موسیقی‌ای که با جانِ فرهنگ این سرزمین پیوند خورده است | روایتی از اجرای گروه موسیقی پروانه در مشهد

به گزارش شهرآرانیوز، در روزگاری که برنامه‌های موسیقی پرزرق‌وبرق با ریتم‌های تند و محتوای سبک، بیش از هر زمان دیگری فضای شنیداری جامعه را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند، گروه‌هایی هم هستند که از دل فرهنگ، ادبیات و تاریخ موسیقایی ایران می‌جوشند و این هنر ریشه‌دار را زنده نگه می‌دارند. گروه موسیقی «پروانه» یکی از همین گروه‌هاست؛ جمعی از هنرمندان جوان که نه به‌دنبال جذب مخاطب عام، بلکه در پی خلق تجربه‌ای اصیل، اندیشمندانه و هنری‌اند؛ موسیقی‌ای که با جانِ فرهنگ این سرزمین پیوند خورده و مخاطب آگاه و دغدغه‌مند را می‌طلبد.

به‌بهانه اجرای زنده‌ گروه «پروانه» در مشهد، با بهداد شاهیده، حسین شاکری و امید سلطانی درباره مسیر دشوار، اما دل‌سپرده‌شان به گفت‌و‌گو نشستیم.

تولد «پروانه» از دل تجربه‌های مشترک

سرپرست گروه موسیقی پروانه درباره خاستگاه این گروه گفت: در ابتدا گروهی بودیم که برای اجرا‌های خارج از کشور با هم کار می‌کردیم. بعد از گذشت چند سال تصمیم گرفتم گروه مستقلی شکل بدهم.

بهداد شاهیده در ادامه توضیح داد: در تهران اجرا‌های متعددی داشتیم؛ اما وقتی به مشهد آمدم، با استفاده از ظرفیت‌های همین شهر و همکاری هنرمندان جوان مشهدی، گروه پروانه را در اینجا هم ادامه دادیم. بی‌تردید فعالیت موسیقی در مشهد سخت‌تر از شهر‌هایی مثل تهران است؛ به‌خصوص در زمینه دریافت مجوزها. برای مثال، اشعار حافظ و سعدی که بخشی از ادبیات کلاسیک ما هستند، باید سه تا چهار هفته در صف دریافت مجوز بمانند. این خودش اتلاف‌وقت بزرگی است برای گروه‌هایی مثل ما که با این متون سروکار داریم. یکی از بدترین مشکلات اینجاست که مجوز‌ها خیلی دیر صادر می‌شوند. مثلاً ما نزدیک به چهار ماه بود که برای مجوز اقدام کرده بودیم و تنها پنج روز پیش از کنسرت مجوز نهایی صادر شد. این درحالی‌ست که مخاطب باید وقت کافی برای برنامه‌ریزی داشته باشد.

این آهنگ‌ساز تأکید کرد: اجرای زنده بدون مخاطب مناسب، بی‌معناست. وقتی مخاطب نداند با چه نوع موسیقی روبه‌روست، نمی‌تواند ارتباط برقرار کند. ما یک کار تجاری نمی‌کنیم، بلکه موسیقی‌مان هنری و ریشه‌دار است. این نوع موسیقی مثل غذای سنتی ماست؛ مثل آب‌گوشت. شنونده‌اش باید بداند با چه چیزی طرف است، آن را بفهمد و با آن حس بگیرد. ما به‌دنبال جذب مخاطب عام نیستیم؛ موسیقی ما مخاطب خاص دارد و همین باعث می‌شود دایره شنوندگان محدودتر باشد.

اقتصاد ناپایدار در کنسرت‌های موسیقی ایرانی

امید سلطانی، تهیه‌کننده موسیقی نیز با اشاره به چالش‌های برگزاری اجرای موسیقی در مشهد بیان کرد: تقریباً در یک سال اخیر، چیزی حدود ۲۰۰ اجرای کنسرت موسیقی در مشهد برگزار شد که بیشترشان در حوزه موسیقی ایرانی و فاخر بود. این روند با حمایت معاونت هنری سابق اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، شکل گرفت. خوشبختانه معاون هنری فعلی هم، خود از بدنه موسیقی است و ما نسبت به آینده امیدوارتر شده‌ایم.

سلطانی با اشاره به هزینه‌های بالای برگزاری کنسرت خاطرنشان کرد: هزینه سالن، صدابرداری، عوامل اجرایی و تبلیغات بسیار سنگین است. در چنین شرایطی اگر نتوانیم حتی سرمایه را برگردانیم، انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت باقی نمی‌ماند. کنسرت‌های پاپ وضعیت بهتری دارند، چون به‌محض بازشدن بلیت‌ها سولد اوت می‌شوند، اما موسیقی سنتی نیاز به تبلیغ بیشتر و اقبال عمومی کمتری دارد.

وی اضافه کرد: نسل جدید اصلاً نمی‌دانند تار یا تنبک چیست، در مقابل شبکه‌های اجتماعی هم پر است از موسیقی‌های سطحی. در اینجا رسانه ملی بسیار اثر گذار است.

این تهیه‌کننده افزود: مسئولان برای معرفی این موسیقی، همراهی نمی‌کنند؛ حتی سالن‌های کم‌هزینه‌تری از سوی ارشاد در اختیار ما قرار نمی‌گیرد و اسپانسر‌ها هم به خاطر مخاطب محدود موسیقی سنتی تمایلی به همکاری ندارند.

سلطانی تأکید کرد: تنها نام‌هایی چون همایون شجریان، علیرضا قربانی یا استاد کیهان کلهر هستند که هنوز توان جذب مخاطب گسترده دارند؛ حتی این اساتید هم دیگر موسیقی اصیل به آن معنا را اجرا نمی‌کنند و موسیقی‌شان بیشتر به سمت پاپ رفته است. به همین دلیل جوان‌ها با مفاهیمی مانند ردیف، پیش‌درآمد و آواز بیگانه‌اند. روزنامه نیویورک‌تایمز درباره حاج قربان نوشت «او درب‌های بهشت را به روی اروپا باز کرد»، اما ما در کشور خودمان او را نمی‌شناسیم.

مسیر دشوار، اما ریشه‌دار

در ادامه حسین شاکری، خواننده موسیقی ایرانی در گروه پروانه، با اشاره به سابقه هنری‌اش بیان کرد: حدود پانزده سال است که در مسیر موسیقی ایرانی فعالیت می‌کنم. سال‌ها در تهران نزد استادانی مانند آقای نوربخش، آقای جهاندار و حتی چند جلسه محدود خدمت استاد شجریان و استاد لطفی کسب فیض کرده‌ام، اما فعالیت حرفه‌ای من به صورت جدی از حدود هشت سال پیش آغاز شد.

وی درباره همکاری با گروه پروانه توضیح داد: حدود سه سال است که با گروه پروانه همراه شده‌ام. طی این مدت سه آلبوم ضبط کردیم که یکی از آن‌ها به نام آینه جام منتشر شده و هم‌اکنون روی پلتفرم بیپ تونز دردسترس است. این نخستین کنسرت من نیز همراه با گروه پروانه است و از این بابت بسیار خوش‌حالم.

این خواننده موسیقی ایرانی با انتقاد از شرایط موسیقی سنتی و بی‌توجهی به آن در جامعه ادامه داد: متأسفانه موسیقی ایرانی نه شناخته شده و نه حمایت شده است. ما با موسیقی‌ای طرفیم که ریشه در فرهنگ و ادبیات غنی ما دارد؛ موسیقی‌ای که با اشعار حافظ، سعدی، مولوی، خیام و دیگر بزرگان گره خورده، اما حالا به حاشیه رانده شده است.

شاکری در تحلیل شرایط کنونی موسیقی در ایران تأکید کرد: مردم بیشتر دنبال موسیقی‌های شاد و بدون محتوای عمیق هستند. قدیم‌تر‌ها موسیقی ما با فکر و معنا همراه بود، اما امروز بیشتر به سمت مصرفی و سطحی‌شدن رفته است. سلیقه فرهنگی پایین آمده و این به موسیقی اصیل آسیب زده است.

این خواننده اضافه کرد: اخیرا اندکی به این سبک بها داده می‌شود و شاید بتوان موسیقی ایرانی را دوباره به جایگاهش برگرداند. مسیر سختی است، اما ما ایستاده‌ایم؛ چون معتقدیم این مسیر هرچند مخاطب محدود دارد، اما ریشه‌دار است.