بازخوانی معیار‌های قرآنی ازدواج

ازدواج از نگاه قرآن و سنت، یکی از تصمیم‌های بنیادی انسان و موجب آرامش و تعالی فرد و جامعه است. قرآن کریم، ازدواج را تنها یک پیوند اجتماعی یا عاطفی نمی‌داند، بلکه نشانه‌ای از آیات الهی معرفی می‌کند. در آیه۲۱ سوره روم آمده است:

«وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّه وَ رَحْمَه.» هدف از ازدواج در این آیه، رسیدن به «سکون» و آرامش معرفی شده است؛ آرامشی که در سایه محبت، مسئولیت‌پذیری و ایمان شکل می‌گیرد.

اما واقعیت‌های امروز جامعه نشان می‌دهد که در بسیاری از خانواده‌ها، معیار انتخاب همسر از اصول الهی فاصله گرفته است. زیبایی ظاهری، موقعیت مالی یا مدرک تحصیلی در اولویت قرار گرفته است، درحالی‌که قرآن و سنت، بر ایمان، اخلاق و خرد تأکید کرده‌اند.

ایمان؛ نخستین معیار

ایمان و دین‌داری مهم‌ترین شاخص در انتخاب همسر است. زندگی مشترک بدون ایمان، مانند ساختمانی است که بر زمین سست بنا شود. خداوند در آیه ۲۶ سوره نور می‌فرماید: «الطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَالطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ: انسان‌های پاک، شایسته انسان‌های پاک‌اند.»

رسول خدا (ص) نیز می‌فرمایند: «إذا جاءَکُم مَن تَرضَونَ خُلُقَهُ و دِینَهُ فَزَوِّجُوهُ، إلاّ تَفْعَلُوهُ تَکُنْ فِتنَه فی الأَرضِ و فَسادٌ کَبیرٌ: هرگاه کسى که اخلاق و دینش را مى‌پسندید، به خواستگارى نزد شما آمد، به او زن بدهید که اگر چنین نکنید، در روى زمین فتنه و فساد بزرگى پدید آید.» (الأنفال: ۷۳) (الکافی: ۵/۳۴۷/۳)

یعنی اگر کسی با ایمان و اخلاق نیک به خواستگاری آمد، به او پاسخ مثبت دهید.

در حدیثی دیگر آمده است: «زن را به‌خاطر چهار چیز به ازدواج درمی‌آورند: مال، زیبایی، نسب و دین، اما تو دین‌دار را برگزین!»

از این آموزه‌ها می‌توان دریافت که ایمان، ستون اصلی زندگی زناشویی است و سایر معیار‌ها در پرتو آن معنا می‌یابند.

عقل و درایت

دومین معیار، عقل و خردورزی است. ازدواج، نیازمند درک متقابل و توانایی تصمیم‌گیری سنجیده است. امام‌علی (ع) می‌فرمایند: «با انسان احمق ازدواج نکن؛ زیرا معاشرت با او بلایی بزرگ است.» (نوری، مستدرک‌الوسائل، ج ۱۴، ص ۱۹۳)

همسر عاقل می‌تواند مشکلات را با تدبیر حل کند، توقعات خود را با واقعیت زندگی هماهنگ سازد و محیط خانه را به کانون آرامش بدل کند. بخش بزرگی از اختلافات خانوادگی، ناشی از نادانی و رفتار‌های نسنجیده است.

اخلاق نیک

سومین معیار برای ازدواج، اخلاق خوش است. امام رضا (ع) در پاسخ به مردی که از خواستگاری فرد بداخلاق برای دخترش پرسیده بود، فرمودند: «اگر بداخلاق است، دخترت را به او مده!» (الکافی، ج ۵، ص ۵۶۳) اخلاق نیک، نشانه بلوغ شخصیتی و ایمان واقعی است. فرد خوش‌خلق، صبور، گذشت‌پیشه و مسئول است؛ صفاتی که برای دوام خانواده حیاتی‌اند.

اصالت خانوادگی

چهارمین معیار، اصالت و نجابت خانوادگی است. خانواده‌های اصیل، بستری برای تربیت سالم نسل آینده فراهم می‌کنند. پیامبران و امامان نیز به پاکی ریشه خانوادگی در ازدواج، توصیه کرده‌اند.

بازگشت به منطق ساده و ایمانی ازدواج

امــروز افــزایــش مــهــریــه، تــجــمــلات و چشم‌وهم‌چشمی، ازدواج را برای جوانان دشوار کرده است، درحالی‌که آموزه‌های دینی ما بر سادگی، صداقت و ایمان تأکید می‌کنند. خوشبختی در تجمل و موقعیت نیست، بلکه در آرامش و رضایت قلبی است. خانه‌ای کوچک، اما آکنده از محبت، از کاخی بزرگ بدون صمیمیت ارزشمندتر است.

اگر خانواده‌ها و جامعه، معیار‌های انتخاب همسر را بر ایمان، اخلاق و خرد استوار کنند، نسل آینده جامعه‌ای سالم و بااخلاق خواهد داشت، اما اگر ظواهر مادی و معیار‌های سطحی جایگزین شوند، بنیاد خانواده‌ها سست و ناپایدار می‌شود.

بازگشت به منطق دینی ازدواج و الگوگیری از سیره اهل‌بیت (ع)، به‌ویژه حضرت زهرا (س)، می‌تواند جامعه امروز را از بسیاری از آسیب‌های اخلاقی و خانوادگی برهاند.

درنتیجه، قرآن و سنت، ازدواج را پلی میان ایمان و آرامش معرفی می‌کنند. ایمان، عقل، اخلاق و اصالت، ارکان این پیوند مقدس‌اند. اگر این اصول در انتخاب همسر رعایت شود، خانواده‌ها پایدار، نسل‌ها مؤمن و جامعه، اخلاقی‌تر خواهد شد.