زندگی متعالی در پرتو نگاه امام‌رضا(ع) به برنامه‌ریزی و نظم

به گزارش شهرآرانیوز، در دنیای پرشتاب امروز که بسیاری از انسان‌ها میان کار، خانواده و دغدغه‌های روزمره گرفتارند، نبود برنامه‌ریزی منسجم به یکی از عوامل اصلی سردرگمی و خستگی روحی تبدیل شده است. درحالی‌که از نگاه معارف اسلامی، نظم و هدف‌مندی نه‌تنها نشانه عقلانیت، بلکه مقدمه‌ای برای رشد معنوی و دستیابی به زندگی متعالی است.

آموزه‌های اهل‌بیت(ع) نیز همواره بر ضرورت مدیریت زمان و تقسیم درست فرصت‌ها تأکید دارند؛ تا جایی که امام‌رضا(ع) در سخنی ماندگار، شیوه‌ای دقیق برای تنظیم ساعات شبانه‌روز و ایجاد تعادل میان عبادت، کار، ارتباط اجتماعی و لذت‌های حلال ارائه کرده‌اند. در همین زمینه، مرتضی انفرادی، پژوهشگر حوزه معارف اسلامی و مدیر گروه مطالعات اجتماعی اعتاب مقدس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در گفت‌وگویی به تشریح نگاه امام‌رضا(ع) به مفهوم «برنامه‌ریزی در زندگی مؤمنانه» پرداخته است.

وی در تبیین ضرورت برنامه‌ریزی در مسیر دستیابی به زندگی متعالی گفت: دستیابی به رشد و تعالی در زندگی، در گرو هدف‌گذاری دقیق و برنامه‌ریزی ازپیش‌تعیین‌شده است؛ زیرا انسانِ برنامه‌مند می‌تواند از امکانات و منابع خویش به‌صورت بهینه بهره گیرد و از پشیمانی و سردرگمی در آینده پیشگیری کند.

وی افزود: برنامه‌ریزی مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ و هدفمند است که فرد را به مقصد مشخصی می‌رساند و در مقابل، نبود آن یکی از دلایل اصلی رکود و عدم رشد معنوی و فردی انسان به شمار می‌رود. از آنجا که سیره معصومان(ع) بر پایه آموزه‌های بلند اسلام استوار است، در دین مبین اسلام توصیه‌های فراوانی درباره اهمیت نظم و برنامه‌ریزی مطرح شده است؛ چنان‌که حتی انجام عبادات و مناسک دینی نیز بر نظم و ترتیب زمانی خاصی بنا شده‌اند.

انفرادی با اشاره به سیره امام‌رضا(ع) و نگاه ایشان به مفهوم برنامه‌ریزی اظهار داشت: امام‌رضا(ع) که ملقب به «عالم آل محمد (ص)» هستند، در حدیثی ژرف درباره تقسیم‌بندی صحیح اوقات شبانه‌روز فرموده‌اند: «اِجْتَهِدُوا أَنْ یَکُونَ زَمَانُکُمْ أَرْبَعَ سَاعَاتٍ؛ سَاعَةً لِمُنَاجَاةِ اللّهِ، وَسَاعَةً لِأَمْرِ الْمَعَاشِ، وَسَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ الإِخْوَانِ الثِّقَاتِ الَّذِینَ یُعَرِّفُونَکُمْ عُیُوبَکُمْ وَیُخْلِصُونَ لَکُمْ فِی الْبَاطِنِ، وَسَاعَةً تُخَلُّونَ فِیهَا لِذَاتِکُمْ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ، وَبِهَذِهِ السَّاعَةِ تَقْدِرُونَ عَلَى الثَّلَاثِ السَّاعَاتِ الأُخَرِ.»

این پژوهشگر با شرح مضمون حدیث افزود: امام‌رضا(ع) در این روایت، نظم و تعادل در زندگی را در چهار محور ترسیم کرده‌اند؛ نخست، زمانی برای مناجات و خلوت با خداوند؛ دوم، وقتی برای تلاش در کسب روزی و تأمین معاش خانواده؛ سوم، بخشی برای معاشرت با دوستان و برادران ایمانیِ دلسوز و خیرخواه که انسان را از لغزش‌ها آگاه می‌سازند؛ و چهارم، زمانی برای بهره‌مندی از تفریحات سالم و لذت‌های حلال.

به گفته انفرادی، امام‌رضا(ع) در پایان این حدیث تأکید می‌فرمایند که همین زمان اختصاص‌یافته به تفریحات سالم، به انسان توان و نشاط لازم برای انجام سه بخش دیگر را می‌بخشد.

وی افزود: این تقسیم‌بندی عالمانه، الگویی جامع از سبک زندگی متوازن اسلامی ارائه می‌دهد که در آن عبادت، کار، ارتباط اجتماعی و نشاط روحی، هریک جایگاهی روشن دارند و کنار هم، زندگی هدفمند و متعالی انسان را شکل می‌دهند.