آینده برق ایران در گرو کنترل ماینر‌ها

ماینر‌های غیرمجاز امروز به یک بحران جدی و غیرقابل چشم‌پوشی صنعت برق مبدل شده‌اند. ماهیت فعالیت این دستگاه‌ها که شبانه‌روز بدون توقف در حال مصرف برق هستند، تفاوت بنیادین با الگوی مصرف مشترکان خانگی یا صنعتی دارد. در مصارف سنتی، الگو‌های پیش‌بینی‌پذیر وجود دارد که برنامه‌ریزی تولید و توزیع را ممکن می‌سازد، اما ماینر‌ها این معادله را به‌هم زده و فشار مستمری بر شبکه تحمیل کرده‌اند.

حضور این مصرف‌کنندگان پنهان، ناترازی برق را تشدید و کنترل مدیریت بار را دشوار کرده است. برق یارانه‌ای ایران، با قیمت بسیار پایین نسبت به نرخ جهانی، به یکی از جذاب‌ترین گزینه‌ها برای استخراج رمزارز تبدیل شده است. استفاده از این انرژی ارزان، آن‌هم بدون مجوز، سودی سرشار برای مالکان ماینر‌ها دارد؛ سودی که درنهایت هزینه آن را همه مردم با خاموشی‌ها، افت کیفیت شبکه و فرسایش نیروگاه‌ها می‌پردازند.

به‌همین‌دلیل، طرح‌هایی برای تشویق مردم و نهاد‌های محلی به شناسایی مراکز غیرمجاز با پرداخت پاداش اجرایی شد؛ اقدامی که نشان از جدیت خطر دارد و بیانگر جایگاه این تهدید در اولویت‌های وزارت نیرو است. اما مسیر مقابله با ماینر‌ها هنوز دو شاخه است؛ ممنوعیت کامل یا مدیریت هوشمند. ممنوعیت مطلق، هرچند بر روی کاغذ ساده و جذاب جلوه می‌کند، اما در عمل با واقعیت‌های اقتصادی، فناوری و بازار آزاد همخوانی ندارد.

 تجربه کشور‌های مختلف نشان داده که حتی با محدودیت‌های شدید، این فعالیت با تغییر روش‌ها و استفاده از فناوری‌های پنهان ادامه می‌یابد؛ بنابراین راهکار منطقی، رفتن به‌سمت مقررات‌گذاری دقیق، صدور مجوز‌های محدود و مشروط، کنترل مصرف و پایش مستمر است تا این فناوری نوظهور به بخشی قانون‌مند از اقتصاد دیجیتال کشور تبدیل شود. کلید موفقیت در این مسیر، شفافیت و دسترسی به داده‌های واقعی است. بدون داشتن تصویر دقیق از تعداد و پراکندگی مزارع استخراج، میزان مصرف و سهم غیرمجازها، هیچ برنامه‌ای به نتیجه نمی‌رسد.

وزارت نیرو و توانیر باید با بهره‌گیری از ابزار‌های پایش هوشمند شبکه، الگوریتم‌های تشخیص مصرف غیرعادی و تحلیل داده‌های بزرگ، به آمار به‌روز دست یابند و آن را مبنای تصمیم‌گیری کنند. ماینر‌ها امروز تنها یک فناوری درآمدزا نیستند؛ بلکه به یک بازیگر مهم در معادله عرضه‌و‌تقاضای انرژی بدل شده‌اند. نادیده‌گرفتن مصرف گسترده آنها، تصمیمات کلان حوزه انرژی را از واقعیت دور می‌کند. آینده برق ایران وابسته به آن است که نهاد‌های مسئول چه میزان هوشمندانه از این چالش عبور کنند.

اگر شفافیت، قانون‌گذاری سخت‌گیرانه و ظرفیت‌سازی همراه نباشد، بحران ناترازی می‌تواند به یک وضعیت پایدار، اما فرساینده تبدیل شود؛ وضعیتی که در آن تولید و مصرف برق همواره در تعادل شکننده باقی بماند. تصمیم امروز درباره نحوه مدیریت ماینرها، اثر مستقیم بر فردای صنعت انرژی کشور دارد. باید با نگاهی متوازن، میان پیشرفت فناورانه و امنیت انرژی پل زد. اگر استخراج رمزارز در چارچوب قانون و تحت کنترل دقیق قرار گیرد، می‌تواند به‌جای دشمن پنهان شبکه برق، به یک بخش سازنده و هم‌راستا با توسعه اقتصادی تبدیل شود.