در این مطلب با تدلیس در ازدواج و احکام قانونی آن آشنا شوید.
فرناز محمدیان |شهرآرانیوز؛ این روز‌ها شاهد وقوع طلاق‌هایی به علت فریب دادن زن یا شوهر در اطرافمان هستیم. با نگاهی به پرونده‌های موجود در دادگاه ها، درمی یابید بیشتر موارد فریب در ازدواج از جانب مردان، دروغ درباره داشتن تحصیلات عالی، شغل و ... و در مقابل پنهان کردن ازدواج سابق، مخفی کردن عیب ظاهری و ... از سوی زنان است.
تدلیس در ازدواج
مطابق قانون، چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آن موارد واقع شود، به فریب خورده اختیار فسخ ازدواج به دلیل تخلف از شرط صفت داده می‌شود. در این خصوص، تفاوتی نمی‌کند وصف در عقد به صراحت یا به صورت ضمنی بیان شده باشد.
تبانی یکی از زوجین با شخص ثالث در تدلیس به منزله آن است که خود او مرتکب تدلیس شده است.
چه زمانی تدلیس رخ می‌دهد؟
۱- گاه شخص به دروغ صفت کمالی را به خود نسبت می‌دهد یا نقصی را از خود دور می‌کند. (معرفی خود به عنوان پزشک)
۲- گاه در عمل، برخلاف واقع کاری انجام می‌دهد که در پی آن صفت کمالی را به خود نسبت دهد یا نقصی را از خود دور کند. (استفاده از کلاه گیس برای شخص کچل)
۳- گاهی نیز با سکوت نقص خود را می‌پوشاند یا تصور دیگران از کمال خود را تأیید می‌کند. در اینجا چند حالت متصور است:
۱) فرد از نقص خویش مطلع نباشد.
۲) نسبت به نقصی که مخفی است و بدون اظهار آن نمی‌توان از آن مطلع شد سکوت کند.
۳) از عیب خود مطلع و نقص هم ظاهر است. در اینجا طرف مقابل کوتاهی کرده و تحقیق نکرده است؛ بنابراین در مواردی که فرد به دروغ صفتی را برای خود بیان کرده یا عیب ظاهری را خلاف واقع نشان دهد یا نسبت به عیب مخفی خود که از آن اطلاع دارد، سکوت کند، تدلیس واقع می‌شود؛ بنابراین در همه موارد تخلف از شرط صفت، تدلیس محقق نمی‌گردد، بلکه زمانی تدلیس به حساب می‌آید که قصد فریب در ازدواج لحاظ شده باشد. در هر حال، در موارد تخلف از شرط صفت نیز به استناد ماده ۱۱۲۸ عقد قابل فسخ خواهد بود.
نحوه طرح دعوا در دادگاه
۱- به محض اطلاع از موجبات فسخ، خود ذی نفع عقد را فسخ کند و به موجب اظهارنامه، مراتب اعمال اراده خود را به طرف مقابل اطلاع دهد و سپس با تقدیم دادخواست به دادگاه، صدور حکم بر تأیید فسخ را درخواست کند. در این حالت، تاریخ فسخ عقد از زمان اعمال اراده ذی نفع محسوب می‌شود.
۲- بدون فسخ عقد یا تقدیم دادخواست به دادگاه با قید موجب فسخ نکاح، صدور حکم بر فسخ عقد را درخواست کند. در این حالت، تاریخ فسخ عقد از زمان صدور رأی دادگاه محسوب می‌شود.
ضمانت اجرا‌های تدلیس در ازدواج
الف) ضمانت اجرای مدنی:
هرگاه نکاح ناشی از تدلیس در ازدواج باشد، شخص می‌تواند طبق قواعد مسئولیت مدنی، از فریبکار اعم از یکی از زوجین یا شخص ثالث مطالبه خسارت کند. هرگاه شوهر در پی تدلیس با زنی غیرباکره -به جای باکره- ازدواج کند و نخواهد یا نتواند از حق فسخ استفاده کند، می‌تواند تفاوت بین مهر باکره و غیرباکره را به عنوان خسارت از تدلیس کننده بگیرد و اگر تدلیس کننده خود زن باشد، می‌تواند مابه التفاوت را از مهر کسر کند و بقیه را به او بپردازد.
ب) ضمانت اجرای کیفری:
مطابق ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی، چنانچه هریک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن تدلیس دهد و عقد بر مبنای هر یک از آن‌ها واقع شود، مرتکب به حبس تعزیری از ۶ ماه تا ۲ سال محکوم می‌شود.
استحقاق یا عدم استحقاق مهریه در صورت فسخ نکاح
در صورت فسخ نکاح پیش از برقراری رابطه زناشویی، زن حق مهر ندارد مگر آنکه موجب فسخ عنن (ناباروری از جانب مرد) باشد. در این صورت، با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است. در صورت فسخ نکاح پس از برقراری رابطه زناشویی، چنانچه مرد از حق خود استفاده نکند، باید تمام مهر را بپردازد، ولی در صورت اعمال حق و انحلال نکاح، زن مستحق مهریه نیست و اگر قبلا پرداخت شده باشد، می‌تواند پس بگیرد.
تا زمانی که نکاح فسخ نشده نباشد، مرد همچنان مکلف به پرداخت نفقه است.