بهار طبیعت را بهار جان کنیم | مروری بر راه‌های رسیدن به احسن‌الحال در آغاز سال

به گزارش شهرآرانیوز؛ یکی از دعا‌هایی که در عین کوتاهی، دنیایی از معارف را در خود جای داده است، دعای تحویل سال است؛ کوتاه، آهنگین، اما پرعمق و در صورت توجه و عمل به مفاهیم آن، تحول‌آفرین. خوشبختانه آموزه‌های دینی، راه این تحول و حال بهتر را نشانمان داده‌اند تا در همین بهار طبیعت و آغاز خودسازی و تحول عالم امکان، ما نیز متحول شویم.

از خدا تحول بخواهیم

در دعای تحویل سال می‌خوانیم: «یا مُحَوِّلَ الحَولِ وَ الاَحوالِ حَوِّل حالَنا اِلی اَحسَنِ الحال». باید دید تحول و احسن‌الحال چیست و چطور می‌توان به این حال رسید. یک راه، دعا، تضرع و توسل است. خدا خود وعده داده است اگر از من بخواهید، اجابت‌تان می‌کنم، پس وقتی از او تحول می‌خواهیم، راه را به ما نشان می‌دهد و مسیر را برایمان هموار می‌کند، اما دعا کافی نیست. باید تلاش و بیشتر از آن جهاد کرد.

نفس را پاک کنیم

قرآن کریم از خودسازی به «تزکیه» تعبیر می‌کند. تزکیه در لغت یعنی «پاک کردن خود از ناپاکی‌ها». در آیات متعددی از قرآن مجید بر اهمیت این پاک‌سازی تأکید شده است؛ مثلا در سوره شمس، آیات۸ تا ۱۰ می‌خوانیم: «به تحقیق کسانی که نفس خود را پاک کردند، به رستگاری رسیدند و کسانی که آن را آلوده و ضایع کردند، ضرر دیدند». قرآن برای مؤمنان و آنها که وارد دایره ایمان شده‌اند، نقطه شروع خودسازی را تنبه معرفی می‌کند و می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ» (مائده، ۱۰۵).

خودسازی؛ میانبر رسیدن به احسن‌الحال

یکی از راه‌های مهم تحول در همین آغازین روز‌های سال، خودسازی است؛ یعنی برنامه‌ریزی دقیق و برگرفته از آموزه‌های دینی برای احیا و پرورش هویت انسانی‌الهی. خودسازی صرفا انجام واجبات و ترک محرمات و اهتمام به مستحبات نیست، بلکه یک برنامه جامع است تا روح انسان از آلودگی‌ها، مشغله‌های زائد و نقایص پیراسته شود و به‌سمت کمال حرکت کند و از اسارت عادات ناپسند و رذیلت‌ها ر‌ها شود.

آثار سوء اصرار بر گناه

راه دیگر این خودسازی، مراقبت نفس از آلودگی به خطا و گناه یا همان ترک معصیت است. روایات به‌شدت بر این مهم تأکید می‌کنند؛ چنان‌که امیرالمؤمنین (ع) در این‌باره می‌فرمایند: «در ترک گناه، با نفس خویش دست‌وپنجه نرم کنید تا کشاندن آن به‌سوی طاعات و عبادات بر شما آسان شود» (جامع احادیث‌الشیعه، ج۱۳، ص۳۲۶). باید توجه کرد که گناه و اصرار بر آن، آثار بسیار بدی دارد و حتی می‌تواند انسان را به مرز کفر و الحاد بکشاند؛ چنان‌که خدای متعال می‌فرماید: «سرانجامِ آنها که به گناه اصرار می‌ورزند، به تکذیب آیات خدا و مسخره کردن آن می‌رسد» (روم، ۱۰).

خودسازی، انزوا نیست

به فرموده امام‌علی (ع) در نهج‌البلاغه، معرفت نفس، تزکیه، تهذیب و محاسبه نفس، رعایت تقوا و عمل به دستورات و معارف دینی از اصول اساسی خودسازی است و راه‌هایی مانند رعایت اخلاق، تعقل و اندیشه، عبادت، توبه، یاد مرگ، پرهیز از دنیادوستی و شهوت‌پرستی و همچنین اجتناب از فخرفروشی و تکبر و خودبینی به ما برای آن کمک می‌کند. ایشان همچنین، خودسازی را مربوط به اجتماع می‌دانند نه فقط عملی فردگرایانه؛ یعنی این‌طور نیست که انسان برای خودسازی و تحول، انزوا و گوشه‌نشینی را انتخاب کند.

زینت اخلاق

از مهم‌ترین راه‌های خودسازی و تحول در سبک زندگی و حالات درونی ما، آراستگی به اخلاق است. پیامبر خوبی‌ها (ص) درباره مهم‌ترین هدف رسالت خود می‌فرمایند: «من برای به کمال رساندن مکارم و فضایل اخلاقی مبعوث شدم». این نکته، ارزش اخلاق را می‌رساند و ما هم اگر می‌خواهیم به آن احسن‌الحالی که در ابتدای سال از خدا طلب می‌کنیم برسیم، باید تلاشمان بر رسیدن به زندگی اخلاقی باشد. امام‌علی (ع) می‌فرمایند: «خداوند اخلاق نیکو را وسیله اتصالی بین خود و بندگانش قرار داده است، پس لازم است بر هریک از شما که به خلقی از اخلاق نیکو چنگ زنید». (نزهه‌الناظر و تنبیه‌الخاطر، ص۵۲).

روزه؛ شاهراه تقوا

یکی از راه‌های مهم خودسازی که خدا در قرآن به آن تأکید می‌کند، روزه است و در آیه۱۸۳ سوره بقره موسوم به آیه روزه می‌فرماید: «ای اهل ایمان! روزه بر شما مقرر و لازم شده است، همان‌گونه که بر پیشینیان شما مقرر و لازم شد تا پرهیزکار شوید»، منتها باید توجه کرد که روزه فقط نخوردن و نیاشامیدن ظاهری و جسمی نیست، بلکه فلسفه روزه آن است که همه اعضا و جوارح و فراتر از آن فکر و روح انسان نیز از گناه و اشتباه دور باشد و آدمی تلاش کند این امساک و پرهیز را به همه اوقات زندگی تسری دهد.

بخواهیم که تغییر کنیم

شب‌های قدر که به تعبیر قرآن از هزار ماه برترند و امسال هم با آغاز بهار طبیعت مقارن شده است، بهترین فرصت است تا احسن‌الحال و فرصت رسیدن به آن را از خدا بخواهیم. شب‌های قدر فرصتی است تا انسان بتواند تقدیر خود را رقم بزند و به وسیله دعا و عبادات، آینده‌ای بهتر را برای خود ترسیم کند. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملتی) را تغییر نمی‌دهد؛ مگر آنکه آنها خود را تغییر دهند»؛ این یعنی باید برای خودسازی و تغییر نیز اراده کنیم و فرصتی مثل لیله‌القدر، بهترین بستر و زمان است تا ما احسن‌الحال را از خدا طلب کنیم و بخواهیم راه آن را هم نشانمان دهد.

زمینه حلول بهار ظهور را فراهم کنیم

بنا بر تصریح روایات، جهان و بشریت در عصر ظهور است که احسن‌الحال و تحول بی‌نظیر را تجربه می‌کند. بهار ظهور، زمستان ظلم و بی‌عدالتی را ریشه‌کن می‌کند و سرسبزی و نشاط، عالم را فرامی‌گیرد؛ برای همین بزرگان توصیه کرده‌اند در شب قدر که شب رقم خوردن مقدرات است، برای عالم این تقدیر را از خدا بخواهیم و اثرگذاری در زمینه‌سازی برای آن را در دعا‌ها طلب کنیم. به تعبیر شاعر «تا نیایی، گره از کار بشر وا نشود». خودسازی ما باید در مسیری باشد که جهان را آماده بهار ظهور امام‌مهدی (عج) کند.