نوآوری‌های آموزشی به روایت «ستاپ»

به گزارش شهرآرانیوز؛ نخستین‌بار در اردیبهشت سال۱۳۸۵ بود که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی رسمی خود از ضرورت تحول در نظام تعلیم‌و‌تربیت کشور گفتند تا پس از پنج سال، سند راهبردی تحول در آموزش‌و‌پرورش کشور در هشت فصل به تصویب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برسد و در دستورکار دولت دهم قرار بگیرد.

اینکه هر دولت چقدر معتقد به اجرای کامل این قانون بوده و تا چه میزان از آن محقق شده، روایت دیگری است، اما اینجا بنای اصلی ما شرح جزئیات و دستاورد‌های گردهمایی و جشنواره‌ای است که با مشارکت مؤسسه فرهنگی شهرآرا و در مشهد برگزار شد و بدون‌شک دستاورد‌های آن سرآغاز فصل جدیدی از تحول در نظام تعلیم‌و‌تربیت کشور خواهد بود.

از حمایت نقدی تا مشاوره کسب وکار

«سرمایه گذاری بر تحول آموزش و پرورش» را اگر مخفف کنید، می‌شود «ستاپ» یا همان عنوانی که برای این رویداد برگزیده شده است. اصل ماجرا هم همین است که پس از بروز نابسامانی در اجرای کامل سند تحول بنیادین، از حدود سال۱۴۰۰، سه مجموعه وزارت آموزش و پرورش، معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و مؤسسه دانش بنیان برکت وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام (ره) هم پیمان می‌شوند تا همان طور که طرح تحول آموزش و پرورش در مسیر اجرایی از هزارتوی دستگاه‌های دولتی می‌گذرد، ایده‌های نوآورانه بخش خصوصی را هم در مسیر آن به خدمت بگیرند.

شکل کلی رویداد «ستاپ» این طور است که پس از سه سال اجرای آن به صورت ملی، برای اولین بار مشهدالرضا (ع) به عنوان میزبان استانی این جشنواره انتخاب شده و هیئت برگزارکننده نیز علاوه بر نهاد‌های بنیان گذار طرح، ظرفیت‌های بومی استان همچون آستان قدس رضوی، سپاه امام رضا (ع) و مجموعه مدارس مشهد همچون امام رضا (ع) و امام حسین (ع) را پای کار آورده‌اند.

داود حسین پور صباغ، دبیر رویداد ستاپ شرق، در حاشیه برگزاری آیین اختتامیه و در گفت‌و‌گو با شهرآرا، می‌گوید: در این رویداد با عنوان «بوت کمپ بذرمایه» تلاش کردیم تا ایده‌های نوآورانه در حوزه آموزش و پرورش را شناسایی کنیم و با جلب نظر سرمایه گذاران، طرح‌های شتاب دهی و توانمندسازی را برای ایده‌های برتر به مرحله اجرا برسانیم. این طرح‌ها از مجموعه‌های دغدغه‌مند همچون معلمان، مربیان و دانشجویان رشته‌های علوم تربیتی ایده پردازی دریافت شده و پس از ارزیابی کسانی که ایده اولیه داشته‌اند، به پنج طرح برگزیده حمایت‌های مالی تا سقف دو میلیارد ریال و پشتیبانی‌های قانونی مختلفی همچون محیط کار اشتراکی در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد اعطا خواهد شد.

به گفته او، بازی ها، اپلیکیشن ها، کتاب، شیوه تدریس و هر آنچه در یک زیست بوم تعلیم و تربیت اجراشدنی باشد، جزو آثار این رویداد است و در جریان فراخوانی که اعلام شد، ابتدا بیش از هفتصد طرح نوآورانه دریافت شد که پس از معرفی به هزار مدرسه در سراسر کشور، درمجموع چهل تیم مشتمل بر حدود ۱۶۰نفر از کارشناسان حوزه آموزش و پرورش از دل صاحبان این ایده‌ها شناسایی شدند.

علاوه بر حوزه داوری‌ها و جوایز، توضیح دبیر رویداد ستاپ شرق ناظر بر حمایت‌های مستمر و هدفمندی بود که با حضور مشاوران کسب وکار و مدیران شتاب دهنده‌های مراکز رشد به طرح‌های منتخب ارائه خواهد شد تا مسیر تبدیل ایده به یک کسب وکار پرسود را برایشان هموار کنند.

حسین پور صباغ تأکید می‌کند: تلاش داریم تا به موازات داوری و شناسایی ایده‌های برتر، رهیاری و مشاوره کسب وکار نیز از طرف اساتید به نفرات برتر ارائه شود. در واقع، حضور سرمایه گذارانی از مجموعه‌های مختلف بخش خصوصی به همراه مدیران پارک علم و فناوری خراسان، پارک دانشگاه فردوسی، معاونت اجتماعی فرهنگی شهرداری مشهد، آستان قدس رضوی، اتحادیه انجمن‌های اسلامی و بسیج دانش آموزی، مجموعه مدارس مختلف استان، اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی و سپاه امام رضا (ع) می‌تواند زمینه رشد درخورتوجهی برای ایده‌های برتر ایجاد کند، زیرا این مجموعه ها، هم خودشان خواهان سرمایه گذاری هستند و هم به عنوان دستگاه اجرایی می‌توانند مشتری بالقوه این طرح‌ها باشند.

هوش مصنوعی، دستیار زبان آموزی

ایده آموزش زبان‌های خارجی با تصویرسازی، نظریه‌ای است که از مدت‌ها قبل کاربرد آن اثبات شده و حتی در دبیرستان‌ها و مراکز آموزشی خصوصی در دستورکار قرار دارد. منظورمان از تصویرسازی مثلا نمایش تصویر، انیمیشن کوتاه، برشی از یک فیلم یا حتی یک شوخی مصور است تا به هر طریق ممکن، شکل نوشتاری و معنای یک واژه انگلیسی، فرانسوی یا هر زبان خارجی دیگر در ضمیر ناخودآگاه زبان آموز ماندگار شود.

 تا اینجا این ایده درخشان و همه چیز خوب به نظر می‌رسد، اما چالش مهم اجرای این طرح به ویژه در سنین خردسالی نمایان می‌شود. چرا؟ چون کودکان به دلیل سن کم، دانش و شناخت محدودتری نسبت به مسائل مختلف دارند و همین باعث می‌شود تا فرایند آموزش زبان‌های خارجی از طریق تصویرسازی را نتوان به شکل کامل از سنین کودکی آغاز کرد.

مرضیه سلیمانی، دانشجوی رشته علوم تربیتی از دانشگاه فردوسی مشهد که یکی از پنج طرح برتر رویداد «ستاپ» در مشهد را ارائه کرده، پیشنهادش ناظر بر همان روش آموزش زبان‌های خارجی با تصویرسازی است، اما مزیت ذاتی این ایده، استفاده از هوش مصنوعی برای تولید اختصاصی پویانمایی‌های کوتاهی است که هر واژه را در ذهن کودک ماندگار می‌کند.

او که پایان نامه خود در مقطع کارشناسی ارشد علوم تربیتی را در موضوع کاربرد‌های هوش مصنوعی برای تسهیل آموزش به پایان رسانده است، در گفت‌و‌گو با شهرآرا تأکید می‌کند: ما دراین باره خیلی مطالعه و تحقیق کردیم. موضوع تولید تصاویر متحرک از یک یا چند عکس ثابت توسط هوش مصنوعی، امکانی است که این روز‌ها در حوزه‌های مختلف از آن استفاده می‌شود. حالا ما تلاش کرده‌ایم تا با تعریف بعضی الگوریتم‌های خاص، تصاویر ثابت از هر مفهوم مرتبط با یک واژه را از طریق هوش مصنوعی تبدیل به پویانمایی کنیم تا در ذهن زبان آموز کودک ماندگار شود و همیشه آن واژه را با همان پویانمایی به خاطر بسپارد.

به گفته این ایده پرداز حوزه تعلیم و تربیت، در جریان اجرای آزمایشی این طرح در سطح مهدکودک‌ها و دبستان‌های امام حسین (ع) مشهد، بیش از ۹۱درصد از کودکانی که در این طرح حضور داشته‌اند، حداقل ۹۵۰واژه از هزار واژه ارائه شده را به طور کامل فراگرفته‌اند و در بدترین آمار ثبت شده نیز کودکان زبان آموز حداقل نهصد کلمه از هزار کلمه جدید را به خاطر سپرده و یاد گرفته بودند.

تکالیف درسی در مسیر هوشمندسازی

یادتان می‌آید که تکالیف درسی و پیک‌های نوروزی در قدیم کاری می‌کرد که برخی کودکان از همان سنین خردسالی از درس و بحث و کتاب بیزار شوند؟ باور ما این است که این روش، تحولی در نظام انجام تکالیف درسی خواهد بود. این جملات، چکیده نظر هیئت داوران رویداد ستاپ درباره ایده خلاقانه و نوآورانه‌ای است که از جمله طرح‌های منتخب جشنواره شناخته شد. حسین صابری منفرد، معلم دهه هشتادی مقطع دبستان که اصالتا نیشابوری و مدرس نمونه استان است، ایده خود را ناظر بر سنجش و صدور نمره هوشمند تکالیف توسط هوش مصنوعی به جشنواره ستاپ۱۴۰۳ مشهد ارائه کرد تا با نظر هیئت داوران به عنوان طرح برگزیده معرفی شود.

او می‌گوید: امروزه نرم افزار‌های متعددی در حوزه تبدیل عکس به فایل فشرده pdf وجود دارد. علاوه بر این، هوش مصنوعی در فضای کاربری ios این امکان را فراهم کرده تا هر نوع متن و عدد در تصاویر، قابل تشخیص و حتی بازنویسی باشند. به این امکانات، توانایی تشخیص چهره هوشمند را هم اضافه کنید که امروزه به شکل گسترده در دوربین‌های مداربسته کاربرد دارد. حالا همه این‌ها را که با هم درنظر بگیریم، مجموعه به هم پیوسته‌ای از ابزار‌های آموزشی را در اختیار خواهیم داشت که‌ می‌تواند نظام تکالیف درسی دانش آموزان را به کلی متحول کند.

به گفته صابری منفرد، با اجرای کامل طرح تکالیف هوشمند در نظام آموزشی کشور این فرصت فراهم می‌شود که دانش آموز به جای رونویسی و حتی شانه خالی کردن از انجام تکالیف درسی، از طریق بیان سرمشق‌ها در مقابل دوربین آن را به سرانجام برساند. طرح سنجش هوشمند تکالیف درسی، معلمان را قادر می‌سازد تا از هوش مصنوعی برای بررسی تکالیف مکتوب و ویدئو‌های بازخوانی دروس کمک بگیرند و این موضوع می‌تواند گامی بلند و مؤثر برای هوشمندسازی فرایند تعلیم و تربیت باشد.

حمایت، از نظریه پردازی تا اجرا

البته که مثل بسیاری از حوزه‌های دیگر، در حوزه آموزش نیز بخش خصوصی و نخبگان ایرانی پرچم دار بهترین ایده‌ها و نوآورانه‌ترین راهکار‌ها هستند، اما بی شک، اینجا هم از جمله موقعیت‌هایی است که مسئولیت حمایت و پشتیبانی از نخبگان بیش از پیش بر دوش متولیان امر و مسئولان دستگاه‌های مرتبط سنگینی می‌کند.

بر همین اساس، در جریان مراسم اختتامیه برای دقایقی این فرصت فراهم شد تا با چندنفر از اعضای هیئت داوران، استادان و سخنرانان این رویداد ملی صحبت کنیم و از تسهیلاتی بپرسیم که قرار است دستاورد‌های ستاپ مشهد را مثمر و شکوفا کند.  سمیه سادات ابراهیمی، مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش، تصریح می‌کند: از لحظه لحظه حضور در این رویداد بسیار لذت بردم. امید به زندگی و اشتیاق به یادگیری در وجود ایده پردازان جوان این جشنواره موج می‌زند.

 این پژوهشگران، محققان و معلمانِ صاحب ایده، چشم و گوش نظام آموزش و پرورش هستند و در شرایطی که شبکه تعلیم و تربیت کشور در تلاش مستمر برای اصلاح ایرادات و رفع عیب از خود است، این جوانان دغدغه‌مند هم می‌توانند با ذهن‌های روشن خود کمک حال ما باشند.  مجتبی همتی فر، رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت نیز با تأکید بر ضرورت تمرکززدایی از فرایند ایده پردازی تحول نظام آموزش و پرورش، به این نکته اشاره کرد که باید از اندیشه همه متفکران و صاحب نظران از سراسر کشور استفاده شود و بر همین اساس، اجرای برش‌های استانی از رویداد ملی ستاپ می‌تواند منظومه منسجمی از ایده‌های خلاقانه متناسب با زیست بوم‌های مختلف فرهنگی از سراسر کشور را گردهم جمع کند.