نگاهی به برخی از مهم ترین قطعات موسیقی ساخته شده با موضوع خرمشهر قهرمان | خرمشهر، جلوه گاه سرود و حماسه

به گزارش شهرآرانیوز؛ «شنوندگان عزیز، توجه فرمایید! شنوندگان عزیز، توجه فرمایید! خونین شهر، شهر خون، آزاد شد.» این جملات محمود کریمی علویجه، گوینده رادیو، در ساعت ۱۵ روز سوم خرداد ماه ۱۳۶۱، سال هاست که برای مردم ایران ماندگار شده است؛ جملاتی کوتاه که خبر از یک فتح الفتوح برای مردم ایران می‌داد و آزادی شهری را خبر می‌داد که از همان روز اول جنگ تحمیلی و ورود نیرو‌های ارتش بعث عراق به خاک ایران، در معرض این تهاجم قرار گرفت. ب

عد از ۳۴ روز مقاومت جانانه مردم و معدود نیرو‌های تکاور دریایی ارتش و جمعی از پاسداران، خرمشهر در نهایت به تصرف دشمن بعثی درآمد و پس از ۵۷۸ روز اشغال، دوباره به دست فرزندان این میهن آزاد شد. 

آزادی خرمشهر قهرمان، نقطه عطفی در جنگ هشت ساله تحمیلی به حساب می‌آید و در این میان هنرمندان این سرزمین نیز تلاش کردند به زبان هنر، روایتگر مظلومیت خرمشهر و فتح بزرگ رزمندگان باشند. از جمله این آثار هنری، آثار مختلف موسیقی است که توسط هنرمندان این عرصه تولید و عرضه شد. در ادامه این نوشتار تلاش خواهیم کرد به برخی از این آثار موسیقایی اشاره‌ای داشته باشیم.

محمد نبود که ببیند

«ممد نبودی ببینی» در ابتدا نوحه و مرثیه‌ای بود که به مناسبت آزادسازی خرمشهر و به یاد محمد جهان آرا، فرمانده وقت سپاه خرمشهر، در زمان اشغال این شهر توسط رژیم بعث عراق خوانده و بعد‌ها به صورت ضبط استودیویی هم ارائه و عرضه شد. شعر این قطعه توسط جواد عزیزی، از رزمندگان خرمشهر، سروده شد و موسیقی آن نیز از یک ملودی عزاداری سنتی بوشهری گرفته شد. این قطعه نخستین بار توسط

«حسین فخری»، ذاکر اهل بیت (ع)، اجرا شد و بعد از آن توسط غلام عباس کویتی پور، دیگر ذاکر اهل بیت (ع)، به صورت مداحی و استودیویی خوانده و اجرا شد. «ممد نبودی ببینی» بدون شک یکی از ماندگارترین نوا‌ها پس از آزادسازی خرمشهر به حساب می‌آید.

اثری خجسته  برای یک پیروزی بزرگ

«خجسته باد این پیروزی» اثری از محمد گلریز است که در نخستین روز‌های آزادسازی خرمشهر منتشر شد. مرحومان حمید سبزواری شاعر، احمدعلی راغب آهنگساز و مجتبی میرزاده تنظیم کننده آن بودند. این قطعه از جمله قطعاتی بود که پس از آن در مناسبت‌های مختلف، از جمله سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی نیز اجرا شد و البته مضمون شعر آن نیز بی ارتباط با این مناسبت‌ها نبود.

محمد گلریز در مصاحبه‌ای درباره این اثر می‌گوید: دو سه ماه پیش از آزادی خرمشهر و عملیات بیت المقدس، دست اندرکاران جبهه و جنگ به ما ساخت این اثر را سفارش دادند و گفتند یک پیروزی بزرگ در پیش داریم. هر چه هم از آن‌ها پرسیدیم که مناسبت سرود چیست، پاسخی ندادند؛ از ما خواستند که همه تلاش خود را برای ارائه اثری درخور آن پیروزی داشته باشیم.

در نهایت، کار را ضبط کردیم و تحویل دادیم. پس از آزادی خرمشهر، متوجه شدیم پیروزی بزرگی که از آن صحبت می‌کردند، چه بوده است. به خاطر دارم در حال بازگشت از یک مأموریت، به رادیو گوش می‌کردم که یک باره برنامه‌های رادیو قطع شد و گوینده رادیو گفت: «شنوندگان عزیز، توجه فرمایید!» مکثی کرد و دوباره تکرار کرد: «شنوندگان عزیز، توجه فرمایید! خرمشهر، شهر خون، آزاد شد» و بلافاصله سرودِ «خجسته باد این پیروزی» پخش شد.

در آن لحظه بی اختیار از خوشحالی گریه می‌کردم. شیشه ماشین را پایین کشیدم و دیدم که از همه طرف صدای این سرود شنیده می‌شود. همه رادیوهایشان روشن بودند و این سرود از رادیو به طور سراسری در حال پخش بود. مردم هم زمان در حال ریختن اشک شوق بودند. به هم تبریک می‌گفتند و شیرینی پخش می‌کردند. حال و هوای عجیبی حاکم بود و نمی‌توانم آن را توصیف کنم.

خونین شهرِ همیشه گلگون

«گل‌های خرمشهر»، ساخته محمد میرزمانی، اثری با شعر سپیده کاشانی است که مهرداد کاظمی آن را اجرا کرده است؛ تصنیفی در دستگاه ماهور درباره سرزمین خرمشهر که این سرزمین را وصف

کرده است. شاعر در کلمات خود تلاش کرده است توصیفی از حال وهوای شهر خرمشهر در روز آزادی داشته باشد و کاظمی نیز در اجرای این تصنیف تلاش کرده است این حس را در بیان موسیقایی منتقل کند.

سمفونی شکوهمند مقاومت

برای شنیدن نسخه کامل «سمفونی خرمشهر» کلیک کنید

همان گونه که فتح خرمشهر یک شاهکار در هشت سال جنگ تحمیلی بود، «حماسه خرمشهر» استاد مجید انتظامی در روایت این پیروزی نیز یک شاهکار هنری قلمداد می‌شود. این سمفونی که به سفارش بنیاد شهید ساخته شده است، نخستین بار از ۳۱ شهریور تا ۴ مهر ۱۳۸۸ در تالار وحدت تهران اجرا شد. «حماسه خرمشهر» در چهار قسمت با عنوان‌های «عروج»، «رویش»، «امید» و «مقاومت»

ساخته شد. استاد مجید انتظامی بعد‌ها در مصاحبه‌ای درباره این اثر می‌گوید: «حماسه خرمشهر» قطعه سختی است. نوازندگان ساز‌های مسی وقتی قطعه «خرمشهر» را می‌نوازند، لب هایشان پاره می‌شود. چون مدام در حال پرقدرت نواختن هستند. وقتی صد نفر روی صحنه هستند، عده‌ای چوب می‌زنند، دف و دمام و تیمپانی هم می‌نوازند؛ آن وقت است که ساز‌های بادی مجبورند با همه وجودشان بنوازند. این فشار زیاد باعث می‌شود که خون به لب‌ها نرسد و فشار زیاد باعث می‌شود که لب نوازنده تاول بزند یا حتی خون ریزی کند. عده‌ای جانشان را دادند تا خرمشهر را پس بگیرند. درست در همان زمانی که همه دنیا داشت به صدام کمک می‌کرد، این مردان رفتند و خرمشهر را پس گرفتند.

به این از خودگذشتگی و فدا کردن جانشان -که ارزشمندترین داشته هر انسان است- باید اعتقاد داشت. آنچه در تصور من است آن قدر بزرگ و زیباست که نمی‌توان اصلا بیانش کرد. حالا این وسعت و عظمت را باید کوچک کنی و روی کاغذ بیاوری و دست یک نوازنده بدهی تا آن را اجرا کند؛ پس هیچ وقت آن وسعت و عظمت را نمی‌شودبیان کرد.

مرثیه‌ای برای نخل‌های بی سر

«نخل‌های بی سر» از محسن چاوشی، اثری احساسی است که در پایان سال ۱۳۸۹ منتشر شده است. چاوشی آن را درباره زادگاه خود، خرمشهر، ساخته و شعر و آهنگ و تنظیم آن را نیز خودش بر عهده داشته است.

او در معرفی این اثر نوشته است: «این آهنگ را تقدیم به مردمان سرزمینم ایران می‌کنم که یادشان باشد گوشه‌ای از این خاک، مظلوم باقی مانده است. «نخل‌های بی سر» دل نوشته‌ای است از شهرم، خرمشهر که همه وجودم را پر کرده است.»

برای همه ایران

آلبوم «بازی عوض شده»، از آثار علیرضا عصار، نیز درباره هشت سال حماسه دفاع مقدس تولید شده است؛ آلبومی شامل هشت قطعه که آهنگ سازی آن را فواد حجازی بر عهده داشته و به خصوص دو قطعه «خرمشهر» و «صفر مرزی» در آن برای خرمشهر تولید شده‌اند.

این آلبوم توسط معاونت هنری بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس تهیه و عرضه شده و به ۷۰ میلیون زن و مرد دریا دل اقلیم آسمانی ایران زمین تقدیم شده است.

عصار که از خوانندگان پرکار و پرمخاطب اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ بود، این آلبوم را پس از چند سال وقفه در فعالیت‌های خود در سال ۱۳۹۰ منتشر کرد.

جاودانه‌ای برای سربازان وطن

روز سوم خردادماه سال ۱۳۹۹ و هم زمان با سالروز آزادسازی خرمشهر، تک آهنگ «سرباز وطن» با شعر عبدالجبار کاکایی و صدای محمد اصفهانی توسط دفتر موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما و با همراهی شبکه سوم سیما منتشر شد.

در این قطعه عبدالجبار کاکایی به عنوان ترانه سرا، محمد اصفهانی به عنوان آهنگ ساز و خواننده و محمدرضا عقیلی به عنوان تنظیم کننده، گروه اجرایی را تشکیل می‌دهند.

در بخشی از یادداشت محمد اصفهانی به مناسبت این تک آهنگ آمده است: «.. دوستانی در شبکه ۳ که می‌خواهند بی نام و نشان باشند، به یاری‌ام شتافتند و هزینه‌های تولید یک اثر ارکسترال را در این روزگار وانفسای موسیقی و آواز متقبل شدند و موجبات انتشار کلام درخشان عبدالجبار کاکایی که شاید حکایت بسیاری از سرو قامتان این روزگار باشد و موسیقی حماسی و زیبای محمدرضا عقیلی را فراهم آوردند.

اکنون این اثر به سامان رسیده است و آن را تقدیم می‌کنیم به همه سربازان وطن که برای این آب و خاک با اعتقاد و عشق، جان باختند، از گذشته تا همیشه و آنان که از سر آزادگی، اسارت معرکه دفاع را به جان خریدند و از آن‌ها کمتر خبری و یادی است و عجبا که همواره حکایت آزادگان و آزادگی همین بوده است.»

راه قدس از خرمشهر شروع می‌شود

اواخر اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ و در آستانه سالروز آزادسازی خرمشهر، نماهنگ و تک آهنگ «از خرمشهر تا قدس» توسط مدیریت موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و با مشارکت مرکز بسیج سازمان صدا و سیما منتشر شد. این اثر با آهنگ سازی، تنظیم و آواز امیرحسین سمیعی و شعری از علی محمد مؤدب تولید شده است.

در بخش‌هایی از توضیح این نماهنگ و تک آهنگ آمده است: «مدیریت موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با مشارکت مرکز بسیج صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، به مناسبت یوم ا... ۳ خرداد (سالروز آزادی خرمشهر) و هم زمانی این رویداد بزرگ در تاریخ کشورمان با حملات دد منشانه اسرائیل غاصب به نوار غزه، نماهنگ و تک آهنگ از خرمشهر تا قدس را انتشار داد.»

تپش ابدی قلب وطن

«قلب وطن»، اثر علیرضا افتخاری، در سالروز آزادسازی خرمشهر در سال ۱۴۰۱ توسط مرکز موسیقی حوزه هنری انقلاب اسلامی منتشر شد. ترانه این اثر توسط میلاد عرفانپور سروده شده است و سید عماد توحیدی، آهنگ سازی و آرش صفدری نیز تنظیم آن را بر عهده داشته‌اند.

میلاد عرفانپور در مصاحبه‌ای در خصوص این اثر می‌گوید: شعر این اثر روی ملودی دکتر توحیدی نوشته شد. طبیعتا شعر‌هایی که بر روی ملودی سروده می‌شوند، مقتضیات خاص خود را دارند و محدودیت‌هایی برای شاعر در حوزه خلاقیت ایجاد می‌کنند؛ اما تلاش شد که در حد وسع و امکان این شعر هم به معنای واقعی شعر باشد و عناصر یک شعر را داشته باشد، هم بتواند پیغامی را که پیغام پیروزی، مقاومت و از پا ننشستن این مردم نستوه است، برساند.