به گزارش شهرآرانیوز، دکتر میترا حکیم شوشتری، اظهار می کند: رایج‌ترین انواع OCD در کودکان شامل وسواس تمیزی و آلودگی، چک کردن مکرر وسایل، نظم و ترتیب، شمارش و تکرار، افکار ممنوع یا خشونت‌آمیز و احتکار کردن اشیای بی‌ارزش است؛ شکل‌هایی از وسواس که هم برای خود کودک آزاردهنده است و هم برای والدینش.
دکتر شوشتری می گوید: OCD یا اختلال وسواس فکری - عملی، یک اختلال اضطرابی است که در آن کودک افکار، تصاویر یا کشش‌های ناخواسته و مکرر (وسواس فکری) را تجربه می‌کند و برای کاهش اضطراب، رفتار‌های تکراری یا ذهنی (وسواس عملی) انجام می‌دهد. وسواس فکری، افکار ناخواسته و مزاحم است که کودک نمی‌تواند آنها را کنترل یا متوقف کند و همین باعث اضطراب یا ناراحتی او می‌شود. مثل ترس شدید از آلوده شدن، ترس از آسیب دیدن کسی، افکار خشونت‌آمیز و .... وسواس عملی هم رفتاری است که معمولاً در ادامه وسواس فکری بروز می‌کند؛ این وسواس، رفتار‌های تکراری یا ذهنی است که کودک برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس‌ها انجام می‌دهد. مثل شستن مکرر دست‌ها، چک کردن مدام درها، شمارش اعداد از یک تا ۱۰۰ بدون اینکه کودک قادر به توقف این کار باشد، تکرار جملات خاص و .... این افکار و رفتار‌ها معمولاً زمان زیادی از روز کودک را می‌گیرند و می‌توانند عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا خانوادگی او را مختل کنند.
دکتر شوشتری توضیح می دهد: بروز OCD معمولاً ناشی از ترکیبی از عوامل است: ژنتیک و زیست‌شناسی (سابقه خانوادگی OCD یا اضطراب، تغییر در مواد شیمیایی مغز مثل سروتونین)، ویژگی‌های روان‌شناختی (حساسیت زیاد به اشتباه، تحمل پایین ابهام و ضعف در کنترل هیجان)، شرایط محیطی و تربیتی (والدین سختگیر، استرس یا حادثه ناگهانی) و عوامل پزشکی (برخی عفونت‌های باکتریایی). گاهی هم عوامل ترکیبی باعث بروز اختلال می‌شود. مثلا در کودکی که زمینه ژنتیکی دارد، استرس یا بیماری می‌تواند محرک بروز علائم باشد. البته استرس و اضطراب به خودی خود OCD ایجاد نمی‌کنند، اما می‌توانند علائم را فعال یا تشدید کنند. به‌خصوص در کودکانی که زمینه ژنتیکی یا زیستی برای اختلال دارند.
وسواس، یک اختلال است، اما تابلو‌ها و علائم مختلف و بسیار متعددی دارد. مثلا بعضی کودکان وسواس قرینگی دارند؛ چنین کودکی باید همه چیز را جفت داشته باشد یا جفت‌جفت بگذارد یا اگر دستش به کسی یا جایی خورد، دست دیگرش را هم به آن جا یا آن شخص می‌زند. وقتی از جایی رد می‌شود، وسواس این را دارد که حتما همه‌جا را لمس کند. یا از بوسیده شدن بدش می‌آید و حالش بد می‌شود. بعضی بچه‌ها حالت چندش دارند. مثلا کمی غذا کنار دهان کسی ببینند بالا می‌آورند یا حالشان بد می‌شود. یا به نفس بقیه حساسند و می‌گویند نفسش بو می‌دهد. اینها شکل خاصی از وسواس است که در بزرگسالان کمتر دیده می‌شود، اما در کودکان خیلی رایج‌تر است.
بعضی از کودکان وسواس احتکار دارند و وسایل بی‌ارزش را جمع می‌کنند و اجازه دور ریختن آنها را نمی‌دهند. تفاوت با علاقه طبیعی به کلکسیون این است که کودک معمولی با از دست دادن یا خراب شدن وسایل مشکلی ندارد و تمایلاتش به مرور تغییر می‌کند، اما کودک وسواسی وسایل را فقط برای خودش نگه می‌دارد و اضطراب شدیدی در صورت از دست دادن آنها تجربه می‌کند.
به گفته دکتر شوشتری: بعضی شکل‌های وسواس در کودکان آزاردهنده‌تر است و شامل افکار جنسی یا توهین‌آمیز نسبت به اعضای خانواده می‌شود. به خصوص در آستانه بلوغ. کودکان معمولاً این افکار را با اعتراف به والدین بیان می‌کنند. چون شکل عملی این وسواس، اعتراف کردن است. برای مثال، کودک به مادر خود ـ که نزدیک‌ترین فرد به او است ـ می‌گوید که «باز هم این فکر به ذهنم آمد» یا «باز هم توی کله‌ام به فلانی فحش دادم». این مدل وسواس در بزرگسالان هم وجود دارد. در این موارد والدین نباید با عصبانیت، سرزنش یا تحقیر با این موضوع برخورد کنند. بلکه باید با مدارا و تعامل صحیح پاسخ دهند. مثلا به جای دعوا کردن کودک باید بگویند: «اشکالی نداره.»
کودکان زیر ۵ سال هم می‌توانند وسواس داشته باشند، اما شکل آن خاص است. این کودکان معمولاً نسبت به بوها، غذا‌ها و لمس شدن و خیس شدن حساس‌اند، غذا‌ها را انتخابی می‌خورند، برخی خوراکی‌ها را جدا می‌کنند و حتی خوردن آنها توسط دیگران را تحمل نمی‌کنند. مثل ماهی و مرغ. این علائم می‌تواند نشانه سایر مشکلات هم باشد، اما یکی از نشانه‌های OCD در کودکان خردسال همین حساسیت‌ها است.
دکتر شوشتری: OCD در کودکان تفاوت چندانی با OCD در بزرگسالان ندارد. فقط کودکان مبتلا به این اختلال، مناسک و قوانین و آیین‌های خاص خود را دارند. مثلا بزرگسالان وسواسی ممکن است فقط دست‌های خود را مکررا بشویند، اما کودک وسواسی موقع رفتن به دستشویی، شیر آب را باز می‌کند و دو بار به آن فوت می‌کند، سه بار دست خود را زیر آب تکان می‌دهد و بعد شیر را می‌بندد. در این میان اگر کسی در این روند مداخله کند و مثلا شیر را ببندد که در دستشویی کثیف‌کاری نشود، کودک پرخاشگری، جیغ و گریه شدید نشان می‌دهد. این مورد در کودکان خردسال که قادر به بیان افکار و احساسات خود نیستند، بیشتر است. گریه این کودکان طولانی، غیرمعمول و ناشی از سطح بالای اضطراب است. چون احساس می‌کنند نتوانسته‌اند مناسک خود را به درستی انجام دهند و همه چیز کاملا خراب شده است. در برخی موارد، کودکان مبتلا به وسواس، افکار جادویی هم دارند. مثلا تصور می‌کنند اگر مناسک را درست انجام ندهند، خانه‌شان آتش می‌گیرد. این نوع وسواس در کودکان زیر ۵ سال هم مشاهده می‌شود.
به گفته دکتر شوشتری، رفتار وسواسی کودک ممکن است گاهی تقلیدی و موقتی باشد که در این صورت با گذشت زمان کنار گذاشته می‌شود، اما کودک مبتلا به OCD بدون درمان بهبود نمی‌یابد و علائم با رشد پررنگ‌تر هم می‌شوند. مثلا در سنین مدرسه، این وسواس‌ها شامل نوشتن و پاک کردن مکرر، پاره کردن کاغذ و حفظ کردن واو به واو مطالب یا تکرار کار‌ها هنگام وقفه باشد. مثلا وقتی صدای زنگ خانه را می‌شنود، باید کارش را از اول انجام دهد. چون کودک OCD همه چیز را کاملاً بی‌نقص می‌خواهد و کوچک‌ترین وقفه را تهدیدی برای تمامیت کارش می‌بیند.
منبع: همشهری