سواد رسانه‌ای؛ سپر دفاعی در جنگ نوین

صحنه نبرد در عصر حاضر دگرگون شده است. اگر دیروز جنگ به مرز‌های جغرافیایی و لشکرکشی‌ها محدود می‌شد، امروز شکل تازه‌ای یافته است: «جنگ اراده‌ها» و «تهاجم فرهنگی»؛ نبردی که پیش‌قراولان آن نه توپ و تانک، بلکه رسانه‌ها و ابزار‌های نوین ارتباطی‌اند. در این میدان، نوجوانان به عنوان آینده‌سازان ایران اسلامی در خط‌مقدم قرار دارند و تجهیز آنان به «سواد رسانه‌ای» – توانایی تفکر انتقادی، تشخیص حق از باطل و تحلیل هوشمندانه محتوا – به یک ضرورت دفاعی و تکلیف ملی تبدیل شده است؛ سپری مستحکم دربرابر تیر‌های زهرآگین شبهه و شایعه.

نوجوان امروز در اقیانوس بی‌کران اطلاعات شناور است. این نسل دیجیتال، لحظه‌به‌لحظه با سیلی از پیام‌ها و روایت‌های متضاد روبه‌رو می‌شود. دوران نوجوانی، دوران جست‌وجوی هویت و شکل‌گیری باورهاست؛ ویژگی‌ای که آنان را هدفی آسیب‌پذیر برای مهندسی افکار عمومی دشمن می‌سازد. دشمنی که از هیجانات و احساسات آنان علیه خودشان بهره می‌برد. 

در چنین شرایطی، انفعال در برابر رسانه مساوی است با شکست در خط اول دفاعی. آنچه این انفعال را به کنش هوشمندانه بدل می‌کند، سواد رسانه‌ای است؛ مهارتی که به نوجوان می‌آموزد پیش از باور یا انتشار هر خبر، مانند یک محقق به واکاوی منبع، تحلیل هدف پنهان و شناسایی پیام‌های القایی بپردازد. سواد رسانه‌ای با ارائه چهارچوبی متشکل از لایه‌های تشخیص، تحلیل، درک اهداف و تولید، نوجوان را از حالت مخاطب منفعل به کنشگری فعال بدل می‌سازد. 

با تقویت پرسشگری مداوم درباره منبع، محتوا، انگیزه و سوگیری پیام، نوجوان تنها در برابر اخبار جعلی مصون نمی‌ماند؛ بلکه به «سربازی آگاه» در جبهه رسانه بدل می‌شود. هنگامی که توانایی تحلیل روایت‌های معاند با هدف تحقیر هویت ملی و دینی کسب شود، امکان مقاومت مؤثر دربرابر جنگ نرم فراهم می‌شود. این نقطه‌ای است که نوجوان نه فقط از دام دشمن می‌گریزد، بلکه خود با تولید محتوای خلاق و ارزش‌محور، به میدان «حقیقت‌سازی» وارد می‌شود. 

اجرای این مأموریت خطیر تنها وظیفه نظام آموزشی نیست؛ بلکه همکاری سه‌جانبه خانواده، مدرسه و رسانه‌های متعهد را می‌طلبد. خانواده با ایجاد فضای گفت‌و‌گو و اعتماد، پایه‌های این مهارت را در خانه می‌گذارد. مدرسه باید آموزش‌های کاربردی سواد رسانه‌ای را در قالب درس و فعالیت گروهی در برنامه آموزشی بگنجاند. رسانه‌های داخلی نیز با تولید محتوای جذاب، هنرمندانه و متناسب با زبان و نیاز نوجوانان، می‌توانند این سپر دفاعی را کامل کنند. 

سرمایه‌گذاری بر سواد رسانه‌ای، درحقیقت سرمایه‌گذاری امنیتی و فرهنگی برای حفظ آینده کشور و دستاورد‌های انقلاب اسلامی است. این مهارت، سلاحی ضروری در دست نسل نوجوان برای پاسداری از روایت اصیل انقلاب در برابر امواج شبهه‌پراکنی دشمن است.