مسجد، بستری برای شکوفایی تئاتر مردمی | گفت‌و‌گو با داوران و هنرمندان جشنواره سراسری «بچه‌های مسجد» در مشهد

به گزارش شهرآرانیوز؛ شانزدهمین دوره جشنواره سراسری تئاتر مردمی «بچه‌های مسجد»، با استقبال هنرمندان جوان و با میزبانی شهر مشهد، از سوم آبان ماه کار خود را در مساجد این کلان شهر آغاز کرد. این رویداد فرهنگی که با هدف کشف و پرورش استعداد‌های تئاتر در میان نوجوانان و جوانان مسجدی برگزار شده است، روز‌های پرباری را پشت سر گذاشته و با نمایش آثار متعدد در فضا‌های معنوی مساجد، شور تازه‌ای به صحنه تئاتر کشور دمیده است.

این جشنواره که پیش از این میزبان دیدگاه‌های داوران بوده، قرار است روز سه شنبه با برگزاری مراسم اختتامیه، شاهد معرفی نمایش برتر و اهدای جوایز به نفرات برگزیده در بخش‌های مختلف باشد. در حاشیه این رویداد، گفت وگویی با هنرمندان تئاتر مشهد و کشور صورت گرفت که بر ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد تئاتر مردمی و نقش آن در کشف استعداد‌ها تأکید داشتند.

فرصتی برای دیده شدن استعداد‌های نوجوانان

حصان مؤمنیان، کارگردان مشهدی که نمایش «جشن تولد» را در این جشنواره اجرا کرده است درباره برگزاری شانزدهمین جشنواره سراسری تئاتر مردمی «بچه‌های مسجد» در مشهد گفت: جشنواره بچه‌های مسجد، تئاتری است که برای مردم ساخته شده و مردم هم تماشاگران اصلی آن هستند.

سطح داوری‌ها امسال مطلوب بود و از نظر من، مشهد و شهرستان‌های اطراف سرشار از استعداد‌های واقعی هستند. نوجوانان این شهر‌ها تشنه دیده شدن هستند و این جشنواره فرصتی است تا به آن‌ها میدان داده شود.  وی افزود: تئاتر مسجد بستری امن و سالم برای نوجوانان است؛ در مسجد، خانواده‌ها با خیال راحت بچه هایشان را به تمرین می‌فرستند.

در فضای معنوی و کنترل شده، نوجوانان هم دیده می‌شوند، هم یاد می‌گیرند، هم در معرض ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی قرار می‌گیرند. این ترکیب، بهترین شکل تربیت فرهنگی است.   مؤمنیان درباره موضوع و خط اصلی نمایش چنین توضیح می‌دهد که این اثر نمایشی با بهره گیری از زبانی امروزی، نگاهی متفاوت به سبک زندگی نسل جدید و ارزش‌های بازمانده از دوران دفاع مقدس دارد و با بهره گیری از فضای نمادین جشن تولد نوجوانان، تقابل میان دو جهان را به تصویر می‌کشد، جهانی که در آن ظاهر، هیجان و مصرف گرایی حرف اول را‌ می‌زند و جهانی که در آن ایمان، ایثار و مسئولیت اجتماعی معنا می‌یابد.

مؤمنیان بیان کرد که تئاتر مردمی بچه‌های مسجد دقیقا بستر مناسبی برای تحقق چنین رسالت‌هایی است. این جشنواره مردمی‌ترین شکل تئاتر است، چون در بطن جامعه و میان مردم اجرا می‌شود. در مسجد، وقتی نمایشی با محوریت ارزش‌های انسانی و دینی اجرا می‌شود، مخاطب احساس نزدیکی و تعلق دارد. همین مردمی بودن، به کار جان می‌دهد و باعث می‌شود پیام اثر عمیق‌تر در دل‌ها بنشیند.

مؤمنیان به نقش تاریخی مسجد در فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی اشاره می‌کند. به گفته اواز گذشته‌های دور، مسجد تنها محل عبادت نبوده؛ رویداد‌های فرهنگی، آموزشی، حتی مراسم عروسی یا تصمیم‌های اجتماعی در مسجد شکل می‌گرفت. مسجد همیشه خانه مردم بوده است. حالا اگر هنر را به این فضا بازگردانیم، تئاتر به معنای واقعی خودش مردمی می‌شود. او اضافه می‌کند: تئاتر مسجد باید هویت مستقل خودش را بازیابد؛ جایی که مردم عادی، خانواده‌ها و نوجوانان، بدون هیچ دغدغه‌ای بیایند، ببینند و یاد بگیرند.

به گفته وی، اجرا در مسجد فقط یک تجربه هنری نیست؛ نوعی تربیت فرهنگی است. وقتی نوجوانان می‌بینند که‌ می‌شود در مسجد کار هنری انجام داد، حس تعلق پیدا می‌کنند، درگیر می‌شوند و به صورت عمیق و درونی با مفاهیم اخلاقی و اعتقادی آشنا می‌شوند.

مسجد، امن‌ترین بستر برای اجرای تئاتر است

زینب باغانی دیگر کارگردان مشهدی است که نمایش «آینه ماه» را دراین جشنواره اجرا کرده است. این کارگردان تلاش کرده روایتی متفاوت از ارادت به ساحت مقدس حضرت فاطمه زهرا (س) را نشان دهد.   وی در پاسخ به چرایی انتخاب این جشنواره برای اجرای اثر خود، به دو دلیل اصلی اشاره کرد و گفت: هم زمان شدن برگزاری دوره اول جشنواره با ایام فاطمیه بود و ما به واسطه ارادتی که به حضرت فاطمه (س) داشتیم، تصمیم گرفتیم که کار را هم زمان با این ایام به صحنه ببریم. ویژگی مردمی بودن اجرای مسجد برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد. ما می‌توانیم برای مردمی که شاید توانایی شرکت در سالن‌های تئاتر مرسوم را ندارند، اجرا کنیم و اثر را به قلب جامعه ببریم.

باغانی نگاهی مثبت و آینده نگر به نقش مساجد در حوزه فرهنگ و هنر دارد و آن را گامی رو به عقب به سوی مبدأ اصلی می‌داند. به گفته او مسجد امن‌ترین مکان برای اجرای تئاتر است؛ هم برای خانواده‌ها و هم خود بازیگران، اطمینان از فعالیت در یک محیط سالم وجود دارد. تئاتر مسجد به معنای بازگشت به گذشته است؛ زمانی که فعالیت‌های فرهنگی و هنری در خود مساجد برگزار می‌شد. این امر که مسجد دوباره به کانون فرهنگی هنری تبدیل شود، جایگاه بسیار بالایی به آن می‌بخشد.

این کارگردان درباره ظرفیت‌های تئاتر مشهد و نقش جشنواره در استعدادیابی نوجوانان گفت: به عنوان مربی تئاتر با سه و نیم سال سابقه، شاهد جوانان بااستعداد بسیاری بودم که امکان شرکت در کلاس‌های بازیگری را نداشتند. این جشنواره‌ها این امکان را فراهم کردند که این استعداد‌ها کشف شوند.

فریبا کوثری، بازیگر سینما و تلویزیون و داور جشنواره ملی تئاتر «بچه‌های مسجد»:

تئاتر، مادر هنرهاست

فریبا کوثری، بازیگر مطرح سینما و تلویزیون و عضو هیئت داوری شانزدهمین جشنواره ملی تئاتر مردمی «بچه‌های مسجد»، با ابراز خرسندی از برگزاری دوباره این رویداد، در گفت‌و‌گو با ما، بر اهمیت جشنواره به عنوان سکوی پرتابی برای هنرمندان جوان تأکید کرد و در عین حال، انتظارات غیرواقعی از داوری را رد کرد.

وی با اشاره به آثاری که تاکنون مشاهده کرده است، ابراز امیدواری کرد که استعداد‌های خوبی که در این عرصه تلاش می‌کنند، چه کارگردان‌ها و چه خود بچه ها، دیده شوند و این جشنواره بتواند برای آن‌ها سکوی پرتاب و محکی برای ورود به دنیای تئاتر باشد.

کوثری تئاتر را اساسی‌ترین شکل هنر دانست و گفت: تئاتر مادر هنر است. بیان، بدن و همه چیز را‌ می‌تواند به هر جهت تقویت کند. او افزود که هرچند هنوز همه آثار را ندیده است، اما اطمینان دارد که شاهد کار‌های قشنگ و خوبی خواهد بود که در آن استعداد‌های بچه‌ها شکوفا می‌شود.

این بازیگر مطرح سینما و تلویزیون در ادامه به تفکیک میان «آموزش» و «داوری» در این جشنواره پرداخت و تأکید کرد که هدف این رویداد آموزش دادن نیست، بلکه قضاوت و دیدن کار‌هایی است که قبلا اجرا شده‌اند.

وی در پاسخ به انتظارات هنرمندان از دیده شدن اثرشان توضیح داد: ما در حال داوری هستیم؛ اگر قرار بود همه دیده شوند و جایزه بگیرند، دیگر مسابقه و جشنواره‌ای در کار نبود.

فریبا کوثری با مثالی از یک جشنواره سینمایی، اشاره کرد که از میان سی فیلم، تنها یک فیلم منتخب می‌شود و تنها چند جایزه به بازیگران تعلق می‌گیرد. او تأکید کرد که داوران تلاش می‌کنند تا جای ممکن تعداد بیشتری از آثار را تقدیر کنند، اما توقع دیده شدن همه کار‌ها اشتباه است.

وی درباره معیار‌های خود برای ارزیابی آثار گفت: در داوری  از همه مهم تر، قصه برای من اهمیت دارد. اکسسوار برای من مهم است. خود داستان چه‌ می‌خواهد به شما بگوید؟ آیا در طول ۲۰ یا ۳۰ دقیقه، فراز و فرود آن درست است؟ آیا مطلب را به شما ادا می‌کند و معنی و مفهوم را متوجه می‌شوید.

محمود پاک نیت، بازیگر پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون بیان کرد:

ارتباط ملموس تماشاگر با  تئاتر مسجد

محمود پاک نیت، بازیگر پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون، درباره اجرای تئاتر‌هایی که در بین مردم برگزار می‌شود، گفت: کار فرهنگی و هنری، به ویژه تئاتر، ارتباطی نزدیک با تماشاگر دارد؛ فرقی نمی‌کند تماشاگر در سالن باشد یا در خیابان، اما ارتباط تماشاگر در مسجد بسیار نزدیک‌تر است. ارتباطات در محیط مسجد، ارتباطی ملموس‌تر است. مخاطب به راحتی لحظاتی که بازیگر زنده می‌کند را از نزدیک می‌بیند و حس‌ها را درک می‌کند، گویی دقیقا بغل دستش ایستاده و این اتفاق در حال وقوع است. این نزدیکی هم به تماشاگر و هم به بازیگر کمک می‌کند تا یک ارتباط بسیار صمیمی شکل بگیرد.

وی افزود: تفاوت حیاتی تئاتر با سینما در دریافت بازخورد مخاطبش است. در تئاتر، بازیگر و عوامل در همان لحظه نقد می‌شوند. اگر تماشاگر صحبت کند، حرکتی بکند یا نگاهی نامناسب داشته باشد، این موضوع بلافاصله به بازیگر روی صحنه منتقل می‌شود و او درمی یابد که کارش نتوانسته توجه مخاطب را جلب کند.  

این بازیگر تئاتر و سینما بیان کرد: در سینما شما فیلمی کار می‌کنی که شاید سه سال بعد نقدی بر آن نوشته شود یا اکران شود. اما تئاتر یک هنر زنده است. همه اتفاقات برای تماشاگر و بازیگر در همان لحظه عینیت می‌یابد و هر دو می‌توانند درباره آن صحبت کنند. بازیگر می‌تواند همان موقع نظر تماشاگر را حس و درک کند.

پاک نیت جشنواره‌های تئاتر مردمی را محلی حیاتی برای کشف استعداد‌ها دانست و بیان کرد: بسیاری از عزیزانی که وارد حوزه هنر تئاتر می‌شوند، تصور می‌کنند که استعداد دارند، کار را دوست دارند و پشتکار دارند، اما در این میان افرادی هم هستند که صرفا سفارشی وارد می‌شوند. وی ادامه داد: استعدادیابی دقیقا در همین مسابقات به وجود می‌آید. شما با یک گروه روی صحنه می‌روی و کسانی که تشخیص می‌دهند فردی آینده درخشانی دارد، خودبه خود لو می‌رود و مشخص می‌شود که آیا این فرد می‌تواند در این مسیر تداوم داشته باشد یا خیر.

پاک نیت اظهار کرد: برعکس، برخی افراد هم هستند که مشخص است توانایی و استعداد لازم را ندارند، یا شاید فقط به صورت تفننی آمده‌اند. بازیگری صبر و حوصله زیادی می‌خواهد و اگر این صبر و تداوم در کار نباشد، مشخص است که ماندگار نخواهد بود.

وی بر لزوم ادامه دار بودن مسیر هنرمندان مسجدی تأکید کرد و گفت: هر جا که تئاتر در مسجد اجرا می‌شود خوب است، اما بالاخره این افرادی که اینجا کار می‌کنند باید در آینده به صحنه‌های کار حرفه‌ای‌تر بروند؛ یعنی جایی که فرم نمایشی مشخص تری در سالن‌ها و صحنه‌های مجهزتر وجود دارد.

داور جشنواره «بچه‌های مسجد» ادامه داد: تئاتر‌های مسجدی یک ارتباط صمیمی برقرار می‌کنند، اما کار‌های صحنه‌ای نیازمند انضباط خاص خود هستند؛ مانند نورپردازی، موسیقی، افکت‌های مختلف و جابه جایی صحنه که در طیف بزرگ‌تر و مجهزتری اجرا می‌شود.

کوروش زارعی، مدیرکل مرکز هنر‌های نمایشی حوزه هنری:

 هنر، زبان آشتی جوانان با مساجد است

کوروش زارعی، مدیرکل مرکز هنر‌های نمایشی حوزه هنری، در حاشیه مراسم افتتاحیه شانزدهمین جشنواره تئاتر مردمی «بچه‌های مسجد» گفت: تئاتر بچه‌های مسجد یا جشنواره‌های مرتبط با آن، در حقیقت بهانه‌ای برای ایجاد ارتباط مجدد میان نوجوانان و جوانان با فضای معنوی و اجتماعی مسجد است.

 این بازیگر و کارگردان بیان کرد: در دو سه دهه اخیر، به دلایل مختلف ازجمله برخی برخورد‌های ناصحیح از سوی متولیان فرهنگی، بخشی از نسل جوان از مسجد فاصله گرفته است. هدف ما این است که با زبان هنر، این فاصله را کم و زمینه آشتی دوباره جوانان با مسجد را فراهم کنیم. 

 وی افزود: اگر بتوانیم بچه‌ها را دوباره با مسجد آشنا کنیم و محیط مسجد را به رویشان بگشاییم، آینده‌ای روشن برای کشورمان رقم خواهد خورد. در واقع هدف نهایی ما، تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص در عرصه فرهنگ و هنر، به ویژه هنر‌های نمایشی است؛ نیرو‌هایی که هم از نظر فکری و اخلاقی رشد کرده باشند و هم از نظر علمی و آکادمیک در تئاتر، سینما و تلویزیون فعالیت مؤثر داشته باشند.

مدیرکل مرکز هنر‌های نمایشی حوزه هنری به استمرار شانزده ساله این جریان فرهنگی تأکید کرد و گفت: بیش از شانزده دوره است که حوزه هنری انقلاب اسلامی پرچمدار و هدایتگر جریان تئاتر مردمی بچه‌های مسجد است. در این سال‌ها شاهد بوده‌ایم که هنرمندان متعددی از دل این جریان به عرصه حرفه‌ای سینما، تئاتر و تلویزیون کشور وارد شده‌اند. این جشنواره نه تنها هنرمند بلکه مدیر فرهنگی متعهد نیز به جامعه تحویل داده است و همین نشان از اثرگذاری تربیتی و فرهنگی آن دارد.

وی اظهار کرد: جشنواره تئاتر بچه‌های مسجد، مصداق روشن گفتمان انقلاب اسلامی است؛ زیرا میان مسجد و هنر متعهد پیوند برقرار می‌کند. تفاوت این جشنواره با سایر جشنواره‌های هنری در همین است که در مسیر انقلاب اسلامی حرکت کرده و هنرمندانی تربیت می‌کند که حامل ارزش‌های دینی و انقلابی باشند.

این بازیگر با اشاره به رسالت اخلاقی هنر افزود: پیامبراکرم (ص) فرمودند «إنّما بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مکارم الأخلاق»؛ من برانگیخته شدم تا مکارم اخلاق را کامل کنم. مأموریت هنر نیز همین است، چه در تئاتر، چه در سینما و چه در تلویزیون؛ یعنی گسترش ارزش‌های اخلاقی در جامعه. تئاتر مردمی بچه‌های مسجد دقیقا در همین مسیر حرکت می‌کند تا مکارم اخلاق در رفتار اجتماعی، گفتار و اندیشه جامعه نهادینه شود.

وی در پایان تأکید کرد: اگر بتوانیم با تکیه بر هنر مردمی و دینی، پیوندی پایدار میان جوانان و مسجد ایجاد کنیم، آینده فرهنگی کشور تضمین خواهد شد. جریان تئاتر بچه‌های مسجد نه تنها یک جشنواره، بلکه یک مکتب تربیتی و فرهنگی در مسیر گفتمان انقلاب اسلامی است.