تداوم بحران آب در مشهد و خراسان رضوی | زمین تشنه‌تر از همیشه + میزان بارش تا اردیبهشت ۱۴۰۴

به گزارش شهرآرانیوز، چندسالی است که کشورمان با پیامد تغییرات اقلیمی و بحران آب دست‌وپنجه نرم می‌کند و تا این لحظه که نگارنده این مطلب را می‌نویسد، پنجمین سال خشکسالی را سپری می‌کنیم. یکی از نقاطی که با توجه به جمعیت و شرایط گردشگری که دارد، بحران آب در آن بروز و ظهور بیشتری دارد، مشهد و خراسان رضوی است که بر اساس آمار منتشرشده، مخازن برخی سد‌ها در این استان به حجم «مرده» رسیده است که برای مشهدالرضا(ع) که سالانه میزبان خیلی عظیمی از زائران رضوی است، خبر خوشی نیست.

کم‌بارشی در خراسان رضوی یکی از چالش‌های مهم زیست‌محیطی و اقتصادی این منطقه محسوب می‌شود. این پدیده که تحت تأثیر عوامل طبیعی و انسانی است، به‌ویژه در سال‌های اخیر تشدید شده است؛ اما دلیل این کاهش میزان بارندگی چیست؟ مدیریت ناکارآمد منابع آبی ازجمله برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های غیرمجاز موجب کاهش شدید سطح آبخوان‌ها شده است. همچنین روش‌های آبیاری سنتی (مانند غرقابی) در بخش کشاورزی که بیش از ۸۰٪ مصرف آب را به خود اختصاص می‌دهد، از دلایل بحران آب است.

یکی دیگر از دلایل کم‌بارشی در سطح استان خراسان رضوی تأثیرات زیست‌محیطی است؛ به عنوان مثال خشک‌شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها (مانند کشف‌رود) و گسترش پدیده بیابان‌زایی، همچنین افزایش طوفان‌های گردوغبار به‌ویژه در مناطق شرقی استان، بر کاهش باران و درپی آن بحران آب تأثیرگذار است.

اما چه باید کرد؟ قطعاً روز‌های خشکسالی هم از سرزمینمان رخت برمی‌بندد و روز‌های ترسالی فرامی‌رسد، اما باید برای عبور از بحران خشکسالی و حفط منابع برای آیندگان اقداماتی را انجام داد. یکی از راه‌های مقابله، بهینه‌سازی مصرف آب در حوزه کشاورزی است که بیشترین سهم مصرف آب را به خود اختصاص می‌دهد. همچنین باید به مدیریت منابع آبی پرداخت و در کنار آن، برخی اقدامات اقلیمی ازجمله اجرای برنامه‌های مقابله با بیابان‌زایی و توسعه پروژه‌های آب‌شیرین‌کن با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را در دستورکار قرار داد.

به طور کلی صرفاً با اقدامات نهاد‌های متولی یا صرفاً با مدیریت مصرف توسط مردم نمی‌توان کاری مؤثر انجام داد؛ بلکه با زنجیره‌ای از اقدامات مردم و مسئولین می‌توان از روز‌های سخت خشکسالی عبور کرد که در صورت عدم همکاری مردم و عدم اقدامات مسئولین، باید شاهد چالش‌های جدی‌تری در امنیت غذایی، اقتصادی و اجتماعی استان باشیم.

این‌ها را گفتیم تا درنهایت از وضعیت بار‌ش‌های فصلی استان در سال ۱۴۰۴ و مقایسه آن با سال زراعی گذشته بگوییم که در این خصوص، با یحیی قائنی‌پور، معاون توسعه پیش‌بینی و مدیریت بحران هواشناسی خراسان رضوی، به گفت‌و‌گو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

وضعیت بد بارش‌ها در خراسان رضوی

قائنی‌پور در گفت‌و‌گو با خبرنگار شهرآرانیوز، اظهار کرد: براساس اعلام مرکز ملی اقلیم‌شناسی، انتظار می‌رود که بارش‌ها تا پایان بهار در اکثر نقاط کشور کمتر از نرمال یا در محدوده نرمال باشد. همچنین متأسفانه دمای هوا نیز افزایشی خواهد بود به‌طوری‌که برای دما در خراسان رضوی نسبت‌به میانگین بلندمدت، افزایش یک‌درصدی پیش‌بینی شده است.

وی افزود: طبق بررسی‌های انجام‌شده متأسفانه خراسان رضوی بارش خوبی را در سال آبی جاری نداشته و ندارد. البته تمامی استان‌های کشور بارش منفی را گزارش کردند به‌جز یکی‌دو استان که آمار مثبت داشتند. استان‌هایی که بارش منفی را گزارش کردند، نه‌تنها بارش دوره میانگین را نداشتند، بلکه حتی نسبت‌به سال گذشته، میزان بارندگی کمتر بوده است.

معاون توسعه پیش‌بینی و مدیریت بحران هواشناسی خراسان رضوی ادامه داد: در استان ما از ابتدای سال جاری تا امروز (۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴) متوسط بارش ۱۲۱.۲ میلی‌متر ثبت شده است. سال گذشته در مدت مشابه، ۱۶۰.۴ میلی‌متر بارندگی داشتیم و دوره آماری بلندمدت ۱۷۹ میلی‌متر است؛ یعنی نسبت‌به سال زراعی گذشته، ۲۴.۵ درصد کاهش را ثبت کردیم و نسبت‌به دوره آماری، ۳۲.۳ درصد متأسفانه کاهش پیدا کرده است.

تداوم معضل خشکسالی و کم‌آبی

قائنی‌پور اعلام کرد: متأسفانه تقریباً فصل و ماه‌های بارندگی استان رو به پایان است، بارش تابستان تأثیر زیادی در آمار ندارد و بارش اندکی را معمولاً در فصل تابستان در استان داریم که آن هم به صورت نقطه‌ای است که درصد کمی از بارش استان را تشکیل می‌دهد.

وی افزود: میانگین دمای استان از ابتدای سال زراعی، ۱۲.۲ ثبت شده که سال گذشته ۱۲.۶ بوده و میانگین دما در دوره آماری ۱.۸ است؛ یعنی نسبت‌به دوره آماری، حدود ۱.۴ افزایش دما داریم.

معاون توسعه پیش‌بینی و مدیریت بحران هواشناسی خراسان رضوی در ادامه تأکید کرد: تغییر اقلیمی در استان ما که در عرض جغرافی خشک قرار داریم، تأثیر نامطلوبی را بر منطقه ما گذاشته و بارش‌ها نیز کاهش یافته است. بارشی هم که داریم، بیشتر به صورت مایع است و بارش جامد کمتر رخ می‌دهد. در حالی که آب‌های زیرزمینی بیشتر از طریق بارش‌های جامد تقویت می‌شود، ما بارش‌های مایع به شکل باران یا رگبار‌ را داریم که بیشتر، آمار را تکمیل می‌کند یا نهایتاً آب‌های پشت سد‌ها را بتواند تقویت کند؛ بارش خوبی را نداشتیم و همچنان معضل خشکسالی و کم‌آبی را در استان و کشور داریم.

بارش در پاییز، نه‌چندان امیدوارانه

قائنی‌پور درخصوص پیش‌بینی وضعیت بارش باران در فصل‌های پاییز و زمستان سال جاری گفت: برای این پیش‌بینی کمی زود بوده، اما دو ماه ابتدای پاییز یعنی مهر و آبان امسال نیز خیلی امیدوارانه پیش‌بینی نشده است. از آذر به بعد ان‌شاءالله منتظر بارش‌های بیشتر باید باشیم.