نقش امام صادق (ع) در احیای امامت و عاشورا | از سنگ‌چین مزار امام علی (ع) تا مرثیه‌سرایی بر کربلا

به گزارش شهرآرانیوز، دورانی از تاریخ اسلام که بسیاری آن را عصر خاموشی حقایق می‌دانند، در واقع، شاهد یکی از پرشکوه‌ترین اقدامات فرهنگی و اعتقادی توسط پیشوای ششم شیعیان بود. امام جعفر صادق (ع) نه‌تنها با تربیت هزاران شاگرد فقهی و علمی، بنیان فکری تمدن شیعی را پی‌ریزی کرد، بلکه با درایت بی‌نظیر خود، دو محور کلیدی امامت و عاشورا را از حاشیه به متن آورد؛ مسیری که امروز نیز چراغ راه میلیون‌ها انسان آزاده است.

حجت الاسلام سید حمید درایتی در گفت‌و‌گو با خبرنگار شهرآرانیوز در این خصوص اظهار کرد: در میان برجسته‌ترین جلوه‌های امامت امام جعفر صادق (ع)، دو نقش حیاتی بیش از همه خودنمایی می‌کند؛ احیای اصل امامت و زنده نگه‌داشتن یاد و پیام عاشورا.

به گفته این پژوهشگر دینی، این دو محور نه‌تنها شاکله فکری و اعتقادی شیعه را مستحکم کردند، بلکه تا به امروز نیز در ساختار هویتی مسلمانان شیعه نقش‌آفرین هستند. این احیا، در بستری تاریخی صورت گرفت که بر اثر انحراف از مسیر غدیر، یاد اهل بیت (ع) و خاصه امیرالمؤمنین علی (ع) در جامعه اسلامی به حاشیه رانده شده بود.

وی در توضیح این زمینه تاریخی گفت: واقعه غدیر نقطه عطفی در تاریخ اسلام بود، اما پس از رحلت پیامبر اسلام (ص)، به حاشیه رفت. حضرت علی (ع) کنار گذاشته شدند، امام حسن (ع) برای حفظ دین، صلحی تحمیلی پذیرفتند، و در نهایت حکومت به دست دشمنان اهل بیت (ع) افتاد. در این شرایط، حتی بردن نام علی (ع) خطر جانی داشت.

این استاد حوزه علمیه ادامه داد: در زمان امام سجاد (ع)، تنها با احتیاط فراوان می‌شد به مزار حضرت علی (ع) رفت. امام باقر (ع) مسیر دانش را پی‌ریزی کردند، اما این امام صادق (ع) بود که توانست با بهره‌گیری از ضعف نسبی بنی‌امیه و فضای بازتر دوران عباسی، اصل امامت را از نو مطرح و تثبیت کند.

وی با بیان اینکه یکی از اقدامات نمادین و اثرگذار امام صادق (ع)، آشکار ساختن قبر امیرالمؤمنین (ع) بود، گفت: حضرت به یار خود صفوان، مبلغی پرداختند تا اطراف مزار علی (ع) را سنگ‌چین کند. این عمل را می‌توان نخستین گام در مسیر ساخت حرم امام علی (ع) دانست. حضرت همچنین در همان محل، زیارت‌نامه‌ای تلاوت فرمودند که اکنون در مفاتیح‌الجنان موجود است.

وی ادامه داد: علاوه بر این، در منابع معتبر آمده است که امام صادق (ع) در اجتماع بزرگ حج در منا، با صدای رسا و در حضور هزاران نفر، دوازده بار صراحتاً به موضوع امامت پرداختند.

درایتی در بخش دیگر سخنان خود ابراز کرد:، اما دومین محور مهم در سیره امام صادق (ع)، زنده نگه داشتن پیام کربلا و شعائر عاشورایی بود. شرایط فکری و اجتماعی نسبت به دوران امام سجاد (ع) اندکی مساعدتر شده بود.

وی گفت: امام صادق (ع) با استفاده از فضای نسبیِ آزادی، به نقل واقعه عاشورا پرداختند. زیارت اربعین، زیارت‌نامه حضرت عباس (ع) و بسیاری از روایات عاشورایی، از زبان ایشان روایت شده‌اند.

این استاد حوزه همچنین بیان کرد: یکی از صحنه‌های عاطفی و پرمعنا، دعوت امام از مداحی به نام ابوهارون بود. حضرت او را به خانه می‌آوردند و از او می‌خواستند مرثیه‌ای برای شهدای کربلا بخواند. وقتی ابوهارون می‌خواند، اشک از چشمان امام (ع) جاری می‌شد و صدای گریه از خانه ایشان بلند می‌شد. این یعنی امام (ع) نه‌تنها از راه عقل، بلکه با زبان اشک و احساس نیز پیام عاشورا را منتقل می‌کردند.

حجت الاسلام درایتی در پایان گفت: امام جعفر صادق (ع) با پیوند میان تعقل و احساس، میان فقه و فرهنگ، و میان معرفت و محبت، توانستند بستری تازه برای تداوم مکتب اهل بیت (ع) فراهم آورند. اگر امروز نام علی (ع) بر گلدسته‌ها و عاشورا در دل‌هاست، بی‌تردید یکی از عوامل اصلی آن، نقش‌آفرینی امام صادق (ع) در بازآفرینی این میراث‌ها در عصر خود بوده است.