آیین‌های حرم امام‌رضا(ع) | آستان‌بوسی؛ نمادی از عشق، ادب و پیوند زائر با امام رئوف

به گزارش شهرآرانیوز، در فرهنگ اسلامی، واژه «آستان» به بخش پیشین خانه یا اتاق که در نزدیکی در قرار دارد، گفته می‌شود. همچنین به قسمت پایین چارچوب در، «آستانه»، اطلاق می‌شود. این دو واژه در کاربردی مجازی به‌معنای بارگاه، درگاه، پیشگاه و آرامگاه بزرگان دین به کار می‌روند. از همین رو، تعبیرهایی چون «آستان‌بوسی»، «عتبه‌بوسی» و «پای‌بوسی» نیز معنایی فراتر از ظاهر خود یافته‌اند و به عنوان نمادی از زیارت اماکن مقدس و دیدار بزرگان دینی شناخته می‌شوند.

در میان زائران، به‌ویژه زائران حرم مطهر امام‌رضا(ع)، بوسیدن آستانه‌ها، پنجره فولاد، ضریح مطهر و هر آنچه متبرک دانسته می‌شود، جلوه‌ای از عشق و توسل است. بسیاری از زائران هنگام تشرف، آستانه درب طلایی پیش‌روی مبارک و درب مرصع شاه‌عباسی را نیز می‌بوسند و حاجت‌های خود را با توسل به امام از خداوند کریم طلب می‌کنند. این رفتار‌ها و در مجموع عمل زیارت، جلوه‌ای از اظهار مودت، بیعت دوباره با امام و هم‌آوایی با سیره و مسیر معنوی اوست.

با این حال، مشروعیت و جایگاه فقهی اعمالی مانند بوسیدن قبور و دست‌کشیدن بر آن‌ها، از دیرباز میان فقهای مذاهب اسلامی محل گفت‌و‌گو و گاه اختلاف بوده است. برخی عالمان دینی، آن را بدعت و حتی موجب شرک دانسته‌اند، گروهی دیگر آن را مکروه و دسته‌ای نیز با نیت تبرک، جایز شمرده‌اند.

شهید اول، از فقهای برجسته امامیه، بوسیدن قبر را از سنت‌های شناخته‌شده شیعه می‌داند، هرچند در شرایط تقیه، ترک آن را شایسته‌تر برمی‌شمارد. وی درباره بوسیدن آستانه حرم یا در‌های ورودی بارگاه، به نصّ معتبر دست نیافته و درعوض، سجده شکر را در مقام سپاس از خداوند به‌سبب توفیق زیارت، برتر و پسندیده‌تر می‌داند.

به اجماع فقهای امامیه، سجده برای غیر خداوند متعال جایز نیست و در صورتی که برخی افراد ناآگاه هنگام حضور در کنار قبور ائمه(ع) پیشانی بر زمین می‌نهند، اگر نیت آنان شکر خداوند باشد، اشکالی ندارد؛ اما اگر این عمل به قصد سجده برای غیر خدا صورت گیرد، از منظر شرع حرام است.