دلالی ارز، آفت گردشگری | چرا نرخ ارز در بازار و صرافی‌ها متفاوت است؟

به گزارش شهرآرانیوز، نرخ ارز در بازار و صرافی‌ها متفاوت است! و این اختلاف یکی از مشکلات جدی است که به صنعت گردشگری به ویژه در شهر مشهد به دلیل زائرپذیری و حجم تردد بالای زائران خارجی آسیب می‌رساند. شکل گیری بازار‌های غیررسمی یا همان دلالی، نه تنها چالش‌هایی جدی را برای صرافی‌ها رقم زده، بلکه از سوی دیگر برای گردشگران نیز زمینه ساز بی اعتمادی و حتی در برخی مواقع به دلیل دریافت رسید‌های جعلی یا کلاهبرداری و... منجر به ضرر و زیان شده است. عدم شفافیت و نبود آمار‌های دقیق در حوزه ارزآوری گردشگران نیز از دیگرمسائل مهم در این حوزه است. برخی کارشناسان، چند نرخی بودن ارز و اختلاف شدید میان نرخ‌ها در بازار و سیاست گذاری‌های نامناسب برای کنترل قیمت دلار را، دلیل شکل گیری بازار‌های غیر رسمی می‌دانند.  در این شرایط گردشگران یا به دلیل بی اعتمادی به بازار ایران، از تبدیل پول بیشتر به ریال خودداری می‌کنند یا از طریق واسطه‌هایی که معمولا در کاروان سفر یا راهنمای گردشگر یا حتی رانندگان تاکسی‌ها هستند، تبادل ارزی صورت می‌گیرد. سامان دهی مبادله ارز در بازار از بدو ورود گردشگر و همسان سازی نرخ کف بازار با نرخ رسمی بانک مرکزی، از مطالبات جدی صرافان است که تا حدودی می‌تواند از هرج و مرج در این بازار جلوگیری کند. در گفت‌و‌گو با رئیس گروه هماهنگی امور تولیدی و اشتغال استانداری خراسان رضوی و رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی مشهد، این موضوع را بررسی کرده‌ایم.

دلالان، پیشتاز بازار تبادل ارز

اگر برای خرید ارز سری به راسته خیابانی که صرافی‌ها هستند بزنید، پیش از ورود به هر صرافی، این دلالان هستند که نرخی را به شما پیشنهاد می‌دهند و در بسیاری از مواقع زائر پیش از آنکه پایش را در صرافی بگذارد، معامله انجام شده است! این مسئله را متصدی یکی از صرافی‌ها در محدوده حرم با ما در میان می‌گذارد و‌ می‌گوید: دلالان جایگزین صرافی‌ها شده‌اند. نرخ آن‌ها پایین‌تر است و ما تا بخواهیم برای گردشگر بخشنامه بانک مرکزی و نرخ مصوب را توضیح بدهیم، از صرافی بیرون می‌رود و با دلالی بیرون تبادل ارز می‌کند.

متصدی یکی دیگر از صرافی‌ها نیز به چالش مهم دیگری می‌پردازد و‌ می‌گوید: مالیات و کارمزد تضمین نامه‌های سنگین را صرافی‌ها می‌دهند؛ درحالی که به دلیل هزینه‌های سنگین، ناچار به تعدیل نیرو شدیم و از این بازار سود ناچیزی می‌بریم. اما سود کلان برای دلال‌هایی است که نه مالیات می‌دهند و نه حتی کسی با آن‌ها در این بازار برخورد می‌کند.

یکی دیگر از متصدیان صرافی‌ها با اشاره به برخی کلاهبرداری‌هایی که از زائران می‌شود، می‌گوید: گردشگر ممکن است جعلی بودن پول را تشخیص ندهد و در موارد بسیاری این اتفاق افتاده که دچار ضرر و زیان شده‌اند؛ حتی برخی مردم نیز برای خرید ارز مسافری به دلال مراجعه می‌کنند و وقتی دلار را با دستگاه چک می‌کنیم، مشخص می‌شود تقلبی است. این مسئله آبروی کشور است، چرا باید وقتی این همه صرافی مجاز داریم، زائر به دلال‌ها هدایت شود؟

آسیب‌های چند نرخی بودن ارز به اعتماد گردشگران

رئیس گروه هماهنگی امور تولیدی و اشتغال استانداری خراسان رضوی با اشاره به آسیب‌هایی که چند نرخی بودن دلار بر حوزه گردشگری دارد، بیان می‌کند: مشکل چندنرخی بودن ارز به اعتماد گردشگران و زائران خارجی آسیب می‌زند و زمینه کلاهبرداری را فراهم می‌کند. گردشگر خارجی با ورود به کشور با سردرگمی مواجه می‌شود. این عدم شفافیت، بستر دلالی و سوءاستفاده را فراهم می‌کند.  مهدی وطن پرست با بیان اینکه راه حل نهایی، حرکت به سمت یک نظام ارزی واحد و باثبات است، می‌گوید: تا رسیدن به آن نقطه، اقدامات میانی و هوشمندانه ضروری است. راهکار کوتاه مدت، ایجاد شفافیت و کانال رسمی امن است. دولت باید کانال‌های تبادل ارزی رسمی و مشخص مانند صرافی‌های مجاز برای گردشگران در مبادی ورودی و مراکز اصلی گردشگری با نرخی بسیار نزدیک به نرخ بازار آزاد ایجاد کند. همچنین ارائه کارت‌های ارزی پیش پرداخت برای گردشگران می‌تواند نیاز به حمل پول نقد را کاهش دهد و از کلاهبرداری جلوگیری کند.

حرکت به سوی نرخ «ارز هدف سیاستی»

وطن پرست در ادامه به یک ابزار و راهکار مهم نیز اشاره و اظهار می‌کند: راهکار میان مدت و بلندمدت، حرکت به سوی نرخ ارز هدف سیاستی است. این ابزار، راهکاری مهم برای کشور‌هایی است که نه می‌توانند نرخ ارز را به دلیل ترس از نوسان کاملا شناور کنند و نه‌ می‌توانند آن را به صورت دستوری به دلیل تطابق نداشتن با واقعیت‌های اقتصادی تثبیت کنند. در این راهکار، بانک مرکزی نقش منفعل نداشته و فعالانه در تعیین نرخ مشارکت دارد. دولت یک نرخ واحد را به عنوان هدف سیاستی خود اعلام می‌کند. این نرخ، یک نرخ مدیریت شده، رقابتی و نسبتا باثبات است.  رئیس گروه هماهنگی امور تولیدی و اشتغال استانداری خراسان رضوی تصریح می‌کند: وجود یک نرخ واحد، شفاف و قابل پیش بینی، تمام انگیزه‌های دلالی و کلاهبرداری را از بین می‌برد. گردشگر دقیقا می‌داند که هزینه سفرش چقدر خواهد بود و قیمت گذاری خدمات شفاف می‌شود. این امر اعتماد را که سنگ بنای صنعت گردشگری است، بازسازی می‌کند.

نقش واسطه گری در تبادل ارز

رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در گفت‌و‌گو با شهرآرا در این باره می‌گوید: شاید در بسیاری از مراکز اقامتی، امکان تبادل ارز دردسترس، برای گردشگران وجود نداشته باشد. این افراد برای تأمین هزینه‌های خود، ارز را از طریق صرافی‌ها یا افراد آشنا تبدیل به پول رایج کشور می‌کنند. مسئله‌ای که اینجا مشکل ساز خواهد شد، ناگزیری برای اعتماد به مسئول کاروان یا راهنمایی گردشگری برای تبدیل ارز است که معمولا در بازار‌های غیررسمی و واسطه گری و دلالی اقدام به معامله می‌کنند.

مژگان تیموری می‌افزاید: صرافی‌ها از ضریب اطمینان بالاتری برای تبدیل پول رایج و ارز مسافران برخوردارند و این ضریب بالای اطمینان، می‌تواند تبعات ناشی از دریافت وجوه نامتعارف یا بسیار پایین برای گردشگران را نیز کاهش دهد.

سرعت بالای دلالان در خرید ارز

وی تصریح می‌کند: به دلیل سرعت بیشتر تبادل ارز توسط دلالان و دسترسی بیست وچهارساعته برای گردشگران، صرافی‌ها را از این بازار محروم می‌کنند و به همین دلیل بازار غیررسمی پررنگ‌تر می‌شود. درمجموع سبب اشکال در رهگیری دقیق میزان ارزآوری حاصل از ورود گردشگران به سیستم ارزی می‌شود. طبق برخی آمارها، ارزآوری گردشگران از ۳.۵ میلیارد دلار تا ۶ میلیارد دلار است.

راهنمایی گردشگران به مراکز رسمی تبادل ارز

رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی، هدایت مسافران توسط راهنمایان گردشگری یا دفاتر خدمات مسافرتی به مراجع رسمی تبادل ارز را یکی از راهکار‌های اعتمادسازی می‌داند و‌ می‌گوید: به جز هتل‌های پنج ستاره که دارای خدمات صرافی در محل اقامتگاه هستند و شرایط را برای گردشگران تسهیل می‌کنند، در صورت امکانِ دریافت ارز توسط اقامتگاه‌ها و سایر بخش‌های خدمات گردشگری و به طور ویژه گردشگری سلامت، بسیاری از مشکلات گردشگران و صاحبان این کسب و کار‌ها حل می‌شود.  تیموری اظهار می‌کند: به دلیل اعلام نرخ رسمی ارز پس از ساعت ۱۱ ظهر معمولا صرافی‌ها پیش از آن به تبادل ارز اقدام نمی‌کنند. در حالی که ممکن است گردشگران نیاز ضروری و فوری به تبدیل ارز به پول رایج یا برعکس داشته باشند و فعالیت نداشتن صرافی‌ها در این بازه زمانی، گردشگر را به سمت بازار دلالان سوق می‌دهد. همچنین در تمامی کشور‌های دنیا، نرخ تبدیل ارز مشخص و ضریب تغییرات آن اندک است؛ اما کشور در شرایطی قرار دارد که تغییرات نرخ ارز لحظه‌ای و با اختلاف معناداری متفاوت است.