به گزارش شهرآرانیوز، آیت‌الله جعفر سبحانی امروز در کنگره بین‌المللی علامه میرزای نائینی که در مدرسه علمیه امام کاظم (ع) قم برگزار شد، با اشاره به عظمت شخصیت علمی و سیاسی این فقیه بزرگ، میرزا نائینی را از ارکان احیای عقلانیت دینی و فقه سیاسی در دوران مشروطه و از پایه‌گذاران اندیشه نوین اسلامی در جهان تشیع دانست.
سبحانی با قدردانی از برگزارکنندگان این همایش گفت: تشکیل چنین کنگره باشکوهی برای تکریم یکی از مراجع عالی‌قدر و احیاگر اندیشه اسلامی، اقدامی ارزشمند و ماندگار است.
وی تأکید کرد: مرحوم میرزای نائینی در طول عمر خود خدماتی عظیم به اسلام، تشیع و حوزه‌های علمیه ارائه کرد و آثار علمی و فکری او همچنان زنده و اثرگذار است.
سبحانی در ادامه با اشاره به تقارن این همایش با هزارمین سال تأسیس حوزه علمیه نجف، گفت: این مناسبت، خود فرصتی است برای یادآوری نقش تاریخی نجف در شکل‌گیری تفکر شیعی؛ حوزه علمیه نجف در سال ۴۴۷ هجری تأسیس شد و امروز که در سال ۱۴۴۷ هجری هستیم، دقیقاً هزار سال از آن می‌گذرد؛ ازاین‌رو، بررسی شخصیت نائینی بدون توجه به نجف ناقص است، زیرا وی یکی از بزرگ‌ترین پرورش‌یافتگان این حوزه است.
مرجع تقلید شیعیان در تشریح تاریخچه حوزه نجف گفت: پیش از مهاجرت شیخ طوسی، نجف منطقه‌ای بیابانی بود، اما با هجرت او و تأسیس حوزه، این شهر به یکی از بزرگ‌ترین مراکز علمی و فقهی جهان اسلام تبدیل شد؛ حتی پیش از شیخ طوسی نیز علم و زیارت در نجف رواج داشت؛ چنان‌که شاعر معروف ابن حجاج بغدادی در قرن چهارم هجری اشعاری در وصف نجف سروده و از شکوه زیارت امیرالمؤمنین (ع) یاد کرده است؛ مدارک تاریخی نشان می‌دهد که پیش از تولد شیخ طوسی نیز فقهایی در نجف اقامت داشتند.
وی به نقل از سید عبدالکریم عراقی در کتاب «فتح القریب» گفت: در سال ۳۷۱ هجری در نجف، صندوقی از سوی یکی از علما برای فقهای مقیم نجف باز شد و هزار درهم میان آنان تقسیم گردید که خود نشان‌دهنده وجود تشکیلات فقهی در آن دوران است.
وی سپس به مهاجرت شیخ طوسی از بغداد به نجف اشاره کرد و گفت: پس از آتش‌زدن کتابخانه‌اش در بغداد، شیخ طوسی به نجف آمد و با پایه‌گذاری نظام علمی جدید، حوزه را به مرکز بزرگ فقه و اصول تبدیل کرد؛ ازآن‌پس، نجف همواره مهد علمای بزرگ از جمله میرزا نائینی بوده است.
سبحانی در ادامه سخنان خود به شرح زندگانی علمی میرزا نائینی پرداخت و گفت: میرزا نائینی در نائین متولد شد و در جوانی برای تحصیل به اصفهان رفت و ده سال نزد علمای بزرگی همچون آیت‌الله محمدباقر گزی و آیت‌الله کلباسی تحصیل کرد؛ سپس رهسپار سامرا شد و در محضر میرزای شیرازی بزرگ تلمذ نمود.
وی افزود: میرزا نائینی در سامرا از نزدیک در موکب علمی و فقهی مرحوم میرزای شیرازی حضور داشت و پس از وفات او در سال ۱۳۱۲ هجری قمری، تا دو سال در سامرا ماند و سپس به نجف بازگشت؛ از سال ۱۳۱۵ تا ۱۳۵۵ هجری در نجف اقامت داشت و در این مدت، در زمره بزرگ‌ترین فقهای آن عصر قرار گرفت.
این مرجع تقلید شیعیان با اشاره به جایگاه علمی نائینی در کنار بزرگان حوزه گفت: مرحوم نائینی در درس شیخ محمدکاظم خراسانی شرکت می‌کرد و از نزدیک‌ترین شاگردان او بود، چنان‌که در برخی استفتائات نیز با وی همکاری می‌کرد؛ علمای بزرگ نجف از جمله آخوند خراسانی درباره وی تعابیری، چون «فقیهی مطمئن، ادیب و مدرس برجسته» به کار برده‌اند.
وی با اشاره به آثار و نوآوری‌های علمی مرحوم نائینی افزود: آثار این فقیه بزرگ در فقه، اصول و فلسفه سیاسی بسیار ارزشمند است؛ از جمله رساله ابتکاری او درباره «لباس مشکوک» و رساله‌ای دیگر درباره «تعارض ادله» از نوآوری‌های اصولی وی به شمار می‌رود؛ مرحوم آیت‌الله خویی تقریرات اصول نائینی را نگاشته و برخی شاگردانش، چون شیخ محمدتقی آملی و شیخ محمدکاظم طباطبایی آثار او را شرح داده‌اند.
سبحانی تصریح کرد: میرزا نائینی شخصیتی جامع بود که عقلانیت را باایمان پیوند زد؛ بسیاری از آثارش ناظر به تفکیک میان قضایای حقیقی و خارجی، بحث‌های اعتباری و مباحث فلسفی دقیق در باب حکومت و ولایت است و وی معتقد بود که حاکم باید از درک عقلانی و شرعی توأمان برخوردار باشد و سیاست نباید از دین جدا شود.
وی درباره موضع نائینی در قبال مشروطه نیز گفت: برخی گمان کرده‌اند که ایشان از سیاست کناره گرفته است، درحالی‌که حقیقت آن است که مرحوم نائینی از ابتدای نهضت مشروطه تا پایان عمر در دفاع از مشروطه مشروعه فعال بود و کتاب «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله» او پاسخی قرآنی و روایی به انحراف مشروطه از مسیر اسلامی بود.
سبحانی افزود: هنگامی که برخی خواستند مشروطه را از محتوای دینی تهی کنند، میرزا نائینی آشکارا در برابر آنان ایستاد و با بیان علمی و قرآنی، از پیوند دین و آزادی مشروع دفاع کرد؛ وی نه‌تنها سیاست را از فقه جدا نکرد، بلکه آن را بخشی از مسئولیت فقیه در برابر جامعه دانست.
وی ادامه داد: نائینی درعین‌حال که در سیاست فعال بود، اهل تقوا و پارسایی بود و از جاه‌طلبی پرهیز داشت؛ حافظه قوی، دقت علمی، و شیوه آرام در تدریس از ویژگی‌های برجسته او بود؛ وی از استادان بزرگ خود مانند سید محمد بشارتی و جهانگیرخان قشقایی تأثیر پذیرفت و عقلانیت فلسفی را با اجتهاد اصولی درآمیخت.
سبحانی تأکید کرد: میرزا نائینی در تربیت شاگردان فراوان نقش داشت و هرچند خود کمتر کتاب نوشت، اما باتربیت نسل بزرگی از علما، میراثی ماندگار از اندیشه اجتهادی برجای گذاشت؛ روش او در تحلیل مفاهیم فقهی و اجتماعی، هنوز هم در حوزه‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد.
وی در پایان سخنانش اظهار داشت: نائینی نماد عالمی است که علم، عقل و ایمان را در خدمت دین قرارداد و در دوران ظلم و استبداد، راهی روشن برای امت اسلامی گشود.
منبع: فارس