مراقبت های بهداشتی را به عنوان تنها راهکار مقابله با ویروس کووید ۱۹ جدی بگیریم. در ادامه با بیماری کرونا و راه های مقابله با آن بیشتر آشنا می شویم.
معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛ تعطیلات فروردین و دور نخست قرنطینه‌های اجباری که تمام شد، تلاش کارکنان بخش بهداشت و درمان و همراهی مردم هم جواب داد و آمار مرگ‌ومیر‌ها تا روزانه ۳۳ نفر و بستری‌ها به کمتر از ۴۰۰ نفر رسید. تصور می‌شد تا مرحله مهار و ریشه‌کنی بیماری کرونا فاصله چندانی نداشته باشیم، اما یکباره ورق برگشت و ظرف کمتر از ۲ هفته آمار‌ها دوباره سیر صعودی به خود گرفت و رکورد مرگ‌ومیر‌های روزانه تا بیش از ۲۲۹ نفر و بستری‌ها تا بیش از ۲۰۰۰ نفر هم رسید.
اتفاقی که بی‌مبالاتی خود ما و دست‌کم گرفتن بیماری آن را رقم زد. این در حالی است که اگر همه ما ۳ نکته ضرور و البته بسیار ساده (فاصله اجتماعی مطمئن، زدن ماسک خارج از خانه و شست‌وشوی مرتب دست‌ها) را رعایت می‌کردیم، به احتمال خیلی زیاد تا الان مانند بسیاری از کشور‌ها دیگرخبری از شیوع بیماری در کشورمان نبود. گذشته از این موضوع، این روز‌ها حرف و حدیث‌های زیادی چه در حوزه درمان چه پیشگیری بین مردم شایع شده است که به رغم هشدار‌های دائمی وزارت بهداشت و درمان، همچنان شاهدیم که گهگاه خسارت و آسیب‌هایی جدی به سلامت و جیب مردم وارد می‌کند.
چگونه بیماری را تشخیص دهیم؟
درست است که ویروس کووید ۱۹ هنوز جهش نیافته است و جای نگرانی نیست، اما علائم و عوارض آن هرروز متفاوت‌تر از قبل می‌شود. در روز‌های نخست، بیماری فقط ریه‌ها را درگیر می‌کرد، اما کم کم آسیب‌های بیماری به سایر اندام‌ها مانند قلب، مغز، پوست، کلیه‌ها و سیستم عصبی هم کشید و از هر فرد به فرد دیگر متفاوت شد.
با همه این ها، همچنان علائم بیماری کرونا شبیه سرماخوردگی و آنفلوانزاست. به عبارت دیگر، در صورتی که فردی این نشانه‌ها را داشته باشد یا پس از تماس با فردی مشکوک، این علائم در او بروز کند، باید احتمال بیماری را بدهد: تنگی نفس یا مشکل در تنفس، اسهال، تهوع و استفراغ، آب ریزش بینی، سرفه‌های خشک، گلودرد و سردرد، تب و لرز و اختلال در حس بویایی و چشایی. در صورت شدت یافتن بیماری، عفونت ریه، سندرم تنفسی حاد و نارسایی کلیه هم در بیمار بروز می‌کند.
همچنان اصل را بر پیشگیری بگذارید
وقتی می‌گوییم ویروس کرونا مانند ویروس سرماخوردگی و آنفلوانزا عمل می‌کند، یعنی نه داروی خاصی دارد و نه واکسن قطعی که بتوان با دریافت آن از بروز بیماری پیشگیری کرد. پس باید اصل را مانند همیشه بر پیشگیری گذاشت، به ویژه در شرایط کنونی که قدرت‌های بهداشتی و اقتصادی جهان هم هنوز نتوانسته اند برای در امان ماندن از این ویروس کاری بکنند.
بر اساس اطلاعات وزارت بهداشت، ۷۰ درصد افرادی که تا امروز به ویروس کرونا مبتلا شده اند، طی حدود ۵ روز تا یک هفته بهبود پیدا می‌کنند. فقط ۳۰ درصد ممکن است دچار علائم شدید سیستم تنفسی شوند. ضمن اینکه ۵ درصد هم ممکن است به علت شدت بیماری به بستری شدن در بخش آی سی یو نیاز پیدا کنند و در نهایت، از این تعداد هم ممکن است ۳۰ درصد به دلیل شدت بیماری فوت کنند. وقتی شدت شیوع و همه گیری زیاد باشد، ناخواسته آمار مرگ ومیر‌ها هم افزایش چشمگیری دارد؛ بنابراین همچنان بهترین و کم هزینه‌ترین روش درمانی برای این بیماری همان پیشگیری است.
از این رو، توصیه می‌کنیم ۳ اصل پیش گیری و قطع زنجیره بیماری را واقعا جدی بگیرید: دست هایتان را مرتب با آب و صابون با دقت بشویید، درخارج از خانه حتما ماسک بزنید و فاصله اجتماعی لازم را رعایت کنید.
چه کسانی بیشتر در معرض آسیب اند؟
هنوز هم سالمندان، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابتی‌ها و بیماران قلبی و خانم‌های باردار درصورت ابتلا بیشترین آسیب را از این بیماری می‌بینند. اما با تغییرات رفتاری که در ماه‌های اخیر از ویروس کووید ۱۹ شاهد بوده ایم، دیگر نمی‌توان با قطعیت از شدت بیماری یا آسیب‌های آن در گروه‌های مختلف سخن گفت. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد یک فرد سالم و جوان یا یک کودک هم می‌تواند به دلیل ابتلا به این بیماری فوت کند یا آسیب‌های جبران ناپذیری ببیند. همچنین یک فرد سالمند یا بیمار زمینه‌ای هم می‌تواند درصورت ابتلا حتی به نوع شدید آن، بیماری را رد کند و جان سالم به در ببرد؛ بنابراین تا زمانی که فردی به این بیماری مبتلا نشود نمی‌توان نظر قطعی درباره وضعیت سلامتی او داد.
راه‌های احتمالی ابتلا کدام اند؟
اطلاعات موجود همچنان حاکی از آن است که ۲ مسیر اصلی برای انتقال ویروس کووید۱۹ وجود دارد: تماس و قطرات تنفسی. قطرات تنفسی زمانی ایجاد می‌شود که فرد آلوده صحبت، سرفه یا عطسه کند و شخصی که در تماس نزدیک با اوست در معرض قطرات تنفسی عفونی قرار بگیرد. همچنین این قطرات ممکن است روی سطوحی که ویروس روی آن زنده می‌ماند فرود بیاید و فرد سالم بدون تماس مستقیم با فرد بیمار یا ناقل، آن را دریافت کند؛ بنابراین همچنان زدن ماسک و شستن دست‌ها بهترین گزینه برای پیش گیری است.
چرا حتما باید ماسک بزنیم؟
لابد درباره ناقلان سالم شنیده اید. بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد تعداد مبتلایان بی علامت در نقاط مختلف دنیا متفاوت و بین ۲۵ تا ۸۰ درصد است. یعنی تا ۸۰ درصد احتمال دارد کسی مبتلا باشد و خودش یا دیگران به هوای سالم بودن با او ارتباط نزدیک داشته باشند. نتیجه مشخص است. بخش چشمگیری از این افراد مبتلا و به احتمال زیاد بستری می‌شوند. در خانه یا بیمارستان هم فرقی ندارد. متأسفانه در صورتی که بین این افراد گروه‌های حساس باشند، باید احتمال مرگ آن‌ها را بیشتر بدانیم، به ویژه این روز‌ها که کرونا دیگر خردسال و کهن سال یا جوان و ورزشکار نمی‌شناسد و همه را با درصد‌های مختلفی درگیر می‌کند. همچنین باید به این نکته توجه داشت که دوره نهفتگی یا کمون برای کووید۱۹ به طور متوسط بین ۵تا ۷ روز است که می‌تواند تا ۱۴ روز هم طولانی شود. در این دوره که به آن دوره قبل از علامت داشتن هم می‌گویند، افراد آلوده می‌توانند ناقل باشند و ویروس را به دیگران منتقل کنند، در حالی که بازشناسی این افراد بسیار دشوار است.
بنابراین، این امکان وجود دارد که افراد آلوده به کرونا بتوانند ویروس را حتی قبل از بروز علائم نیز منتقل کنند. باوجود آنکه هنوز هیچ کشوری با اجباری کردن ماسک، تأثیر آن را به طور عملی در کاهش این بیماری منتشر نکرده است، کارشناسان حوزه سلامت همچنان معتقدند: زدن ماسک تا ۹۵ درصد از انتقال ویروس کووید ۱۹ در جامعه جلوگیری می‌کند. با این اوصاف، زدن ماسک بهترین گزینه پیشگیری در شرایط فعلی است.
از چه نوع ماسکی استفاده کنیم؟
این روز‌ها که استفاده از ماسک برای همه در همه جا توصیه شده، حرف و حدیث‌ها هم درباره نوع و چگونگی استفاده از آن بیشتر شده است. برای نمونه، استفاده از ماسک‌های خانگی بی فایده است. ماسک حتما باید سه لایه باشد. ماسک‌های N ۹۵ بهترین انتخاب هستند. سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است استفاده از ماسک‌های N ۹۵ فقط ویژه کارکنان بخش بهداشت و درمان و کسانی است که با بیماران ارتباط زیادی دارند. حتی افراد مبتلا هم نباید از این نوع ماسک‌ها استفاده کنند، چون این ماسک‌ها یک طرفه هستند و هوای آلوده را به بیرون انتقال می‌دهند؛ بنابراین افراد سالم هم نیازی نیست که از این نوع ماسک‌ها یا سایر ماسک‌های فیلتردار استفاده کنند.
همچنین هیچ اجباری به استفاده از ماسک‌های سه لایه و بازاری نیست. افراد سالم بهتر است از ماسک‌های خانگی و دائمی استفاده کنند تا بتوانند زودبه زود آن‌ها را بشویند و هزینه زیادی هم برای تهیه مداوم آن‌ها نپردازند. فقط ماسک باید به گونه‌ای باشد که بینی و دهان را تا زیر چانه و پهلوی صورت به خوبی بپوشاند. نه آن قدر سفت باشد که مانع تنفس عادی شود و نه آن قدر شل و گشاد باشد که ذرات آلوده به راحتی از آن عبور کند.
میزان ابتلای جوان تر‌ها چقدر است؟
در ابتدای شیوع اپیدمی کرونا در دنیا محققان اعلام کردند که قدرت کشندگی و میزان خطر این ویروس بسیار کمتر از سایر ویروس‌های هم خانواده خود مانند سارس و مرس است، اما رفتار‌های عجیب این ویروس در طول این مدت باعث شد بسیاری از اصول بررسی زیر سؤال برود. یکی از این موارد که زیاد بر آن تأکید می‌شد و رسانه‌ها هم دائم بر آن تأکید داشتند این بود که ویروس قشر سالمند یا افرادی را که دارای بیماری زمینه‌ای هستند، تهدید جدی می‌کند و بقیه یا مبتلا نخواهند شد یا بسیار خفیف علائم بیماری را نشان خواهند داد.
اما در هفته‌های اخیر مواردی مشاهده شده است که این گفته‌ها را نقض می‌کند. برای نمونه، ابتلای کودکان و جوان تر‌ها به این بیماری و حتی وقوع مرگ ومیر در آن‌ها بیشتر شده است. متأسفانه هرچه بیشتر از عمر شیوع این ویروس می‌گذرد سن ابتلا به آن کمتر و علائم آن متفاوت‌تر می‌شود؛ بنابراین دیگر نمی‌توان درصد یا شانس ابتلای قطعی برای جوانان یا افراد سالم اعلام کرد. برای نمونه، در تحقیقی که یک گروه پزشکی در ژاپن روی ۴۱۶ مبتلا به کرونا انجام داد، میزان ابتلا در سنین ۳۰ تا ۴۰ سال را ۸۹ مورد، ۲۰ تا ۲۹ سال را ۶۲ مورد، ۱۰ تا ۱۹ سال را ۸ مورد و زیر ۱۰ سال را ۴ مورد اعلام کرد. به عبارت ساده تر، حدود ۴۰ درصد از کل مبتلایان نمونه مورد بررسی، افراد زیر ۴۰ سال سالم و بدون بیماری زمینه‌ای بودند.
از کدام ضدعفونی کننده‌ها باید استفاده کرد؟
براساس بررسی‌های صورت گرفته ویروس کرونا به اشعه ماورای بنفش و گرما حساس است. ۳۰ دقیقه دمای ۵۶ درجه سانتی گراد، دی اتیل اتر، اتانول (الکل) ۷۰ درصد، مواد ضدعفونی کننده دارای کلر، پراستیک اسید، کلروفرم و دیگر حلال‌های چربی، ویروس را نابود می‌کنند، ولی کلرهگزیدین نمی‌تواند به طور مؤثر ویروس را غیرفعال کند. الکل ماده‌ای اشتعال آور است و نباید برای ضدعفونی، آن را در مساحت زیاد اسپری کرد. هنگام استفاده از مواد ضدعفونی کننده حاوی کلر هم باید به نسبت‌های رقیق سازی توجه و از مخلوط کردنش با دیگر ضدعفونی کننده‌ها پرهیز کرد، چون می‌تواند باعث تولید گاز‌های سمی شود. برای ضدعفونی کردن مواد مقاوم به حرارت هم می‌توان آن‌ها را به مدت ۱۵ دقیقه در آب جوشاند.
وقتی فرد بیمار یا مشکوکی در خانه داریم
در صورتی که یکی از اعضای خانواده بیمار شده است یا مشکوک به کروناست، باید او را در خانه قرنطینه کنیم. در این مدت، او باید در اتاقی جداگانه و با تهویه مناسب زندگی کند. دیگر اعضای خانواده هم باید در فضای مجزایی زندگی کنند. در صورت فراهم نبودن شرایط هم باید فاصله بیش از یک متر را در همه حالات با فرد قرنطینه حفظ کنند. محدوده‌های مشترک را باید به کمترین میزان و استفاده از لوازم مشترک را به صفر رساند. کسی که وظیفه پرستاری از فرد قرنطینه را دارد باید سالم و بدون بیماری مزمن باشد. هنگام حضور در اتاق فرد قرنطینه نیز حتما ماسک بزند و دست هایش را بعد از هر بار ملاقات خوب بشوید. هرروز با استفاده از مواد ضدعفونی کننده حاوی کلر، لوازم اتاق خواب و روشویی دست شویی را ضدعفونی کند. لوازم فرد قرنطینه شده را با آب گرم ۶۰ تا ۹۰ درجه و مواد شوینده جداگانه بشوید. استفاده از دستکش در زمان کار هم نباید فراموش شود. اگر بعد از ۱۴ روز علائمی از فرد قرنطینه شده دیده نشد، می‌توان به قرنطینه پایان داد. قرنطینه برای فرد بیمار هم پس از بهبودی باید تا ۲ هفته ادامه پیدا کند.
راه‌های از بین بردن ویروس کدام است؟
هرچند ویروس کووید ۱۹ رابطه خوبی با گرما ندارد، شواهد علمی مبنی بر مؤثر بودن استفاده از وسایلی مانند سشوار، اتو، خشک کن‌های برقی و بخارشوی برای ضدعفونی هنوز وجود ندارد و نمی‌توان خطر کرد. ازاین رو، کارشناسان همچنان توصیه می‌کنند باید از روش‌های مطمئن تری مانند استفاده از محلول‌های ضدعفونی مناسب و رعایت بهداشت فردی نظیر شست وشوی مداوم دست‌ها و رعایت فاصله اجتماعی برای پیش گیری از انتقال این بیماری بهره گرفت. همچنین از آنجایی که دیگر اعضای خانواده این ویروس در حالت منجمد بسیار پایدارترند و حتی در دمای منفی ۲۰ درجه سانتی گراد تا ۲ سال باقی می‌مانند، نمی‌توان خطر کرد و از سرمای زیاد برای از بین بردن ویروس استفاده کرد. هرچند شواهد آزمایشگاهی نشان می‌دهد دمای ۵۶ درجه سانتی گراد به مدت بیش از ۳۰ دقیقه باعث کاهش چشمگیر این ویروس می‌شود.