به گزارش شهرآرانیوز، وقتی تاریخ پایش به دستاورد‌های ایران عصر قاجار می‌رسد، کمتر نشانی از افتخار در آن دوران می‌یابد؛ دوره‌ای که قرارداد‌های ننگین و بی‌کفایتی برخی صاحب‌منصبان، کشور را در سراشیبی ضعف و فقر می‌کشاند. اما در میانه این آشوب و در میان انبوه مردانی با القاب بلندبالا و کارنامه‌های نه‌چندان درخشان، نام یک زن، چون نقطه‌ی روشن و متفاوتی می‌درخشد؛ زنی که به گفته تاریخ‌نگاران «یک مرد و نیم» بود، زیرا غیرت و کارآمدی‌اش از بسیاری مردان زمانه بیشتر بود.
اشرف‌الملوک فخرالدوله، نهمین دختر مظفرالدین‌شاه قاجار، بنا بر مکتوبات تاریخی در سال ۱۳۰۴ هجری قمری (۱۲۶۲ خورشیدی) در تبریز به دنیا آمد. اگرچه سرنوشت اجازه نداد شهرتش فراتر از امروز برود ــ از جمله ازدواج ناکام با محمد مصدق، پسرخاله‌اش ــ، اما اعتبار واقعی او نه از شاهزادگی می‌آمد و نه از نسبت خانوادگی. فخرالدوله را ایمان، نیکوکاری و تلاش برای بهبود زندگی مردم طبقه پایین‌دست شهره کرد؛ آن هم با ایجاد اشتغال.
به همین دلیل است که نام او به عنوان نخستین کارآفرین زن ایران در مطبوعات ثبت شده است.
اما فخرالدوله چگونه اشتغال‌زایی می‌کرد؟
فخرالدوله ابتدا از ارثیه قابل‌توجهی که از پدرش به جا مانده بود، برای تأسیس یک آسایشگاه سالمندان در املاک کهریزک بهره برد. این تصمیم در زمانی گرفته شد که اندیشه‌های رفاهی در ایران هنوز بسیار ابتدایی بود و کمتر کسی به چنین نیاز‌هایی توجه داشت.
اما مهم‌ترین اقدام او، پایه‌گذاری اولین شرکت تاکسی‌رانی ایران در تهران بود. در روزگاری که مظفرالدین‌شاه نخستین «اتول» را از فرنگ آورد و خیابان‌های تهران هنوز عبور چنین وسیله‌ای را به چشم عادت نکرده بودند، فخرالدوله آینده را دید. او فهمید خودرو به‌زودی از انحصار اشراف خارج می‌شود و به زندگی مردم کوچه و بازار راه پیدا می‌کند.
وقتی اختیار اموالش را به دست گرفت، نخستین تاکسی‌ها را وارد کرد و شرکت تاکسی‌رانی را راه انداخت. سپس در روزنامه‌ها آگهی منتشر کرد و از جوانان بیکار دعوت به کار نمود. روایت است که برای جوانانی که قصد ازدواج داشتند، یک تاکسی هدیه می‌داد تا ابزار معاش و پایه زندگی مشترکشان فراهم شود.
اقدام فخرالدوله به تهران محدود نماند. خیلی زود، سرمایه‌داران زیادی به تبعیت از او وارد این عرصه شدند و شرکت‌های تاکسی‌رانی در شهر‌های مختلف شکل گرفت. برای نمونه، نخستین تاکسی‌های مشهد در سال ۱۳۲۸ خورشیدی توسط حسین نعیمان و شرکت درخشان وارد شهر شد و در اختیار رانندگان متقاضی قرار گرفت. سه سال بعد، تاکسی‌رانی مشهد به صورت رسمی تأسیس شد و در مدت کوتاهی گسترش یافت.
فخرالدوله با این ابتکار‌ها نه‌تنها الگویی برای زنان شد، بلکه یکی از نخستین چرخ‌های مدرن‌سازی و اشتغال‌زایی در ایران را به حرکت درآورد؛ آن هم در زمانی که بسیاری از مردان قدرتمند قاجار از ساده‌ترین اداره امور ناتوان بودند.