روایتی از شرکت دانش بنیان «احیا درمان پیشرفته» که در روزهای کرونایی نیاز کشور به دستگاه‌های تنفس مصنوعی را تأمین می‌کند.
علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز- تا قبل از شیوع کرونا اسم «ونتیلاتور» به گوش کمتر کسی خورده بود (دستگاهی که در حوزه پزشکی و برای دادن تنفس مصنوعی به بیمار استفاده می‌شود)، اما در چند ماه گذشته و با بالا گرفتن بحران کرونا، این دستگاه به یکی از نیاز‌های حیاتی در تمام کشور‌های دنیا تبدیل شد و کشور‌های تولیدکننده، به دلیل نیاز داخلی، مایل به صادرات آن نبودند. اما دست‌کم در این مورد، ما جزو کشور‌های خوش‌شانس بودیم، زیرا یک شرکت دانش‌بنیان مشهدی از چند سال پیش فناوری تولید ونتیلاتور را بومی، و به تولید آن اقدام کرده بود. حالا شرکت «احیا‌درمان‌پیشرفته» نه‌تن‌ها نیاز کشور به ونتیلاتور را تأمین کرده است، علاوه بر آن، کشور‌های زیادی در دنیا را هم مشتری محصولات خود می‌بیند.
شروع کار از یک انباری
اولین جرقه‌های شکل‌گیری شرکت به سال ٧٣ و انبار منزل مسکونی برادران بهفرمقدم برمی‌گردد. احمد، علیرضا و حمیدرضا در آن سال انباری خانه خود را به محلی برای شروع کسب‌وکارشان تبدیل کردند. در سال ٨٣ و با پیشرفت بیشتر، کل منزل مسکونی را به شرکت تبدیل کردند و آن را به ثبت رساندند تا به طور جدی‌تر کار خود را در زمینه تجهیزات پزشکی ادامه دهند.
بنیان‌گذاران این شرکت دانش‌بنیان که ابتدا به واردات دستگاه‌های پزشکی مشغول بود، کم‌کم تصمیم گرفتند با به دست آوردن فناوری پیشرفته و دانش فنی تولید این محصولات، به ساخت آن‌ها در کشور اقدام کنند. با همین هدف، در سال ٨٨ کارخانه تولید دستگاه‌های ونتیلاتور را در شهرک صنعتی توس مشهد راه‌اندازی کردند. البته فرایند تولید چنین محصولی با پیچیدگی‌های فراوانی همراه است و برادران بهفرمقدم تا سال ٩٠ درگیر دریافت تأییدیه‌ها و استاندارد‌های مختلف بودند تا اینکه در سال ٩٣ شرکت موفق شد به عنوان مجموعه‌ای مستقل در زمینه تولید دستگاه‌های تنفس مصنوعی، محصولاتش را وارد بازار کند.
حمایت‌ها در حد صفر
وقتی شرکتی دانش‌بنیان در حال تولید یکی از راهبردی‌ترین محصولات مورد نیاز کشور در حوزه درمان است، انتظار اینکه مورد حمایت دولت قرار بگیرد پر بیراه نیست. اما زمانی که از احمد بهفرمقدم، مدیرعامل شرکت «احیا درمان پیشرفته»، درباره حمایت‌ها پرسیدیم، در پاسخ گفت: «هیچ حمایتی تا الان صورت نگرفته است. حتی همان حمایت‌هایی که قبلا از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری صورت می‌گرفت، برای پروژه ٢٠٠ میلیارد تومانی بود. درخواست ما از دولت، سرمایه در گردشی حدود ١۵٠ میلیارد تومان بود که در نهایت تنها ۴٠ میلیارد تومان از این مبلغ به ما داده شد. این مبلغ هم مشخصا برای محصولاتی بود که از ما گرفتند و برای حوزه‌های دیگر مانند توسعه زیرساخت هیچ حمایتی از ما انجام نشد. تاکنون حتی یک هزارتومانی هم وام بانکی نگرفته‌ایم. پدر و مادرم هم معلم بازنشسته هستند و یک هزارتومانی ارث خانوادگی در این کار نداریم و همه از تلاش خودمان بوده است. کار بین ما تقسیم شده است. من در نقش مدیرعامل، علیرضا در حیطه بازرگانی و تیم فروش و حمیدرضا نیز در حوزه تولید و کارخانه مشهد فعال هستند.»
توقف صادرات برای تأمین نیاز داخل
از سال ٩٣ تا امروز شرکت به‌جز بازار داخل، توانسته است محصولات خود را به کشور‌های منطقه مانند آذربایجان و عراق هم صادر کند، اما به گفته احمد بهفرمقدم، با شیوع کرونا، روند صادرات را متوقف کردند: «اردیبهشت امسال با وزارت بهداشت قراردادی برای تولید ٩۶٠ ونتیلاتور در زمانی هشتادروزه بستیم که اواسط تیر و رأس موعدی که تعیین شده بود، تمام این دستگاه‌ها را تولید کردیم و تحویل دادیم. حتی در ادامه هم به مسئولان گفتیم که به دلیل پیش‌بینی‌ناپذیر بودن شرایط کرونا در ماه‌های آینده، تنها به فکر نیاز امروز نباشند و ذخیره‌ای راهبردی برای آینده داشته باشند، هرچند این پیشنهاد از نظر اقتصادی به ضرر شرکتمان است، چون همین الان مشتری‌هایی خارج از کشور داریم که حاضرند هر دستگاه ونتیلاتور را به قیمت ٢٠ هزار یورو از ما بخرند. البته در وزارت بهداشت فعلا قصدی برای تهیه دستگاه‌های بیشتر وجود ندارد. ما هم حالا که تمام سفارش داخل را تأمین کرده‌ایم، به انبوهی از تقاضا‌های کشور‌های خارجی خواهیم پرداخت. البته در چند ماه گذشته هم اجازه داشتیم که ۵٠ درصد از محصولاتمان را صادر کنیم، اما به دلیل نیاز مردم خودمان، حتی یک دستگاه هم صادر نکردیم.»
یک هفتم قیمت نمونه‌های خارجی
ابتدای فروردین، شرکت‌های خارجی برای هر دستگاه ونتیلاتور پیش‌فاکتور‌های چهل‌وپنج‌هزاریورویی به مسئولان وزارت بهداشت داده بودند. مسئولان هم برای تأمین نیاز نظام درمانی کشور، حاضر شده بودند ونتیلاتور‌ها را با چنین مبلغی بخرند. جالب اینجاست که در نهایت، کشور‌های دیگر به دلیل نیاز خودشان، حتی با این قیمت گزاف هم اجازه صادرات دستگاه‌ها به ایران را ندادند. در این شرایط که حتی امکان وارد کردن یک دستگاه ونتیلاتور به کشور وجود نداشت، این شرکت دانش‌بنیان مشهدی نیاز حوزه درمان کشور به این محصول را با یک‌هفتم قیمت نمونه‌های خارجی تأمین کرد.
احمد بهفر مقدم در‌این‌باره می‌گوید: «در بحبوحه بحران کرونا حاضر شدیم قرارداد تأمین ٩۶٠ ونتیلاتور مورد نیاز وزارت بهداشت را با قیمتی حدود ۶٠٠٠ یورو (١۴۵ میلیون تومان) امضا و در زمان مقرر تحویل نظام درمان کشور دهیم. از نظر اقتصادی و با توجه به قیمت دلار، چنین قراردادی کاملا به ضرر ما بود، اما در شرایط فعلی کشور، نفع اقتصادی آن‌قدر‌ها در اولویت قرار ندارد. مهم این است که توانستیم خدمتی به مردم داشته باشیم و بعضی بیماران به واسطه همین دستگاه‌ها زنده بمانند و امنیت روانی داشتن امکانات پزشکی برای کادر درمان ایجاد شود. این‌ها مواردی هستند که واقعا با هیچ سود مادی قابل مقایسه نیستند.»
از ٣ به ۵٢٠، اشتغال‌زایی با شیب تند
طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، قرار است ١۵ شهریور امسال کارخانه دوم شرکت در محل پارک علم و فناوری خراسان شروع به کار کند. بهفرمقدم با اشاره به سرمایه‌گذاری صدمیلیاردتومانی برای راه‌اندازی این کارخانه می‌گوید: «برای احداث این پروژه، حتی یک ریال از نهاد و سازمانی وام یا کمک نگرفتیم و همه هزینه‌ها را از درآمد‌هایی که تا امروز کسب کرده بودیم تأمین کردیم. در واقع، زمانی که یک تولیدکننده به ثروت می‌رسد، این ثروت به کارخانه‌های بعدی و رونق عرصه تولید و اشتغال در کشور تبدیل می‌شود. پس حتی اگر از یک تولیدکننده داخلی محصولی را با قیمتی بیش از نمونه‌های خارجی بخریم، دست‌کم مطمئن هستیم که این سرمایه از مملکت خارج نمی‌شود و در عرصه افزایش تولید و اشتغال هزینه خواهد شد.»
این شرکت که کار خود را با ٣ نفر آغاز کرد، الان ٢٢٠ نیرو در سطح کشور دارد که از این تعداد، ١۵٠ نفر در مشهد و کارخانه اول مشغول به کار هستند. به گفته بهفرمقدم، بعد از راه‌اندازی کارخانه دوم حدود ٣٠٠ نفر نیروی جدید جذب این مجموعه خواهند شد و مجموع نیرو‌ها به ۵٢٠ نفر خواهد رسید.
در پی رقابت با بزرگان دنیا
صحبت که به آینده شرکت می‌رسد، بهفرمقدم صحبتش را با گله آغاز می‌کند: «در شرایطی که مشغول راه‌اندازی کارخانه تولید سی‌تی‌اسکن در مشهد با سرمایه‌ای صدمیلیاردی هستیم، ناگهان باخبر می‌شویم سازمان جهانی بهداشت می‌خواهد ۶٠ دستگاه سی‌تی‌اسکن به ایران اهدا کند. این هم‌زمانی بسیار عجیب است. متأسفانه دولتمردان ما هم انگار متوجه نیستند با این کار، در واقع صنعت داخلی ما نابود می‌شود. درباره آینده شرکت ما نه وام می‌خواهیم، نه زمین رایگان و نه هیچ چیز دیگر. تنها خواسته ما این است که با سیاست‌های غلط و ناآگاهانه، به ما آسیب نزنند. اگر سازمان جهانی بهداشت واقعا قصد کمک به نظام درمانی کشور ما را دارد، به جای اینکه از شرکت‌های آمریکایی سی‌تی‌اسکن بخرد و به ما اهدا کند، همان را از تولیدکننده‌های ایرانی خریداری کند، چون اگر بخواهیم دستگاه‌ها را از دیگر کشور‌ها وارد کنیم، هم تولید بومی خودمان نابود خواهد شد هم در آینده برای تعمیر و نگهداری همین دستگاه‌ها وابسته خواهیم بود و هزینه‌های فراوانی به ما تحمیل می‌شود.»
با همه این مسائل، باز هم نگاه مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان مشهدی به آینده روشن است: «ما و همه تولیدکننده‌های کشور با ناملایمات غریبه نیستیم و با تمام قدرت به کار خود ادامه خواهیم داد. سال ٩٣ که ما ونتیلاتور ساختیم، همه به ما خندیدند و گفتند نمی‌توانید در مقابل بهترین برند‌های اروپایی و آمریکایی جایی در بازار داشته باشید، اما دیدیم که همین محصول در سال ٩٩ به کمک کشور آمد. درباره تولید دستگاه‌های سی‌تی‌اسکن هم همین مسیر را خواهیم پیمود و ناامید نمی‌شویم. با کمک معاونت علمی ریاست جمهوری، بیش از ٣٠ پتنت اختراع را در دنیا ثبت کرده‌ایم و مطمئنم می‌توانیم در رقابت با شرکت‌های بزرگ دنیا، راهمان را ادامه دهیم.»
صادرات با اعمال شاقه
وقتی از مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان مشهدی پرسیدیم توقع چه حمایت‌های دولتی‌ای برای توسعه صادرات محصولاتش دارد، پاسخش مصداق ضرب‌المثل معروف «ما را به خیر تو امید نیست، شر مرسان!» بود.
بهفرمقدم درباره این موضوع گفت: «برای صادرات هیچ کمکی از دولت نمی‌خواهیم. تنها توقع ما این است که مانعی در مسیرمان ایجاد نکند. متأسفانه در کشور، گاهی شاهد قوانین خلق‌الساعه هستیم که بزرگ‌ترین آسیب را به صادرات وارد می‌کند. زمانی که من قراردادی با یک بنگاه یا کشور خارجی امضا می‌کنیم، مسلما جریمه‌هایی هم در قرارداد وجود دارد که در صورتی که نتوانیم به آن عمل کنیم، شامل حالمان خواهد شد. حالا اگر قرارداد‌هایی با کشور‌های خارجی امضا کنیم و ناگهان قانونی در زمینه ممنوعیت صادرات ونتیلاتور تصویب شود، چه کسی پاسخ‌گوی ضرر ما خواهد بود؟»
تحریم‌های بانکی و مشکل انتقال ارز از دیگر سنگ‌های بزرگ پیش پای شرکت‌ها در حوزه صادرات است، مشکلی که به گفته مدیرعامل این شرکت، در داخل کشور هم صادرکننده‌ها را با دردسر روبه‌رو کرده است: «از یک طرف، تهدید می‌شویم که باید ظرف ۴ ماه ارز حاصل از صادرات را به سامانه نیما برگردانیم. از طرف دیگر، بانک‌های دنیا به علت تحریم‌ها حاضر به همکاری نیستند و مسیر برگرداندن ارز بسیار سخت شده است. در این زمینه نیازمند ایجاد سازوکاری منطقی هستیم. چنین شرایطی خیلی از تولیدکنندگان را از صادرات می‌ترساند، چون نگران هستند که به دلیل تحریم‌ها، برای برگرداندن ارز حاصل از صادرات، با مشکل روبه‌رو شوند و در داخل به عنوان مفسد ارزی با آن‌ها برخورد شود.
متأسفانه این مشکلات باعث شده است بعضی تولیدکننده‌ها تصمیم بگیرند تمام فرایند تولید خود را به کشور‌های همسایه منتقل کنند. این اتفاق فاجعه است، چون در حالی که سرمایه انسانی و مالی تولیدات متعلق به ماست، در نهایت، نفع آن را کشور‌های همسایه می‌برند. در قوانین ارزی باید بین صادرات مواد خام مانند نفت و صادرات محصولات فناورانه تفاوت قائل شویم تا تولیدکننده‌ها بتوانند در کشور به فعالیتشان ادامه دهند.»