وقتی لیست‌ها جایگزین افراد می‌شوند| گزارش شهرآرانیوز از جزئیات دقیق «انتخابات تناسبی» شورا‌ها در تهران

به گزارش شهرآرانیوز، از همین الان دقیقاً شش ماه تا برگزاری هفتمین دوره انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا باقی مانده است؛ انتخاباتی که مدت‌ها زمزمه درباره تمدید عمر شورا‌ها و به تأخیر افتادنش، بحث داغ محافل و سرتیتر رسانه‌ها بود و در نهایت قرار شد برای اولین بار در ۳۷ سال اخیر با بیش از ۱۰ ماه با تأخیر برگزار شود. با این حال، این تنها شگفتانه دوره هفتم نیست و با اعلام وزیر کشور، این‌بار قرار است برای اولین بار در تهران انتخابات در شکل جدیدش به‌صورت تناسبی و به‌صورت تمام‌الکترونیک برگزار شود. این شکل جدید انتخابات که به‌صورت آزمایشی برگزار  می شود، بدون شک قواعد رقابت و چهره سیاست محلی را تغییر خواهد داد و ویژگی‌های متفاوتی دارد که در این گزارش به تشریح آن می‌پردازیم.

لیست‌ها جایگزین افراد می‌شوند

البته صفر تا صد انتخابات تمام‌الکترونیک را قبلاً در یک گزارش مبسوط توضیح داده‌ایم و این‌بار قرار است فقط بر «انتخابات تناسبی» متمرکز شویم. چرا؟ چون پیش‌بینی‌ها حکایت از این دارد که به احتمال زیاد پس از تهران، در دوره‌های بعدی انتخابات به کل کشور تعمیم پیدا خواهد کرد و در این شرایط، ما هم باید خودمان را برای این شکل متفاوت انتخابات آماده کنیم.

ماجرا از این قرار است که هفتمین دوره انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا در ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۵ با تغییری مهم و تاریخی از شیوه رأی‌گیری فردی به حالت تناسبی تغییر خواهد کرد؛ به این معنا که هر حزب یا جریان سیاسی، فهرست مشخصی از نامزد‌های خود را ارائه می‌کند و رأی‌دهندگان باید به یک فهرست واحد رأی دهند. در واقع، اولویت و ملاک شمارش آرا همین لیست‌ها هستند و نامزد‌ها به‌صورت فردی فقط در صورتی می‌توانند بر کرسی شورا‌ها بنشینند که از آخرین نفر هر لیست، رأی بیشتری آورده باشند.

الهه قلی‌زاده دبیر خانه احزاب خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز می‌گوید: در شکل تناسبی، هر جبهه سیاسی با مجوز وزارت کشور یک لیست برای انتخابات معرفی می‌کند؛ یعنی مثلاً جبهه اصلاحات، جبهه پیروان خط امام و رهبری، جبهه عدالتخواه و جریان‌های دیگر. دقت کنید که منظور هر حزب نیست و احزاب براساس جهت‌گیری سیاسی، اساسنامه و راهبرد‌های خود باید جبهه تشکیل بدهند. بعد از این، وزارت کشور برای هر لیست یک کد انتخاباتی اعلام می‌کند. این کد چیست؟ همان عددی که در نهایت، مردم در زمان رأی‌گیری باید آن را انتخاب کنند.

وی می‌افزاید: در فرآیند انتخابات، رأی‌دهندگان مکلف می‌شوند به یک لیست رأی بدهند. در نهایت و هنگام شمارش، مشخص می‌شود که لیست‌های سیاسی مختلف هرکدام چند درصد از آرای مردم را کسب کرده‌اند؛ مثلاً اگر چهار لیست انتخاباتی در یک حوزه انتخابیه به ترتیب، ۴۰ درصد، ۳۰ درصد، ۲۰ درصد و ۱۰ درصد رأی آورده باشند، به همین صورت ۴۰ درصد از نمایندگان لیست اول راهی شورا‌های اسلامی شهر و روستا می‌شوند و به ترتیب ۳۰ درصد، ۲۰ درصد و ۱۰ درصد از لیست‌های بعدی بر کرسی تصمیم‌گیری شهری و روستایی خواهند نشست.

البته به گفته دبیر خانه احزاب خراسان رضوی، اگر یک لیست انتخاباتی بتواند حداقل ۵۱ درصد از آرای یک حوزه انتخابیه را کسب کند، همه اعضای آن لیست، نمایندگان دوره هفتم شورا‌های اسلامی شهر و روستا خواهند بود و شورا از نظر سیاسی به شکل یکپارچه اداره خواهد شد. علاوه بر این، نامزد‌های مستقل نیز فقط در صورتی می‌توانند به شورا‌ها راه پیدا کنند که از آخرین نفر لیست برگزیده رأی بیشتری آورده باشند.

سیاسی‌ها از مزایای انتخابات تناسبی می‌گویند

برگزاری انتخابات آتی به شکل تناسبی دو هدف مشخص دارد؛ یکی تقویت نقش احزاب و دیگری کاهش پراکندگی آرا. این شکل از رأی‌گیری بدون شک می‌تواند ساختار رقابت‌های محلی را دگرگون کند؛ از نحوه تبلیغات و ائتلاف‌ها گرفته تا شیوه نمایندگی در شوراها. با این حال، پرسش اصلی این است که آیا جامعه و جریان‌های سیاسی برای چنین تغییر عمیقی آماده‌اند یا نه؟

حمیدرضا ترقی دبیر حزب مؤتلفه اسلامی در خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز می‌گوید: به نظر یک مزیت بسیارمهم انتخابات تناسبی می‌تواند همین باشد که احزاب سیاسی را ملزم به ائتلاف و همگرایی می‌کند. در واقع، اینکه وزارت کشور براساس قانون، احزاب سیاسی را مکلف می‌کند که برای صدور یک لیست انتخاباتی باهم به اجماع‌نظر برسند، این فرصت را به‌شکلی بی‌سابقه فراهم می‌کند که تقابل اندیشه‌ها به‌صورت تمام‌عیار پیش چشم مردم قرار بگیرد. در واقع، علاوه بر اینکه از تقسیم آرا میان نامزد‌های همسو ازبین می‌رود، این ائتلاف‌ها می‌تواند تا حد زیادی بر شور سیاسی انتخابات بیفزاید و بدیهی است که مشارکت عمومی بالاتر برود.

محمدصادق جوادی‌حصار عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی هم در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز از زاویه دید خود به این موضوع پرداخته و بیان می‌کند: مزیت راهبردی انتخابات تناسبی، تقویت احزاب و تعهدآفرینی است. تا پیش از این، شما زیاد می‌دیدید که نمایندگان مردم در ادوار مختلف شورا‌ها بار‌ها تغییر موضع می‌دادند و پاسخگو هم نبودند. اینجاست که اهمیت انتخابات تناسبی بیشتر به چشم می‌آید؛ اینکه اگر لیست یک جبهه سیاسی بتواند اعتماد مردم را جلب کند، افکار عمومی می‌تواند آن حزب یا جریان سیاسی را مسئول تحولات شهر و دیارشان بداند.