مشهد و ظرفیت طلایی موقوفات برای توسعه اقتصادی

وقف یکی از سنت‌های ماندگار اسلامی است که ریشه در آینده‌نگری و نوع‌دوستی دارد. واقفان در طول تاریخ، بخشی از دارایی‌های خود را از چرخه شخصی خارج کرده‌اند و در اختیار جامعه گذاشته‌اند تا منفعت آن برای همیشه به مردم برسد. این سنت کهن، فقط یک عمل عبادی نیست، بلکه سرمایه‌ای اجتماعی و اقتصادی به شمار می‌رود که اگر درست مدیریت شود، می‌تواند بسیاری از نیاز‌های امروز جامعه را برطرف کند.

مشهد به‌واسطه وجود بارگاه امام رضا(ع) جایگاهی ویژه در این زمینه دارد. این شهر نه‌تنها مقصد میلیون‌ها زائر است، بلکه یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های موقوفاتی جهان اسلام را در دل خود جای داده است. صد‌ها سال است که مردم نیکوکار دارایی‌های خود را در این شهر وقف کرده‌اند و حاصل آن هزاران موقوفه در حوزه‌های گوناگون است. امروز بخش مهمی از این سرمایه عظیم در اختیار آستان قدس رضوی است و این نهاد طی سال‌های اخیر اقدامات ارزشمندی در عرصه‌های درمان، آموزش و خدمات اجتماعی انجام داده است؛ از احداث بیمارستان و درمانگاه گرفته تا ساخت مدارس، حمایت از زوج‌های جوان و کمک به نیازمندان. این‌ها همه نشان می‌دهد که وقف همچنان زنده و اثرگذار است.

با این حال، ظرفیت وقف به‌مراتب فراتر از آن چیزی است که تاکنون به کار گرفته شده است. اقتصاد مشهد با چالش‌هایی جدی همچون مسکن، اشتغال و زیرساخت‌های زائرپذیری روبه‌روست و وقف می‌تواند پشتوانه‌ای برای حل این مشکلات باشد. زمین‌های وقفی بلااستفاده می‌توانند به مجتمع‌های مسکونی برای زوج‌های جوان تبدیل شوند، مراکز تجاری وقفی می‌توانند هزاران فرصت شغلی جدید ایجاد کنند و سرمایه‌گذاری در گردشگری و زائرپذیری می‌تواند علاوه بر درآمد پایدار، اشتغال گسترده‌ای به همراه داشته باشد. حتی کشاورزی نوین، انرژی‌های تجدیدپذیر و صنایع خلاق می‌توانند مقصدی تازه برای سرمایه‌گذاری‌های وقفی باشند و اقتصاد مشهد را متحول کنند. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو ازجمله مسیر‌هایی است که می‌تواند وقف را به موتور محرک اقتصاد مشهد بدل کند.

رهبر معظم انقلاب بار‌ها بر همین نکته تأکید کرده‌اند که وقف «ذخیره‌ای تمام‌نشدنی» برای جامعه اسلامی است و باید با مدیریت علمی و کارآمد اداره شود. به تعبیر ایشان، موقوفات نباید در رکود باقی بمانند، بلکه باید به سمت نیاز‌های روز مانند علم و پژوهش، سلامت، ازدواج جوانان و اشتغال جهت پیدا کنند. اگر این نگاه در مدیریت موقوفات مشهد بیش از پیش جدی گرفته شود، هم شهروندان و زائران از ثمرات آن بهره‌مند خواهند شد و هم مشهد می‌تواند الگویی نوین از اقتصاد وقفی در جهان اسلام ارائه کند.