روایتی از عشق و افسانه با نگاهی دیگر به نمایشنامه چایکوفسکی | اجرای نمایش «دریاچه قو» اثر مهسا غفوریان در مشهد

به گزارش شهرآرانیوز، نامش آشناست، اما مسیری که پیش روی مخاطب می‌گذارد تازه و متفاوت است. «دریاچه قو» اگرچه در حافظه فرهنگی ما با موسیقی چایکوفسکی گره خورده و در خاطره تئاتری مشهد با نمایشی از رضا صابری زنده است، این‌بار  قرار است با روایتی از مهسا غفوریان و با شکلی نو بر صحنه بنشیند؛ اجرایی که نه تنها در نام، بلکه در صدا و تصویر، روایتگر اقتباسی دیگرگونه از همان افسانه کلاسیک است. تئاتری موزیکال که حاصل یک‌سال تلاش مستمر گروهی ۱۰۰ نفره بوده و قرار است در قلب تئاتر مشهد بدرخشد.

به بهانه اجرای این نمایش، با مهسا غفوریان، کارگردان «دریاچه قو»، درباره روند شکل‌گیری اثر، دشواری‌های تولید یک موزیکال در مشهد و نگاهی که این بار به افسانه‌ی قوها داشته‌اند، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

«دریاچه قو» نام آشنایی برای مخاطبان هنر است؛ هم در سطح جهانی با اثر معروف چایکوفسکی و هم در مشهد با اجرایی که چند سال قبل رضا صابری روی صحنه برد. آیا انتخاب این عنوان برای نمایش شما، نگاهی به یکی از این دو منبع دارد یا مسیری کاملاً متفاوت را دنبال کرده‌اید؟

خط روایی «دریاچه قو» متعلق به چایکوفسکی است، قبلاً هم آقای صابری با الهام از همان روایت نمایشنامه‌ای نوشتند و روی صحنه بردند. اقتباس و به طور کلی الهام گرفتن در ادبیات نمایشی مسبوق به سابقه است، اما درباره «دریاچه قو» این اتفاق هنوز به شکل مداوم و تکراری نیفتاده است. به گمانم نمایشنامه ما دومین اقتباس از این نمایشنامه در ایران است و وقتی مسعود حکم‌آبادی به عنوان تهیه‌کننده پیشنهاد تولید این تئاتر را داد حرف اول خودش و من این بود که از فضای کار قبلی فاصله بگیریم و به سمت خلق یک اثر جدید برویم.

به‌ویژه درباره اجرای استاد صابری، آیا آگاهانه تصمیم گرفتید در همان فضا یا حتی در تقابل با آن حرکت کنید؟ چقدر نسبت به آن اجرا شناخت داشتید؟

ببینید امتیاز مادی و معنوی نمایش آقای صابری هم متعلق به همین تهیه‌کننده ماست، برای همین حتی اگر همان نمایشنامه هم روی صحنه می‌بردیم مشکلی نبود، اما اینکه می‌گویید در آن فضا حرکت کردیم نه، فضای «دریاچه قو» در تمام دنیا مشخص است، همین الان در لندن و سن‌پترزبورگ این نمایش روی صحنه است که همه تقریبا در یک مسیر قدم بر می‌دارند. ایده اولیه که خب از روسیه شکل گرفته و زحمت آقای چایکوفسکی بوده، اما در مشهد، تهیه‌کننده پیشنهاد این کار را به من داد و من با توجه به اینکه آثار قبلی‌ام بیشتر در فضای بلک‌باکس و رئالیستی بود از این پیشنهاد استقبال کردم. روند نگارش «دریاچه قو» کمی طولانی شد به این دلیل که با وسواس می‌خواستیم کار را به سرانجام برسانیم و در نهایت این چیزی شده که روی صحنه خواهد رفت.

از چه زمانی تصمیم گرفتید کار را روی صحنه ببرید و چقدر زمان صرف نگارش و تمرین شد؟

ما از اردیبهشت سال گذشته درگیر این نمایش هستیم؛ الان یعنی در آستانه یک‌سالگی‌اش داریم اجرایش را شروع می‌کنیم. شکل کاری من این است که تمرینات شروع می‌شود و من متن را به مرور به گروه می‌رسانم، در این یک سال بدون اغراق شاید ۹ ماه مداوم تمرین کردیم و درگیر مسائل فنی و تولیدی بودیم.

در معرفی اثر، عنوان «تئاتر موزیکال» به چشم می‌خورد؛ موسیقی در این نمایش چه نقشی ایفا می‌کند و آیا عناصر آواز هم در اجرا دیده می‌شود؟

به جرأت می‌توانم بگویم در بین همه نمایش‌های موزیکالی که روی صحنه رفته، عنوان «موزیکال» برای این اثر شایسته‌تر است. من در کنار خودم میثم بهاران را به عنوان ترانه‌سرا داشتم و میلاد قنبری با سابقه درخشانش در آهنگسازی قدم‌به‌قدم کنارم بود تا کار به معنای واقعی موزیکال باشد. درباره آواز هم ما از حضور سپیده مذهب به عنوان بازیگر و عنوان مدرس آواز گروه بهره می‌بریم که در این بخش هم بتوانیم باکیفیت عمل کنیم.

ساخت موسیقی و انتخاب قطعات چطور انجام شد؟ آیا آهنگسازی جدید داشتید یا از آثار موجود بهره گرفتید؟

میلاد قنبری تا به حال ۳ بار تندیس آهنگسازی فجر را گرفته که یکی‌اش مربوط به نمایش «دریاچه قو» بوده، اما هم من هم خودش عامدانه خواستیم از تولیدات قبلی فاصله بگیریم و اثر جدیدی خلق کنیم. در این مدت آهنگساز، شبانه‌روز برای پروژه وقت گذاشت و به نظرم یکی از مهم‌ترین آثار کارنامه‌اش را ما روی صحنه خواهیم دید.

طراحی صحنه، لباس و نور چه ویژگی‌هایی دارد و چطور با فضای کلی نمایش هماهنگ شده‌اند؟

به طور معمول در آثار موزیکال همه جوانب کار باید باهم هماهنگ باشند و به بهترین شکل عمل کنند. روند طراحی صحنه و لباس ما هم واقعاً در کنار آهنگسازی مدت زیادی طول کشید تا به آن‌چه مدنظرمان است برسیم. در صحنه ما ناچاریم فضا‌های مختلفی را نشان دهیم که خب نمی‌توانم زیاد درباره‌اش توضیح دهم، لباس هم همین‌طور، نگاه ما و طراح لباس به فرهنگ روس و فضای سلطنتی موردنظر چایکوفسکی بوده که امیدوارم به آنچه مدنظرمان بوده برسیم.

ترکیب بازیگران نمایش چگونه شکل گرفت؟ آیا پیش از این هم تجربه کار گروهی در اثری پربازیگر را داشته‌اید؟

من تا پیش از این تمرکزم را روی تربیت هنرمندان جوان گذاشته بودم. پروژه‌های کلاسی و کارگاهی و نمایش‌هایی مثل «ژنتیک» و «علوم طبیعی» مصداق همین ماجراست؛ حضور بچه‌هایی که برای رسیدن به صحنه‌های تئاتر تلاش کرده‌اند، کلاس رفته و در نهایت بازیگر، طراح یا حتی کارگردان شده‌اند. در «دریاچه قو»، اما حرف مشترک من و تهیه‌کننده این بود که بایستی گروه بازیگران حرفه‌ای مشهد همراهان باشند و در کنارش از هنرجو‌هایی که تجربه دارند استفاده کنیم. رفقای ما در گروه بازیگری و حتی گروه همسرایان واقعاً صبوری کردند، تمرین یک‌ساله در تئاتر مشهد بی‌سابقه بوده و امیدوارم حاصل آن‌چه روی صحنه می‌بریم ارزش این صبوری را ثابت کند.

ظاهرا قرار است این نمایش در قالب کتاب صوتی نیز عرضه خواهد شد. درباره این موضوع کمی توضیح دهید.

بله، ما به یک تصمیمی رسیدیم که یک کالای فرهنگی را به مردم ارائه کنیم تا از این نمایش در خانه خود داشته باشند، برای همین کتابی طراحی کردیم که تمام و کمال اختصاصاً توسط خودمان نوشته و تصویرسازی شده. در کنار آن فایل صوتی این کتاب هم با صدای خانم «گلاب آدینه» به مخاطبین ارائه خواهد شد و قطعات اصلی موسیقی‌ها هم در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. این اتفاق برای اولین بار در تئاتر ایران می‌افتد و امیدوارم تجربه خوبی برای مردم باشد.

داستان روایی «دریاچه قو» از نگاه خودمان است. یعنی در حقیقت می‌شود گفت خلاصه نمایشنامه ما در قالب یک کتاب و پادکست ارائه می‌شود که یک یادگاری برای مخاطبان ما هم خواهد بود.

با توجه به تجریه کاری‌تان در مشهد، فکر می‌کنید اجرای یک تئاتر موزیکال در مشهد چه ویژگی‌ها و دشواری‌هایی دارد؟ امکانات صحنه‌ای و حمایت‌ها چقدر با نیاز‌های شما همخوانی داشت؟

اجرای تئاتر موزیکال در همه جای ایران دشواری‌هایی دارد، چه از نظر چیزی که در ذهن شماست و مربوط به بحث نظارتی است چه از نظر امکانات سخت‌افزاری. به هرحال اجرای سرود، همخوانی و موزیک زمانی به دل مخاطب می‌نشیند که در یک سیستم صوت حرفه‌ای آن را بشنود، امکانی که تئاتر مشهد و سالن اصلی تئاتر شهر به عنوان مهم‌ترین مرکز تئاتری مشهد از آن خالی است. بحث حمایتی هم مربوط به تهیه‌کننده کار است که می‌دانم حداقل از نظر مالی نیاز به حمایت جایی ندارد.

ظاهرا درباره صدور مجوز هم مشکلاتی داشتید.

خب ما به لطف معاون هنری قبلی اداره ارشاد، ۴ بار این نمایش را بازبینی دادیم. من این ماجرا را از چشم شورای نظارت نمی‌بینم و گاهی تئاتر مشهد درگیر تصمیمات شخصی یک عده خاص می‌شود که «دریاچه قو» هم از این قاعده مستثنی نبود. مجوز تئاتر ما با همراهی شخص مدیرکل اداره ارشاد صادر شد و امیدوارم این حواشی که معاون قبلی ایشان برای کار ایجاد کرد، در روند اجرا‌ها تاثیری نداشته باشد.

چه گروهی از مخاطبان را برای این نمایش در نظر گرفتید و فکر می‌کنید استقبال مردم چگونه خواهد بود؟

به هر حال هرکسی اثری تولید می‌کند برای نمایش دادن به مخاطب این کار را می‌کند. هدف ما هم همین بوده و تا این لحظه استقبال بی‌نظیری داشتیم. ما چند روز به آغاز اجرا‌ها بیش از هزار بلیت پیش‌فروش کردیم که در نوع خودش بی‌سابقه است و امیدوارم این روند با قدرت بیشتری ادامه پیدا کند.

آیا اجرای «دریاچه قو» محدود به مشهد است یا قصد اجرای تهران یا شرکت در جشنواره‌ها را هم دارید؟

طبیعتاً خودمان علاقه‌مندیم تمام مردم ایران نمایش ما را ببینند. اینها به نظر تهیه‌کننده برمی‌گردد؛ اینکه بعداً در تهران یا شهر‌های دیگر اجرا کنیم یا در جشنواره‌ای شرکت کنیم یا نه، یک تصمیم جمعی است که امیدوارم بعد از اینکه به سلامت از این هفت‌خوان سخت اجرا‌ها در مشهد عبور کردیم درباره‌اش تصمیم بگیریم.

بعد از این نمایش، باز هم قصد دارید سراغ آثار موزیکال بروید یا این تجربه‌ای خاص برای شما بود؟

چرا که نه؟ تجربه کردن همیشه برای من جذاب بوده، یک بار کار کارگاهی، این بار موزیکال، دفعه بعد معلوم نیست. واقعاً فکر می‌کنم بعد از فشاری که به خودم گروهم در این پروژه وارد شد نیاز دارم مدتی استراحت کنم و بعد درباره آینده تصمیم بگیرم.

حرف پایانی اگر مانده بفرمایید.

من فقط یک خواهش از تمام اقشار جامعه دارم؛ از مردم، مسئولان، دغدغه‌مندان و هرکسی که به نظرش می‌تواند درباره نمایش ما حرف بزند و یا نظری بدهد؛ آن هم اینکه حتماً به تماشای نمایش بنشینند، از روی عکس و فیلم، نمایش «دریاچه قو» قضاوت شدنی نیست. زحمت یک‌ساله یک گروه حدوداً ۱۰۰ نفره نباید دست‌آویز نظرات شخصی آدم‌‎هایی بشود که تئاتر برای‌شان محل جمع کردن لایک و فالور در فضای مجازی است. از مسئولان هم می‌خواهم در مدت اجرا‌های «دریاچه قو» با نظارت و تعامل از جایگاه تئاتر در بین مردم صیانت کنند تا مبادا گروه‌های دیگر هم از این ماجرا‌ها متضرر شوند.