گزارشی از هزینه‌های سنگین دندان پزشکی و ریشه‌هایش | عصب هزینه‌ها را بکشید!

به گزارش شهرآرانیوز؛ پوسیدگی دندان نسبت به توقعی که از آن می‌رود، فراگیرتر است. این ادعای بیشتر پزشک‌های مشهدی است که به صورت تخصصی، کار درمان دهان و دندان را در مراکز دولتی و خصوصی انجام می‌دهند. 

بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایران در زمینه سلامت دهان و دندان، در شاخص‌های جهانی وضعیت پذیرفته شده‌ای ندارد و با کشور‌های پیشرفته، فاصله‌ای محسوس در این زمینه دارد؛ موضوعی که چندی پیش، معاون بهداشت وزیر بهداشت نیز به آن اشاره کرده و گفته بود: «بیش از نیمی از افراد بالای ۶۵سال در کشور هیچ دندانی ندارند.»

به ادعای بیشتر فعالان این حوزه، خدمات دندان پزشکی در بیشتر کشور‌های دنیا نرخ سنگینی دارد و نه بیمه‌ها می‌توانند آن را به صورت کامل تحت پوشش بگیرند نه دولت ها.  در غیاب حمایت بیمه ها، بسیاری از مردم، خدمات مربوط به سلامت دهان و دندان را از سبد زندگی خانوادگی شان، حذف کرده‌اند. 

ریشه و علت گرانی هزینه‌های دندان پزشکی هرچه باشد، نمایانگر این است که مردم، معمولا در مواقع ضروری و درد شدید به پزشک مراجعه می‌کنند و گاهی به خاطر تعرفه‌های سرسام آور، ترجیح می‌دهند دندان خراب را بکَنند و دور بیندازند، بی آنکه به عوارض جسمی و حتی روحی محتمل بر آن فکر کنند.

هر ایرانی؛ ۶ دندان پوسیده

سرپرست اداره سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت نیز براساس آخرین پیمایشی که برای سلامت دهان و دندان در گروه‌های سنی مختلف انجام شده، اعلام کرده است: درحال حاضر، کودکان شش ساله به طور میانگین، پنج دندان شیری پوسیده دارند و در کودکان دوازده ساله نیز حدود دو دندان دائمی پوسیده، دیده می‌شود.

طبق آمار‌های موجود، هر ایرانی حداقل شش دندان پوسیده دارد؛ بیشتر از ۸۰درصد کودکان پنج تا شش ساله به طور متوسط پنج دندان شیری پوسیده، کشیده شده یا پرشده دارند. افراد سی تا چهل ساله نیز که در سن فعالیت اجتماعی هستند، دوازده تا سیزده دندان ازدست رفته دارند. هرچند متولیان این شاخه پزشکی در مشهد اعلام می‌کنند آمار ثبت شده‌ای در این زمینه نیست، اما با گرانی خدمات دندان پزشکی در هر نقطه از کشور، از سیستم درمان انتظاری بیش از این نمی‌رود.

پول ترمیم ساده را هم ندارند!

مدیر یک مجموعه درمانی خیریه‌ای هم به ناتوانی دهک‌های پایین درآمدی برای تأمین هزینه‌های درمان دندان، اشاره می‌کند و‌ می‌گوید: معمولا از هر چند مراجعه کننده برای خدمات دندان، یک نفر برای کشیدن پیش قدم می‌شود، آن هم زمانی که نتواند درد آن را با مسکن تحمل کند.

او با پیش کشیدن این موضوع که خدمات معمولا از پزشک به پزشک دیگر فرق می‌کند، توضیح می‌دهد: تفاوت معناداری بین خدمات ارائه شده در مجموعه‌های درمانی دولتی با خصوصی است، با این حال قدرت مالی مردم به یک ترمیم ساده در مراکز دولتی هم نمی‌رسد و معمولا به یک معاینه ساده اکتفا می‌کنند. اگر هم خیلی مشکلشان حاد باشد، ترجیح می‌دهند دارو بگیرند؛ البته نوع مراجعان براساس سن و طبقه اجتماعی فرق می‌کند؛ برای جوان تر‌ها باتوجه به موقعیت اجتماعی و فردی که دارند، اصل زیبایی مهم است.

به فرض کسی در سنین بیست تا چهل سالگی است؛ چنین شخصی برای ترمیم و نگه داشتن دندان‌های پوسیده اش تلاش می‌کند، اما برای یک فرد شصت ساله، این مسئله خیلی مهم نیست، درحالی که کشیدن پوسیده، تبعات زیادی به لحاظ جسمانی دارد.

او بر این باور است همان طور که خدمات ویزیت و دارو مشمول بیمه می‌شوند، خدمات خاص دندان پزشکی هم برای دهک‌های درآمدی پایین، باید مشمول شود تا اعضای این دهک از مشکلات جانبی درامان بمانند.

خدمات محدودِ بیمه‌های پایه

غلامرضا خزاعی زاده، رئیس اداره روابط عمومی مدیریت درمان تأمین اجتماعی خراسان رضوی، هم این ادعا را‌ می‌پذیرد که بیمه‌های پایه، خدمات محدودی در زمینه دندان پزشکی ارائه می‌دهند که شامل کشیدن، ترمیم سطحی و جرم گیری است و درمان‌هایی مانند درمان ریشه و... را زیرپوشش نمی‌گیرند.

او می‌گوید: این موضوع به مصوبات شورای عالی بیمه برمی گردد که رؤسای بیمه‌های تأمین اجتماعی و سلامت و معاون وزیر اقتصاد و دارایی عضو آن هستند و بیشتر در مورد خدمات و دارو‌ها تصمیم گیری و تعرفه‌ها را مشخص می‌کنند. اما بیمه‌های تکمیلی و طلایی، بسته به نوع قرارداد تاحدودی می‌توانند پوشش دهند. به عبارتی قراردادها، میزان پوشش خدمات را متفاوت می‌کند.

خزاعی زاده ادامه می‌دهد: درحال حاضر روزانه ۱۰ هزار نفر در استان با مراکز تحت پوشش ما برای استفاده از خدمات در ارتباط هستند و در شش ماه نخست سال، بیش از ۶۰هزار نفر ویزیت دندان پزشک شدند که تنها در بیمارستان ۱۷شهریور، آمار نه هزارنفره مراجعه کنندگان را داریم.

محمد کفشدار، مدیر روابط عمومی بیمه سلامت استان، نیز از بیست خدمت دندان پزشکی در مراکز تحت قرارداد و در تعهد مراکز سازمان بیمه سلامت ایران، یاد می‌کند که این خدمات بیشتر، بر پیشگیری و درمان‌های پایه تمرکز دارند و انواع معاینه دندان، رادیوگرافی دهان و دندان (پری اپیکال یا بایت وینگ)، آموزش بهداشت دهان، پروفیلاکسی دندان‌های کودکان، ترمیم دندان‌های شیری و دائمی با آمالگام و کامپوزیت را شامل می‌شود.

به گفته وی، ارائه خدمات سازمان‌های بیمه درمان براساس مصوبات شورای عالی بیمه در وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی است و اگر قرار است اتفاقی در حوزه سلامت دهان و دندان بیفتد، باید در سیاست‌های درمانی و سطح کلان باشد.

کشیدن، ساده‌ترین راه حل است!

هنوز چهل سال را کامل نکرده است. اما فک پایینش با پروتز متحرک، پر شده است. می‌گوید: هر وقت درد دندان سراغم می‌آمد، مسکن می‌خوردم، حتی فکر درمان را هم نمی‌کنم. سه فرزند محصل دارم با کلی خرج ومخارج. می‌خواهم این نکته را بگویم که در زندگی، موضوعات مهم تری برای پیگیری دارم. به نظرم ساده‌ترین راه برای درد دندان، کشیدن آن است. یعنی در این اوضاع اقتصادی، چاره دیگری نداشتم. به خودم که آمدم، جای همه دندان هایم خالی بود. مجبور شدم با دندان مصنوعی پرش کنم؛ البته راحت نمی‌توانم غذا بخورم، گوارشم مشکل پیدا کرده است. شب‌ها اگر دندان را داخل آب نگذارم، دهانم آفت می‌زند. خلاصه اینکه از سر اجبار تن به این کار داده‌ام.

از این نمونه‌ها بسیارند شهروندانی که از بی تأثیری بیمه‌های تکمیلی هم گلایه دارند. علی بخشنده که برای پر کردن دو دندان نیشش، مجبور شده است کلی هزینه کند، می‌گوید مثلا بیمه تکمیلی دارم! سقف درمان دندان برای هر نفر در بیشتر قراردادها، بین ۸ تا ۱۰میلیون تومان در سال تعیین شده است. حالا تصور کنید من، هم دندان‌های جلویم پوسیدگی دارد و هم دو دندان کرسی را کشیده‌ام و جای آن خالی است. قیمت گرفته‌ام، هزینه یک ایمپلنت کره‌ای حدود ۲۸میلیون تومان است و ایمپلنت سوئیسی تا ۵۰میلیون هم می‌رسد.

به نظر می‌رسد بیمه‌های تکمیلی برای پرکردن خلأ بیمه‌های پایه، طراحی شده‌اند و در عمل، چندان کارآمد نیستند؛ زیرا سازمان‌های بیمه گر معمولا خدمات دندان پزشکی را جزو خدمات تزیینی می‌دانند و بیمه تکمیلی دندان، بیش از آنکه کارکرد حمایتی داشته باشد، نقش نمادین یا تبلیغاتی پیدا کرده است.

محروم ماندن دهک‌های پایین از درمان

دکتر مریم پیغوندی، از دندان پزشک‌های مشهد است که‌ می‌گوید: مشکلات معیشتی، مراجعه مردم به مراکز دندان پزشکی را کاهش داده است.

او که تجربه کار هم در مراکز عمومی و هم در مراکز خصوصی را دارد، می‌گوید: درمقایسه با کشور‌های دیگر، خدمات دندان پزشکی در کشور ما گران نیست، اما باتوجه به میزان درآمدی که اغلب مردم دارند، هزینه‌ها برایشان سنگین است؛ چون مجبورند بخش بیشتر آن را از جیب بدهند و بیمه‌ها در این حوزه، ضعیف عمل می‌کنند. اصلا برایشان مقرون به صرفه نیست که بخواهند زیر بار بروند.

پیغوندی قبل از اینکه درباره بلبشوی بازار قیمت‌ها حرف بزند، این نکته را گوشزد می‌کند که دندان درد و سایر مشکلات دندان جزو بیماری‌های گران از نظر هزینه‌های درمان است و توضیح می‌دهد: البته قیمت‌ها بسته به مراکز دولتی و خصوصی و پزشک متخصص و غیر از آن فرق می‌کند. مواد مصرفی پزشک‌ها نیز با هم متفاوت است.

به گفته او، برای پزشک متخصص، کیفیت موادی که در دهان بیمار استفاده می‌کند، اهمیت بسیار دارد. ریسک استفاده از مواد نامرغوب، می‌تواند عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد؛ به عنوان مثال قیمت همین فیلر که به عنوان ماده جانبی برای پر کردن دندان استفاده می‌شود، بین ۵۰۰ هزار تا ۲۰ میلیون تومان متغیر است. علاوه بر این، تجهیزاتی که در مراکز خصوصی استفاده می‌شود، پیشرفته‌تر است.

طبیعی است که هزینه‌ها فرق کند. خود من برای اینکه تشخیص دقیق‌تر باشد، میکروسکوپی را استفاده می‌کنم که بیشتر از یک میلیارد تومان قیمتش است. مشخص است که در مراکز دولتی این کار‌ها انجام نمی‌شود. درکل، اینکه دندان پزشک از چه تجهیزاتی استفاده می‌کند، چقدر تجربه دارد یا حتی اینکه مطبش در کدام نقطه شهر است و... قیمت‌ها را تغییر می‌دهد. در این بین، گیرنده خدمت هم مهم است. ازآنجایی که کار کردن روی دندان کودکان سخت‌تر است، خدمات دندان پزشکی کودکان گران‌تر است.

این دندا ن پزشک ادامه می‌دهد: البته مسئله بیمه تأثیر زیادی بر دسترسی مردم به خدمات دندان پزشکی دارد. معمولا دندان پزشک‌ها ترجیح می‌دهند با بیمه‌هایی همکاری کنند که پوشش دهی بهتری داشته باشند. به جز یکی دو مورد آن ها، بیمه‌ها زیر بار هزینه‌های خدمات درمان نمی‌روند و نتیجه این می‌شود که دهک‌های درآمدی پایین اجتماع از خدمات درمانی و دندان پزشکی، محروم می‌مانند. به عبارتی دود آن به چشم طبقات ضعیف می‌رود.

چرا لبخند کارگران، بیمه نمی‌شود؟

مراکز دولتی از مهم‌ترین عوامل نارضایتی عمومی هستند. تمرکز خدمات بیمه‌ای بر درمان‌های پایه‌ای و سطحی مانند جرم گیری، پر کردن و کشیدن دندان، مهم‌ترین علل آن هستند. به این‌ها اضافه کنید شلوغی مراکز و زمان بر بودن دریافت خدمات در این مجموعه‌ها را. مراجعان می‌گویند فقط برای دریافت نوبت، باید ساعت‌ها یا روز‌ها در صف انتظار بمانند. درنتیجه بیشتر بیمه شدگان ناچار می‌شوند برای دریافت خدمات سریع تر، به مطب‌های خصوصی مراجعه کنند؛ جایی که تقریبا هیچ بیمه‌ای پوشش داده نمی‌شود!

براساس اصل۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برخورداری از تأمین اجتماعی حق همگانی است و دولت موظف است خدمات بهداشتی و درمانی را برای همه مردم فراهم کند. اما درعمل یکی از نیاز‌های درمانی اصلی مردم، یعنی سلامت دهان و دندان، در حاشیه این قانون، بلاتکلیف باقی مانده است. ناتوانی دهک‌های پایین درآمدی برای پرداخت هزینه‌های آن، مهم‌ترین علت است که صدای اعتراض خیلی‌ها را بلند کرده است.

احسان سهرابی، فعال حوزه کارگری، می‌گوید: با وجود پرداخت مستمر حق بیمه ازسوی میلیون‌ها کارگر و کارمند، خدمات دندان پزشکی، متناسب نیاز بیمه شدگان کشور نیست. او انتظار دارد لااقل برای گروه کارگری در این زمینه امتیاز ویژه درنظر گرفته شود.

سهرابی می‌گوید: بیمه‌های پایه کشور ازجمله بیمه تأمین اجتماعی و بیمه سلامت تنها بخشی محدود از خدمات پایه دندان پزشکی را با تعرفه‌های ناچیز پوشش می‌دهند. کشیدن، پر کردن معمولی دندان، جرم گیری، ترمیم یا پرکردن تک سطحی، معاینه، تجویز دارو و ارجاع برای رادیولوژی درظاهر «پوشش بیمه‌ای» تلقی می‌شود، اما واقعیت این است که خدمات درمانی عمیق‌تر یا ترمیمی مانند پروتز، روکش و ایمپلنت، کاملا خارج از شمول بیمه پایه هستند.

به گفته او، دامنه خدمات در مراکز درمانی از لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری محدود است و معمولا شامل خدمات سطحی است، درحالی که تحقق عدالت درمانی در گرو آن است که نهاد‌های بیمه گر، سلامت دهان و دندان را نه یک خدمت جانبی، بلکه حق اساسی شهروندان بدانند.

ارتباط مستقیم بین قیمت و کیفیت

دکتر مرتضی فغانی هم دندان پزشکی را از شاخه‌های مهم پزشکی توصیف می‌کند و‌ می‌گوید: خدمت باکیفیت، نیازمند استفاده از مواد و تجهیزات خوب است و قطعا کاهش هزینه ها، ختم به کاهش کیفیت مواد و خدمات می‌شود.

او می‌گوید: هر شهروند مشهدی در سن میان سالی به ندرت دندان غیرپوسیده دارد. معمولا تعداد دندان‌های کشیده و پرشده، زیاد است. میزان پوسیدگی دندان حتی در گروه سنی کودک و نوجوان هم بسیار زیاد است.

به گفته او، بی توجهی بیمه‌ها به درمان‌های دندانی، تنها ختم به مسائل مالی نمی‌شود، بلکه مستقیم سلامت عمومی جامعه را تهدید می‌کند؛ چراکه عامل بروز مشکلات گوارشی، قلبی و عفونی است که در بلندمدت، هزینه‌های درمانی بیشتری برای همان صندوق‌های بیمه ایجاد می‌کند.

فغانی برخی مشکلات حوزه دندان پزشکی را پیش می‌کشد که تحت تأثیر عوامل اقتصادی و سیستم بیمه‌ای قرار دارد: «تعرفه‌های تعیین شده برای خدمات دندان پزشکی مثل ایمپلنت و روکش دندان با افزایش قیمت مواد و متریال، تطابق ندارد و این نابرابری باعث کاهش کیفیت می‌شود. بیمه‌های پایه و تکمیلی به هیچ وجه قادر به پوشش کامل هزینه‌ها نیستند و تنها هزینه‌های جزئی مانند کشیدن و جرم گیری دندان را پوشش می‌دهند. به دلیل هزینه‌های سنگین برای خدمات دندان پزشکی، بیشتر افراد ناچار به استفاده از پروتز‌های متحرک می‌شوند و این نوع درمان، کیفیت زندگی آن‌ها را به لحاظ جسمی و حتی روحی تحت تأثیر قرار می‌دهد.»

پیشگیری؛ مهم‌تر از درمان

البته متخصصانی که نگاه جامع تری به این موضوع دارند، کم نیستند؛ آن‌ها که معتقدند پیشگیری مهم‌تر از درمان است. دکتر محمد پهلوان کاشی، عضو متخصص درمان ریشه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، می‌گوید: چرا اجازه دهیم دندان‌ها پوسیده شود و عفونت کند و بعد برای درمان به انواع واقسام روش‌های گران قیمت، متوسل شویم؟

او مدعی است حتی ثروتمندترین دولت‌ها هم قدرت پرداخت هزینه دندان پزشکی را ندارند؛ چون خدمت گران قیمتی است و انتظار درستی هم نیست، درحالی که پیشگیری در مراحل اول، هزینه‌ای ندارد.

پیشگیری باید از سن کم شروع شود. مراقبت از دهان از رویش اولین دندان‌ها شروع می‌شود و تا پایان عمر ادامه دارد و والدین باید تا هفت سالگی به صورت مستمر این مراقبت‌ها را دنبال کنند یا ناظر بر آن باشند. علاوه بر این، در مراکز بهداشتی و دانشگاه ها، طرح‌های مختلفی برای ارتقای سطح بهداشت دهان و دندان اجرا می‌شود و این برنامه‌ها شامل توزیع مسواک رایگان یا برگزاری دوره‌های آموزشی برای دانش آموزان است.

او از سیاست‌های غلط دولت برای ارتقای بهداشت دهان و دندان حرف می‌زند که پذیرش و افزایش بی رویه تعداد دانشجویان دندان پزشکی در سال‌های اخیر را به دنبال داشته، آن هم بدون تأمین امکانات لازم که این مسئله، به افت کیفیت خدمات درمانی و آموزشی انجامیده است.

پهلوان معتقد است برنامه ریزی‌های غیرواقعی و سریع فقط باعث فشار بر منابع آموزشی خواهد شد و مشکلی از درمان را حل نخواهد کرد. خدمات این حوزه بیشتر، برای پاسخ به نیاز‌های اولیه، طراحی شده است و درمان‌های تخصصی را پوشش نمی‌دهد و به همین خاطر باید بیشتر مراقب دندان‌های خود باشید تا از پوسیدگی و نیاز به درمان، جلوگیری کنید.