به گزارش شهرآرانیوز، ناصر تقوایی، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و مستندساز برجسته سینمای ایران، امروز، ۲۲ مهر ۱۴۰۴، در ۸۴ سالگی درگذشت. او یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های سینمای داستانی و مستند کشور بود که آثارش نقش مهمی در شکل‌گیری زبان سینمای مؤلف در ایران داشت.
تقوایی در تیرماه ۱۳۲۰ در آبادان به دنیا آمد و تحصیلات خود را در رشته ادبیات فارسی دنبال کرد. علاقه به نوشتن و ادبیات از همان سال‌های نوجوانی در او شکل گرفت و مسیرش را به سوی فیلم‌سازی هموار کرد. او فعالیت حرفه‌ای خود را با ساخت فیلم‌های مستند آغاز کرد؛ مستند‌هایی که بیشتر بر زندگی مردم جنوب ایران، آیین‌ها و سنت‌های محلی تمرکز داشتند و از همان ابتدا نگاه دقیق و جزئی‌نگر او را به مسائل اجتماعی نشان می‌دادند.
تقوایی پس از تجربه‌های موفق در مستندسازی، وارد عرصه سینمای داستانی شد و با ساخت چند فیلم بلند مورد توجه منتقدان و اهالی سینما قرار گرفت. نگاه انسانی، توجه به واقعیت‌های اجتماعی، پرداخت جزئیات زندگی روزمره و روایت‌های شخصیت‌محور از ویژگی‌های اصلی فیلم‌های او بود.
فیلم‌های او در این دوره توانستند ساختار متفاوتی از روایت سینمایی ارائه دهند و نگاه تازه‌ای را وارد سینمای ایران کنند. پرداختن به روابط انسانی، تضاد‌های اخلاقی، انتخاب‌های سخت و تأکید بر پیچیدگی‌های شخصیت‌ها از جمله محور‌های اصلی درام‌های تقوایی به شمار می‌رفت.
تقوایی در طول فعالیت خود همواره بر جزئی‌نگری و واقع‌گرایی تأکید داشت. در آثار او مکان و فضا تنها پس‌زمینه نبودند، بلکه به عنصری فعال در روایت تبدیل می‌شدند و نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت‌ها و پیشبرد داستان ایفا می‌کردند.
او از جمله فیلم‌سازانی بود که اقتباس از آثار ادبی را با رویکردی بومی و فرهنگی دنبال کرد. بسیاری از فیلم‌هایش بر اساس داستان‌ها یا الهاماتی از آثار ادبی شکل گرفتند، اما با نگاهی کاملاً شخصی و متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی ایران روایت شدند.
زبان استعاری نیز بخش مهمی از جهان سینمایی تقوایی بود. او در بسیاری از فیلم‌هایش مفاهیم عمیق اجتماعی و انسانی را نه به‌صورت مستقیم، بلکه با استفاده از نمادها، موقعیت‌ها و روابط روایت می‌کرد و این ویژگی باعث شد آثارش لایه‌های متعدد معنایی داشته باشند.
در کارنامه‌ی ناصر تقوایی آثار متعددی دیده می‌شود که هر یک به‌نوعی در تاریخ سینمای ایران اثرگذار بوده‌اند. فیلم ناخدا خورشید یکی از مهم‌ترین آثار او به شمار می‌آید که با اقتباس آزاد از رمان «داشتن و نداشتن» نوشته ارنست همینگوی ساخته شد. داستان فیلم در جنوب ایران می‌گذرد و ماجرای ناخدایی را روایت می‌کند که در میان قانون، اخلاق و بقا گرفتار شده است. فضاسازی دقیق، شخصیت‌پردازی عمیق و روایت منسجم از جمله ویژگی‌های شاخص این اثر است که آن را در رده بهترین فیلم‌های سینمای ایران قرار داده است.
فیلم ای ایران، تقوایی با نگاهی طنزآمیز به موضوع قدرت و نظم اجتماعی می‌پردازد و روایت خود را از زاویه‌ای مردمی و اجتماعی ارائه می‌دهد. ساختار جمعی روایت و تمرکز بر کنش‌های گروهی از اهالی یک منطقه، «ای ایران» را به یکی از متفاوت‌ترین آثار کارنامه‌ی او تبدیل کرده است.
آخرین فیلم سینمایی تقوایی «کاغذ بی‌خط» بود که در سال ۱۳۸۰ ساخته شد. این اثر درباره‌ی یک زوج طبقه متوسط و بحران ارتباطی میان آنهاست و در لایه‌های زیرین خود به مفاهیمی همچون نوشتن، گفت‌و‌گو و معنای زندگی اشاره می‌کند. «کاغذ بی‌خط» در جشنواره فیلم فجر با استقبال مواجه شد و جوایزی را نیز از آن خود کرد.
تقوایی پس از ساخت «کاغذ بی‌خط» برای مدتی طولانی از فیلم‌سازی فاصله گرفت. او در این سال‌ها چند پروژه سینمایی را آغاز کرد که هیچ‌یک به مرحله تولید نرسیدند. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به فیلم «چای تلخ» اشاره کرد که چند بار تا آستانه تولید پیش رفت، اما نهایی نشد.
با وجود این سکوت، تقوایی فعالیت‌های خود را در حوزه مستندسازی و پژوهش فرهنگی ادامه داد و همچنان به عنوان یکی از مرجع‌های مهم در سینمای داستانی ایران شناخته می‌شد. آثار و دیدگاه‌های او در زمینه اقتباس، روایت سینمایی و طراحی میزانسن برای نسل‌های جدید فیلم‌سازان الهام‌بخش بوده است.
ناصر تقوایی در طول بیش از پنج دهه فعالیت حرفه‌ای خود، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینمای ایران به دست آورد. او با رویکردی دقیق به روایت، شخصیت‌پردازی و طراحی بصری، الگویی برای فیلم‌سازانی شد که به دنبال سینمایی تأمل‌برانگیز و عمیق هستند.
تقوایی از جمله کارگردانانی بود که به مفهوم «سینمای مؤلف» در ایران معنا داد. آثار او نه صرفاً برای سرگرمی، بلکه به‌عنوان بازتابی از دغدغه‌های انسانی، اجتماعی و فرهنگی ساخته شدند و توانستند با مخاطبان متفکر ارتباط برقرار کنند.
نقش او در گسترش اقتباس ادبی در سینمای ایران نیز چشمگیر است. تقوایی با ترکیب ادبیات و سینما، نشان داد چگونه می‌توان متون جهانی یا داخلی را به زبان تصویری ترجمه کرد و روایتی منطبق با فرهنگ و اجتماع بومی ارائه داد.
ناصر تقوایی امروز، ۲۲ مهر ۱۴۰۴، درگذشت و جامعه سینمایی ایران یکی از چهره‌های شاخص خود را از دست داد. خبر درگذشت او با واکنش گسترده هنرمندان، منتقدان و علاقه‌مندان سینما روبه‌رو شد و بسیاری از او به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فیلم‌سازان چند دهه اخیر یاد کردند.
آثار تقوایی همچنان در محافل دانشگاهی و سینمایی مورد مطالعه قرار می‌گیرند و بسیاری از آنها به عنوان نمونه‌های کلاسیک در زمینه‌ی روایت، شخصیت‌پردازی و میزانسن تدریس می‌شوند. میراث او نه تنها در فیلم‌هایش، بلکه در نگاه متفاوتش به سینما و انسان باقی خواهد ماند.