روایتی از ضیافت‌های افطاری حرم مطهر امام‌رضا(ع) | مهمان سفره خورشید

به گزارش شهرآرانیوز؛ بیش از ۴۳۶ سال از تأسیس مهمانسرای حرم امام‌رضا (ع) می‌گذرد و به شهادت تاریخ، حتی یک روز نبوده است که میهمانانی از زائران و مجاوران بر سفره اطعام در حرم امام‌رئوف (ع) ننشسته باشند، با این حال ذوق پهن شدن سفره‌های افطاری، عطر مسحورکننده غذای متبرک و مسیر مهمانسرا‌های حضرتی در بعضی روزها، حال‌وهوای ویژه دارد و رمضان کریم در شمار این مناسبت‌های خاص است. با فرارسیدن موسم اطعام و برکت، باهم به زیارت حضرت خورشید (ع) خواهیم رفت تا به بهانه این روایت، میهمان سفره‌های کریمانه افطاری در حرم مطهر رضوی شویم. امام مهربانی‌ها، زائران روزه‌دارش را به ضیافت نور و برکت فراخوانده است. وقت افطار است.

سفره‌ها پهن می‌شوند

این روز‌ها در ماه ضیافت الهی، نگاه هرکه زائر صحن وسرای حضرت رضا (ع) باشد، خادمان سفید و سبزپوشی را دنبال می‌کند که از چند ساعت مانده به وقت افطار، با چرخ دستی‌های بزرگ از مهمانسرا‌های حضرت خارج می‌شوند و مسیر صحن امام حسن مجتبی (ع) و رواق شیخ حرعاملی را‌ می‌پیمایند تا سفره‌ها را پهن کنند، گلدان‌ها را بچینند، و نان و خرما و فلاسک‌های چای سر سفره بگذارند و مقدمات لازم برای آمدن میهمان‌ها و رسیدن غذا را آماده کنند.

مردم سر می‌چرخانند، لبخند روی لبانشان می‌نشیند؛ زیرا همه می‌دانند که این‌ها همان سفره داران خورشید باکرامت توس هستند، با این حال، این مرحله بخش کوچکی است که پیش چشم زائران قرار دارد. ناگفته‌ها فراوان است و بخش اصلی زحمات و تلاش‌های مخلصانه خادمان، هرگز پیش چشم میهمانان نمی‌آید.

از مساجد سطح شهر، مدارس و ایستگاه‌های بین راهی که بگذریم، فرایند اصلی پذیرایی افطار در حرم مطهر رضوی، سال هاست که بر دو نقطه تمرکز دارد؛ صحن امام حسن مجتبی (ع) و رواق شیخ حر عاملی؛ البته بسته به تعداد میهمانان و در مواقع خاص، بخشی از رواق امام خمینی (ره) نیز به ضیافت اطعام رضوی اختصاص پیدا می‌کند، اما در حالت کلی، پهن شدن سفره‌ها به وضع آب وهوا بستگی دارد تا در فصل‌های سرد، فضای سربسته رواق، پذیرای زائران باشد و در شرایط دمایی متعادل، فضای روباز صحن امام حسن مجتبی (ع) از میهمانان میزبانی کند.

هم کلام می‌شویم با زائری که از شهرستان خاش، مهمان ضیافت افطار رضوی است؛ مرد جوان از مهمان شدنش بر این سفره پربرکت می‌گوید: ما خانوادگی هرسال در موسم زیارتی و به خصوص دهه آخر صفر، پیاده به مشهد می‌آییم. در این سفر هم دوازده عضو خانواده، همگی باهم به مشهد مشرف شده‌ایم؛ البته فقط یک فیش غذای حضرتی نصیب ما شد که من آمدم، اما همین الان همه خانواده در محل اسکان منتظر هستند تا با تبرک آقا برگردم و هر نفر حتی به قدر یک لقمه از این برکت نصیبش شود. ما اهل سنت هستیم، اما بحث امام رضا (ع) که باشد، قوم و نژاد و مذهب دیگر معنایی ندارد.

زائر دیگری که با دو فرزند خود از شهرستان سقز استان کردستان به رواق شیخ حرعاملی آمده است، در روایت تشرفش بیان می‌کند: راستش خودم هنوز باورم نمی‌شود چطور شد که امروز پای سفره افطار حضرت نشسته‌ایم. ما هرسال در ایام اربعین، در پایانه تمرچین، موکبی به نام آقا امام رضا (ع) برپا می‌کنیم و به مسافران کربلا غذا می‌دهیم.

اربعین امسال یک نفر آمد پیش ما و گفت من خادم حرم آقا هستم. سلام وعلیک کردیم، شماره تماس ردوبدل شد و رفت. حالا هفت ماه از آن روز گذشته است. ما به مشهد مشرف شده‌ایم و دقیقا امروز صبح یعنی در آخرین روز تشرفمان، تلفنم زنگ خورد. دیدم همان آقاست که‌ می‌گوید بیا فلان جا و فیش غذایت را بگیر! حالا هم میهمان این سفره هستیم. به نظر شما این تصادفی است؟ ما ایمان داریم که آقا خودشان دعوت کرده‌اند.

راوی بعدی از این شرح دلدادگی هم یک مادر سال خورده آذری زبان است که از تبریز به این بزم نور و برکت دعوت شده است. شرح کامل ماجرا را خیلی متوجه نشدیم؛ چون بیشترین قسمت بیانش به زبان آذری است، اما دست وپاشکسته حالی مان می‌کند که مادر دو شهید است. او‌ می‌گوید: از دار دنیا دو پسر داشتم که هر دو در جبهه‌ها شهید و مفقودالاثر شدند. دو سال قبل، دیگر جانم به لب رسید. در روز شهادت آقا به امام رضا (ع) متوسل شدم و خواستم پیکر بچه هایم برگردد. چند ماه نگذشته در روز شهادت مادرشان، حضرت زهرا (س)، خبر رسید که استخوان هایشان را پیدا کرده‌اند. آوردند تبریز، تشییع کردیم. حالا هم که به مشهد آمده‌ام، مرا آورده‌اند به مراسم افطاری. این آقا هیچ وقت ما را رها نکرد؛ «قربان اولوم یارضا (ع)»!

خدمت بیش از ۲۵۰ خادم در ضیافت افطار

روند ضیافت‌هایی که هر روز در روز‌های ماه مبارک رمضان به وقت افطار در حرم مطهر رضوی برپاست، دراصل از حدود ساعت ۹ صبح آغاز‌ می‌شود. از سال ۱۴۰۱ که به تدبیر تولیت آستان قدس رضوی، آشپزخانه‌های حضرتی به محلی خارج از حرم مطهر و در محدوده بولوارچمن منتقل شدند تا بوی غذا در هیچ ساعتی از شبانه روز زائران حضرت را آزرده نکند، غذای گرم از حدود ساعت ۹ صبح در همین مکان طبخ می‌شود و سپس هر وعده در ده‌ها گرمکن بزرگ به مهمانسرا‌های حُر و غدیر انتقال پیدا می‌کند تا یا به شکل بسته بندی یا در اشکال دیگر، آماده توزیع شود.

 علیرضا شرافتی، مدیر مهمانسرای غدیر که بار اصلی پذیرایی از عموم زائران را برعهده دارد، در این باره می‌گوید: در ماه مبارک ما به طور کامل در حالت آماده باش هستیم و ظرفیت بیش از ۲۵۰ نفر از خدام از هر دو مهمانسرای حر و غدیر پای کار میزبانی هستند. 

فرایند کلی هم به این شکل است که وقتی غذا رسید، خادمان به صف می‌شوند تا حوالی ساعت ۱۴، غذا‌ها را به تعداد دعوت نامه‌ها بسته بندی کنند. به تجربه، کار بسته بندی حدود ساعت ۱۷ تمام می‌شود و از این ساعت، بخشی از خادمان به صحن امام حسن مجتبی (ع) یا رواق شیخ حرعاملی اعزام می‌شوند تا سفره‌ها پهن شوند، فضاآرایی صورت بگیرد و مقدمات رسیدن میهمانان فراهم شور؛ البته به موازات این کارها، فرایند پذیرایی و توزیع غذا از مکان همیشگی دو مهمانسرا نیز در جریان است و بنابراین، نیروی انسانی به شکل متناسب توزیع می‌شود تا در هیچ نقطه کمبود خادم وجود نداشته باشد.

کرامت مهمان؛ مهم‌ترین اصل پذیرایی

پس از اقامه نمازجماعت در صحن‌ها و رواق‌های حرم مطهر و زمانی که نوبت افطار می‌شود، هزاران نفر از زائران درحالی که دعوت نامه‌هایی کاغذی در دست دارند، خود را به مهمانسرای غدیر، مهمانسرای حر و محل پذیرایی مقرر در صحن امام حسن مجتبی (ع) یا رواق شیخ حرعاملی می‌رسانند. خادمان، جمعیت را از در ورودی تا پای سفره همراهی می‌کنند و برنامه به گونه‌ای اجرا می‌شود که میهمانان بدون فاصله از ابتدا تا انتها پای سفره‌ها بنشینند. همه در هر لحظه توجه می‌کنند که کرامت زائران به عنوان یک اصل خدشه ناپذیر، در کل فرایند پذیرایی حفظ شود. جمعیت که سرجمع می‌شود، خادمان ندای صلوات خاصه را دسته جمعی هم خوانی می‌کنند و فرایند پذیرایی آغاز‌ می‌شود.  

سیدرضا ظهیری، سرکشیک سوم مهمانسرای حر که روز‌های دوشنبه، نیرو‌های خود را برای میزبانی افطار سامان دهی می‌کند، در این باره بیان می‌کند: اگرچه سوپ و حلیم به عنوان پیش غذا با تریموس‌های بزرگ، راهی محل‌های پذیرایی می‌شود، اما از زمان کرونا این پیشنهاد مطرح شد که غذای اصلی به صورت بسته بندی میان میهمانان توزیع شود؛ چون هم بهداشتی‌تر است و هم عدالت میان همه رعایت می‌شود. هر بسته هم شامل برنج، خورش (مشتمل بر انواع خورش، کباب یا گوشت)، دو تکه نان، بسته سبزی، زولبیا و بامیه، نوشیدنی و دو عدد خرماست که به دست زائران می‌رسد. 

حالا هرکه خواست، می‌تواند غذایش را همان جا پای سفره میل کند یا برای افطار به همان سوپ و حلیم و چای اکتفا کند و غذای متبرکش را برای خانواده ببرد. یک حُسن دیگر غذای بسته بندی نیز همین است.  فرقی نمی‌کند چه روزی از رمضان کریم ۱۴۰۳ میهمان سفره افطار امام هشتم (ع) باشید؛ هر روز که اینجا بیایید، کافی است چند لحظه سر سفره بایستید و به جمعیت نگاه کنید تا بی شمار خرده روایت دل انگیز و زیبا با چاشنی عشق به امام رئوف (ع) پیش چشمتان خودنمایی کند. 

یکی در اولین تشرف به صحن قدسی علی بن موسی الرضا (ع) و بدون برنامه ریزی قبلی، مهمان این سفره شده است، یکی به هزار راه زده است تا یک نوبت از این غذای متبرک بهره‌مند شود و یکی هم چندین چشم منتظر دارد تا این مائده بهشتی را به نیت شفا به دستشان برساند. با این حال، هرقدر هم که تفاوت ببینید، وجه مشترک همه، این است که وقتی دعوت نامه هایشان را تحویل گرفته‌اند، برق ذوق و اشک در چشمانشان درخشیده است.

این غذا گره باز‌ می‌کند

این یک حقیقت است که جمعیت بی شماری از مردم ایران و حتی زائران کشور‌های خارجی، تابه حال یک یا چندبار تجربه مهمان شدن در ضیافت اطعام رضوی و به خصوص سفره‌های افطار در ماه مبارک رمضان را داشته‌اند، اما نکته ماجرا همین جاست که همیشه از منظر میهمان به این رویداد فوق العاده نگاه شده و روایت‌های ناب خادمان، کمتر شنیده شده است. اکبر بنایان مقدم، خادم مهمانسرای حر که بیش از دو دهه خدمت در صحن وسرای امام هشتم (ع) را تجربه کرده است، در تشریح روایت‌های ناگفته از ضیافت‌های افطار می‌گوید: فشردگی کار در مهمانسرا همیشه فراوان بوده است.

این یک روال معمول است که بسیاری از این بچه‌ها خودشان درحالی که دارند پذیرایی می‌کنند، هنوز فرصت نکرده‌اند افطار کنند، حتی زیاد پیش می‌آید که مهمان از ما طلب یک پرس غذای اضافی می‌کند و،  چون ظرفیت محدود است، بچه‌ها غذای خودشان را به زائر می‌دهند، اما درهرحال، لذت پذیرایی از مهمانان آقا، کاری با ما می‌کند که همه این رنج‌ها را به جان می‌خریم. سخت است؟ باشد. آقا دارد نگاهمان می‌کند.  او می‌افزاید: شخصا تجربه‌های خارق العاده‌ای در مدت خدمتم در مهمانسرا داشته‌ام. اتفاقا یکی از اوقات طلایی کار ما نیز همین سفره‌های افطاری است. 

همین ماه مبارک سال گذشته بود که به وقت افطار، از یک مادر و فرزند خوزستانی میزبانی کردیم. بچه اش روی ویلچر بود. آن دو اهل روستا‌های بهبهان بودند. بچه‌ها خیلی هوایشان را داشتند. این‌ها هم آمدند، افطار کردند، رفتند و بعد صدای نقاره خانه آمد و خبرش را شنیدیم که شفا گرفته‌اند. ما از این نمونه‌ها زیاد دیده‌ایم؛ به همین دلیل هم اینجا همه به این افطاری‌ها باور دارند. عطر و طعمش جای خود، این غذا واقعا گره باز‌ می‌کند.