حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ درست است که مسیر بندگی خداوند زن و مرد ندارد ولی قرآن به‌عنوان کتاب الهی ما زمانی که می‌خواهد از انسان‌های برجسته که در مسیر بندگی و تعالی حرکت کرده‌اند، نمونه‌ای ذکر کند، از بین زنان این نمونه‌های والا را برمی‌گزیند: «و خداوند برای مؤمنان، به همسر فرعون مثَل زده است» (تحریم:۱۱).
این بیان مبارک نشان‌دهنده این است که زنان نه‌تنها می‌توانند درجات معنوی را طی کنند، بلکه به‌عنوان الگو نیز برای زنان و مردان در این مسیر مطرح هستند؛ مسیری که مانند کهکشانی روشن دارای ستاره‌های درخشانی مانند حضرت‌زهرا (س)، حضرت زینب (س) و حضرت فاطمه‌معصومه (س) است؛ بانوانی که هرکدام پا در مسیر معنویت و بندگی گذاشته و به مدارج بالا رسیده‌اند؛ الگو‌هایی که برای زنان مسلمان حجت را تمام کرده و راه را به سمت معنویت گشوده‌اند.
در ادامه برخی از توصیه‌های معنوی به زنان را با هم مرور می‌کنیم.
مرحله نخست برای رشد معنوی و طی طریق در مسیر بندگی، خواست خود ماست. اینکه برای رشد و تعالی خود وقت بگذاریم و برنامه‌ریزی کنیم و یک اولویت قرار بدهیم و براساس توانایی‌ها، استعداد‌ها و موقعیتمان برایش زمینه‌سازی و برنامه‌ریزی کنیم. رهبر معظم انقلاب در این‌باره می‌فرمایند: «فکر رشد زنان از لحاظ معنوی و اخلاقی، بایستی یک فکر رایج در میان خود زنان باشد. خود بانوان باید بیشتر به این مسئله بیندیشند. خود آنها به معارف، به معلومات، به مطالعه و به مسائل اساسی زندگی رو کنند.... این مسئله که زن به سمت معرفت، علم، مطالعه، آگاهی، کسب معلومات و معارف حرکت کند، باید در میان خود بانوان خیلی جدی گرفته شود و به آن اهمیت بدهند.» ۳۰/۰۷/۱۳۷۶
مرحله بعدی برای ورود به سیر و سلوک معنوی، انتخاب الگوست. همان‌طور که در ابتدای مطلب اشاره کردیم، قرآن کریم در این زمینه برای همه مردم به‌ویژه زنان، الگو‌هایی را معرفی کرده است. حضرت مریم (س) یکی از این بانوان است که قرآن کریم به شرح عبادات و جایگاه معنوی ایشان پرداخته است.
حضرت مریم (س) محل مخصوص برای عبادت داشته‌اند و ساعات بسیاری در این محل مشغول عبادت بوده‌اند. «هر زمان که زکریا در محراب [عبادت]بر او وارد می‌شد، رزق ویژه‌ای نزدش می‌یافت. [روزی در کمال شگفتی]گفت:ای مریم! این رزق ویژه برای تو از کجاست؟! گفت: از سوی خداست. یقینا خدا هر کس را بخواهد، رزق بی‌حساب می‌دهد.» (آل‌عمران: ۳۷) این آیه هم بیانگر جایگاه معنوی حضرت‌مریم (س) است و هم به ما می‌آموزد که برای رشد معنوی خود، هم جایگاه و هم زمانی معین برای عبادت تعیین کنیم.
حضور در اعمال عبادی جمعی فرصت دیگری برای رشد و تعالی است. حضور در حج یکی از این اعمال است؛ فریضه‌ای که همسران پیغمبراکرم (ص) نیز در آن شرکت کرده‌اند. همچنین پیامبراسلام (ص) این عمل عبادی را جایگزینی برای جهاد در راه خدا می‌دانستند. در این‌باره در روایتی آمده است که شماری از زنان تمایل داشتند در غزوات شرکت کنند تا به ثواب جهاد در راه خدا دست یابند.
رسول‌خدا (ص) در پاسخ به آنان که امکان و توانایی حضور در جبهه‌ها و کمک به مجاهدان را نداشتند، فرمودند: «الحجُّ جهادُ الضعیف» (فروع کافی: ج ۴، ص ۲۵۲) و به این ترتیب ثواب زنان در حج را همانند ثواب مجاهدان دانستند. این روایت راهنمایی برای خانم‌هاست که این عمل عبادی را در برنامه‌های معنوی خود قرار دهند و از این فرصت هم برای بهره‌برداری معنوی و هم ثواب اخروی استفاده کنند.
در گام بعدی باید بدانیم همان‌طور که در آیات قرآن کریم آمده است، در راه رشد معنوی هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست. در آیه شریفه قرآن می‌خوانیم: «هر کس از مرد و زن کار نیکی به شرط ایمان به خدا به‌جای آرد، ما او را به زندگانی خوش و با سعادت زنده ابد می‌گردانیم و اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که می‌کردند، به آنان عطا می‌کنیم.» (نحل، ۹۷)
آیه ۳۵ سوره احزاب نیز شاهدی دیگر بر این مدعاست؛ آیه‌ای که به ۱۰ صفت بین زن و مرد برای رشد و تعالی اشاره کرده است. رهبر معظم انقلاب در سخنانی با اشاره به این آیه مبارک می‌فرمایند: «.. در حرکت معنوی به سمت خدا، به سمت حیات طیبه، به سمت تعالی انسانی در عوالم ملکوت و عوالم معنوی روحانی توحیدی بالا هیچ تفاوتی (بین زن و مرد) وجود ندارد.» ۲۷/۰۹/۱۴۰۳
یکی از اعمال دیگری که برای رشد معنوی به ما کمک می‌کند، تلاوت قرآن و خواندن نماز است. حضرت‌زهرا (س) در هر دو عمل عبادی الگویی نیکو برای زنان هستند. ایشان به تلاوت قرآن بسیار علاقه‌مند بودند و درباره نماز هم پیغمبر اکرم (ص) در مورد دخترشان این‌گونه می‌فرمایند: ایمان به خدا در اعماق دل و روح حضرت فاطمه (س) چنان نفوذ کرده است که برای عبادت خود را از هر چیزی فارغ می‌کند. … آن‌گاه که در محراب به عبادت می‌ایستد، نورش برای فرشتگان آسمان درخشندگی دارد و خداوند متعال به ملائکه خطاب می‌کند: بنده مرا ببینید! چگونه مقابل من به نماز ایستاده، درحالی‌که اعضای بدنش می‌لرزد و غرق در بندگی است!ای ملائکه، گواه باشید که پیروان فاطمه (س) را از عذاب دوزخ در امان قرار دادم. (بحارالانوار: ج ۴۳، ص ۷۳)
خوب است بدانیم که رشد معنوی فقط وابسته به نیایش و اعمال عبادی نیست. دیگرعملی که در مسیر رشد معنوی به ما کمک می‌کند، نیکی به دیگران است. همان‌طور که می‌دانید، حضرت‌زهرا (س) به‌عنوان الگویی در این زمینه مشهور هستند. ایشان با اهدای پیراهن عروسی خود و همچنین غذای خود به نیازمندان، به‌خوبی برای زنان در این راه نشانه‌گذاری کرده‌اند.
همچنین در روایات آمده است که رسول‌خدا (ص) روز عید فطر یا قربان پس از اقامه نماز رو به مردم کردند و درحالی‌که نمازگزاران هنوز در مصلی نشسته بودند، فرمودند: «تصدّقوا، تصدّقوا.» پس از آن، زنان در صدقه‌دادن بر مردان پیشی گرفتند و پیش از مردان صدقه دادند. (صحیح‌البخاری: ج ۲، ب ۲۰، ص ۱۱۰، ح ۹۸۰.) برخی زنان هم فعالیت اقتصادی داشتند و درآمد خود را صدقه می‌دادند.