سیره سیاسی امام رضا (ع)؛ درسی ماندگار برای عصر سیاست‌ورزی‌های فریبنده

به گزارش شهرآرانیوز، سیره امام رضا (ع) تنها محدود به ابعاد عبادی و علمی نیست، بلکه عرصه‌ای گسترده از تدبیر، هوشمندی و مجاهدت سیاسی را نیز در بر می‌گیرد. بررسی مواضع و تصمیم‌های آن حضرت در دوران مأمون عباسی نشان می‌دهد که سیاست در نگاه امام رضا (ع)، نه ابزاری برای قدرت‌طلبی، بلکه راهی برای پاسداری از حقیقت و هدایت جامعه بوده است. در همین زمینه در گفت‌و‌گو با حجت‌الاسلام مهدی شریعتی‌تبار، پژوهشگر تاریخ اسلام و مدیر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، به بررسی ابعاد سیاسی سیره امام رضا (ع) و آموزه‌های جاودانه آن برای جامعه امروز پرداخته‌ایم.

وی با اشاره به سیره سیاسی و الهی امام رضا (ع) اظهار کرد:ائمه معصومین (ع) در مسیر هدایت انسان‌ها و پاسداری از دین حق، علاوه بر فعالیت‌های فرهنگی، تربیتی واجتماعی، مجاهدت‌های سیاسی نیز داشتند. این مجاهدت‌ها، نه به معنای جنگ مسلحانه، بلکه در راستای مقابله با نظام‌های باطل و دفاع از حق و عدالت بود.

وی افزود: در زیاراتی همچون زیارت جامعه کبیره و زیارت ائمة المؤمنین نیز بر این جنبه از حیات ائمه (ع) تأکید شده است، چنان‌که درباره امام رضا (ع) آمده: «جاهدتَ فی اللهِ حقَّ جهادِه»؛ یعنی امام در راه خدا جهادی تمام‌عیار و خستگی‌ناپذیر داشت.

سیاست امام رضا (ع)؛ الگویی از صداقت در برابر سیاست‌ورزی شیطانی

این پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به تفاوت سیاست دینی و سیاست دنیاپرستانه گفت: سیاست در نگاه اسلامی، راهی برای تحقق حق و عدالت است، نه ابزاری برای فریب و قدرت‌طلبی. امامان معصوم (ع) هرگز از دروغ، نیرنگ، کلک یا شیطنت برای رسیدن به هدف استفاده نکردند؛ زیرا از راه باطل نمی‌توان به نتیجه حق رسید.

وی تصریح کرد: در مقابل، سیاستمداران دنیاگرا، از معاویه تا نظام‌های استکباری امروز همواره از دروغ و فریب برای پیشبرد مقاصد خود بهره گرفته‌اند. همان‌گونه که امروزه استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا، در ظاهر از گفت‌و‌گو و حقوق بشر سخن می‌گوید، اما در عمل مرتکب خیانت و خشونت می‌شود.

دعوت مأمون؛ توطئه‌ای برای کنترل امام رضا(ع)

حجت الاسلام شریعتی‌تبار در ادامه، یکی از مهم‌ترین مصادیق مجاهدت سیاسی امام رضا (ع) را در ماجرای دعوت مأمون عباسی دانست و اظهار کرد: مأمون با نیت‌های سیاسی و شیطانی، امام رضا (ع) را از مدینه به خراسان فراخواند تا از جایگاه معنوی ایشان برای مشروعیت‌بخشی به حکومت نامشروع خود استفاده کند. او می‌خواست امام را زیر نظر داشته باشد، قیام‌های ضد عباسی را خنثی کند و وجهه حکومتش را در میان مردم بهبود بخشد.

مدیر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی افزود: امام رضا (ع) از همان آغاز حرکت، با رفتار و سخنان خود نشان داد که این سفر به اجبار و اکراه انجام می‌شود. وداع امام با خانواده و دستور ایشان به گریه آشکار در هنگام خداحافظی، نشانه‌ای روشن از تحمیلی بودن این سفر بود و جنبه‌ای کاملاً سیاسی داشت تا تاریخ بداند این ولایت‌عهدی از سر میل و رضایت نبوده است.

شرط‌های امام (ع) برای خنثی‌سازی توطئه مأمون

به گفته این پژوهشگر، امام رضا (ع) با هوشمندی الهی، شرط‌هایی را برای پذیرش ولایت‌عهدی تعیین کردند تا مانع سوء‌استفاده مأمون شوند. ایشان تأکید داشتند که در هیچ‌یک از تصمیمات حکومتی، عزل و نصب‌ها و امور اجرایی دخالت نخواهند کرد و هرگونه اقدام سیاسی حکومت عباسی نباید به نام امام ثبت شود.

حجت الاسلام شریعتی‌تبار افزود: این شرط‌ها در واقع، مأمون را از رسیدن به اهدافش بازداشت و امام توانست از موقعیت اجباری ولایت‌عهدی، بهترین بهره فرهنگی و تبلیغی را ببرد.

تبدیل تهدید به فرصت؛ سیاست درخشان امام رضا (ع)

وی با اشاره به تدبیر الهی امام رضا (ع) گفت: حضرت با تبدیل تهدید ولایت‌عهدی به فرصتی برای تبیین معارف اسلام، توحید و امامت، بزرگ‌ترین دستاورد سیاسی را رقم زدند. امام از مجالس رسمی مأمون برای روشنگری و آگاه‌سازی مردم استفاده کردند.

به گفته وی، یکی از نمونه‌های تاریخی این روش، خطبه کوتاه، اما پرمغز امام رضا (ع) در مراسم رسمی بیعت ولایتعهدی است. حضرت در آن خطبه فرمودند: «ما بر شما حقی داریم از سوی خدا و رسول خدا، و شما نیز بر ما حقی دارید. اگر شما حق ولایت و معرفت را ادا کنید، ما نیز در جهت رشد، تعالی و تکامل شما از هیچ کوششی دریغ نخواهیم کرد».

دو درس سیاسی امام رضا (ع) برای امروز

مدیر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با اشاره به پیام‌های این سیره سیاسی برای جامعه امروز گفت: امام رضا (ع) به ما می‌آموزند که باید دشمن‌شناس باشیم، در زمین دشمن بازی نکنیم و نقشه‌های او را خنثی سازیم. همچنین، باید بتوانیم تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کنیم و از هر موقعیتی برای تبیین معارف اسلامی بهره ببریم. این دو اصل، مهم‌ترین درس‌های سیاسی حضرت برای عصر حاضر است.