعت تفسیر کرده‌اند. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «هر مرد و زن باایمانی که کار نیکی انجام دهد، او را زندگی پاکیزه خواهیم بخشید». از ایشان پرسیدند: منظور خداوند از حیات طیبه چیست. فرمودند «هی‌القناعه».

گنجی که پایان ندارد

بنا بر تصریح آموزه‌های دینی، رضایت خداوند، عزت انسان، سبکی حساب در روز قیامت و بی‌نیازی از مردم، از آثار مهم قناعت است. علاوه‌بر این، قناعت با ایجاد احساس بی‌نیازی و رضایت از زندگی، آرامش انسان را تأمین می‌کند؛ چنان‌که امیرمؤمنان امام‌علی (ع) می‌فرمایند: «هیچ گنجی بی‌نیاز‌کننده‌تر از قناعت نیست. آن که به مقدار کفاف بسنده کند، آسایش خود را فراهم ساخته است». علاوه‌بر این، قناعت از عوامل مهم فقرزدایی به‌شمار می‌رود. مولای متقیان (ع) در این‌باره نیز فرموده‌اند: «هرکه با قناعت همراه شد، فقر و تهیدستی‌اش از میان برود».

مایه عزت و سربلندی

قناعت همچنین باعث عزت و سربلندی آدمی است؛ چون حرص و طمع و تلاش برای رسیدن به خواسته‌ها از هر راهی، باعث می‌شود انسان خود را خوار و خفیف کند. از امام‌رضا (ع) در این باره روایت است که فرمودند: «قناعت، هم‌نشین کرامت و سربلندی است» (بحارالانوار؛ ج۷۵، ص۳۴۹). این یعنی اگر انسان به داشته‌های خود اکتفا نکند و دائم در حال دست‌وپازدن و طمع باشد، عزتش را از دست می‌دهد؛ چنان‌که امام‌علی (ع) فرمودند: «هرکه لباس صبر و قناعت بر تن کند، عزیز و بافضیلت می‌‏شود». (غررالحکم و دررالکلم؛ ص۲۳۱).

سد آسیب‌های اجتماعی

قناعت همچنین سبب امنیت جامعه می‌شود. بسیاری از سرقت‌ها و دزدی‌ها و بدتر از آن حتی قتل‌ها درپی روحیه طمع و سیری‌ناپذیری انسان رخ می‌دهد، درحالی‌که با قناعت و راضی بودن به داشته‌ها هرگز فکر دزدی و خطا و گناه ناشی از آن به ذهن انسان خطور نمی‌کند. وقتی انسان به درآمد حلال و روزى خداوند قناعت نکند، بر اثر دنیاطلبی و زیاده‌خواهی، به حرص و زیاده‌خواهى از هر راه و از هر جایی دچار مى‌شود و براى جمع مال، از آداب و قوانین کسب چشم مى‌پوشد، به حقوق مردم تجاوز مى‌کند و به هر حرامى آلوده می‌شود.

به علم و معنویت حریص باشید

اگرچه آموزه‌های دینی به‌شدت بر قناعت تأکید می‌کنند، آن را مانع تلاش برای رشد و پیشرفت و کسب روزی حلال نمی‌دانند و اتفاقا در اموری همچون معنویت و کسب علم و دانش به نداشتن قناعت تشویق می‌کنند و برای آن حدومرز زمانی و مکانی قائل نیستند و این طمع و حرص را پسندیده می‌دانند؛ چنان‌که، اما م‌علی (ع) در خطبه مشهور همام، حرص‌ورزی در علم را از صفات متقین مى‌شمارند و قرآن کریم درباره شدتِ شوق و میل پیامبر (ص) به هدایت مردم، تعبیر به حرص می‌کند: «لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ».