شکست آمریکا در پیشبرد برنامه‌ها و سیاست‌های ضدایرانی‌اش در شورای امنیت، با واکنش‌های مختلفی همراه شده است. در پیش‌بینی‌پذیرترین واکنش، آمریکا با انتشار بیانیه‌ای نارضایتی خود را از همراهی نکردن دیگر اعضای شورای امنیت در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران ابراز کرد.
علی قدیری | شهرآرانیوز؛ بامداد ۲۵ مرداد خبری کوتاه، تیتر تمامی رسانه‌های جهان شد؛ شورای امنیت سازمان ملل متحد به قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران، رأی نداد. قطعنامه ضدایرانی آمریکا در شرایطی نتوانست رأی موافق شورای امنیت را به‌دست آورد که از میان ۱۵ عضو این نهاد، تنها ۲ کشور آمریکا و جمهوری دومینیکن به آن رأی موافق دادند و ۱۲ کشور یعنی بلژیک، استونی، فرانسه، آلمان، اندونزی، نیجر، سنت‌ویسنت، آفریقای‌جنوبی، تونس، بریتانیا و ویتنام به آن رأی ممتنع و ۲ کشور چین و روسیه نیز به آن رأی منفی دادند.
این قطعنامه در شرایطی به تصویب می‌رسید که ۹ عضو به آن رأی موافق می‌دادند و هیچ‌یک از ۵ عضو دائم شورای امنیت نیز با آن مخالفت نمی‌کردند و دراصطلاح آن را وتو نمی‌کردند. تأمل‌برانگیز است که پیش از این آمریکا قطعنامه سختگیرانه دیگری متشکل از ۱۵بند مقدماتی و ۳۵بند عملیاتی را برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مطرح کرده بود، اما با عیان شدن مخالفت جدی با آن پیشنهاد در جلسه پیشین شورای امنیت، آمریکا قطعنامه اصلاح‌شده‌ای را تنها در ۲بند مقدماتی و ۲بند عملیاتی به شورای امنیت ارائه کرده بود که آن هم با عدم همراهی دیگر اعضا مواجه شد.
واکنش‌ها به شکست و انزوای آمریکا در شورای امنیت
شکست آمریکا در پیشبرد برنامه‌ها و سیاست‌های ضدایرانی‌اش در شورای امنیت، با واکنش‌های مختلفی همراه شده است. در پیش‌بینی‌پذیرترین واکنش، آمریکا با انتشار بیانیه‌ای نارضایتی خود را از همراهی نکردن دیگر اعضای شورای امنیت در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران ابراز کرد.
مطابق این بیانیه، آمریکا در کمال شگفتی، شکست خود را شکست شورای امنیت سازمان ملل متحد در پیشبرد «مسئولیت حفظ صلح و امنیت بین‌المللی» تعبیر کرده است و با تکرار ادعا‌های خصمانه و غیرواقعی خود علیه ایران، رأی ندادن به قطعنامه پیشنهادی را که آن را «معقول» می‌داند، هموار شدن راه «تروریسم دولتی» خوانده است. این بیانیه همچنین شورای امنیت را به بی‌توجهی به نگرانی و خواست «ملل عرب و اسرائیل» متهم کرده و به نوبه خود هشدار داده است که «ایالات متحده هرگز دوستانش در خاورمیانه را که انتظار بیشتری از شورای امنیت داشتند، رها نخواهد کرد».
مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا و از طراحان اصلی این قطعنامه شکست‌خورده، نیز در واکنش به رأی شورای امنیت در توئیتر خود نوشت: «امروز شورای امنیت نتوانست ایران را مجبور به پاسخ‌گویی کند. این شورا خواسته‌های کشور‌های خاورمیانه را نادیده گرفت. آمریکا برای تصحیح این اشتباه به کار خود ادامه خواهد داد».
ضرورت حفظ برجام برای مصالح منطقه و جهان.
اما درمقابل این واکنش‌های سراسیمه و غیرمعقولانه آمریکا، واکنش ایران که به دستاوردی مهم در عرصه دیپلماسی رسیده است، درخورتوجه است. در همین زمینه حسن روحانی دیروز در جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام کرد: «روز جمعه روز مباهله بود که موفقیت بزرگ دیگری را در شورای‌عالی امنیت سازمان ملل متحد شاهد بودیم. برای اولین‌بار است که آمریکایی‌ها در شورای امنیت قطعنامه‌ای را پیشنهاد می‌دهند و فقط یک کشور کوچک جزیره‌ای به آن رأی می‌دهد. کار آمریکا به کجا رسیده و به چه خفتی افتاده است. برجام مقابل آمریکا ایستاد و آمریکا را شکست داد. از طرف دیگر قدرت برجام را ببینید؛ برجامی که در طول این ۳سال با جنایات آمریکا و رژیم صهیونیستی این همه ضربه خورده است، همین برجام روبه‌روی آمریکا ایستاد و آمریکا را شکست داد. علت اینکه ۱۱کشور رأی ممتنع و ۲کشور رأی مخالف دادند، این بود که حفظ برجام برای مصالح منطقه و جهان، ضرورت دارد و لازم است. اما موفقیت بزرگ این بود که آمریکا در این توطئه با خفت و خواری شکست خورد».
بیانیه هم‌پیمانان ایران
چین که به قطعنامه آمریکا رأی منفی داده بود، با صدور بیانیه‌ای، مواضع خود را در این‌باره به‌صراحت بیان کرد. در این بیانیه آمده است: «پیش نویس قطعنامه آمریکا درخصوص ایران، امروز در شورای امنیت رد شد و این نتیجه بار دیگر نشان می‌دهد که یک‌جانبه گرایی از هیچ حمایتی برخوردار نیست و زورگویی شکست خواهد خورد. هر تلاشی برای در اولویت قرار دادن نفع شخصی، به نفع منافع عمومی جامعه بین‌المللی به بن بست خواهد خورد. اکثریت قاطع اعضای شورای امنیت بر این باورند که باید از برجام و قطعنامه۲۲۳۱ دفاع و آن‌ها را اجرا کرد. آمریکا که دیگر جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در برجام نیست، هیچ حقی برای درخواست از شورای امنیت به‌منظور بازگرداندن خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ندارد. اگر آمریکا بر این کار اصرار بورزد، تلاشش محکوم به شکست است».
روسیه دیگر کشوری که به قطعنامه ضدایرانی آمریکا رأی منفی داد، نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما همواره با تلاش‌ها برای تحمیل تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران از طریق شورای امنیت سازمان ملل مخالفیم. پیشنهاد آمریکا نقض آشکار ضمیمه B قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد بود که می‌گوید تنها روش مشروع برای تجدیدنظر در نظام انتقال تسلیحات، تصمیم متفق‌القول کمیسیون مشترک برجام است».
دلیل رای ممتنع چه بود؟
در این میان بیانیه کشور‌هایی که رأی ممتنع داده‌اند، نیز تأمل‌برانگیز است و نشان می‌دهد که آن‌ها با وجود برخی نگرانی‌های بی‌پایه ناشی از تبلیغات منفی و گسترده آمریکا، همچنان خواستار حفظ برجام برای اجماع بین‌المللی در موضوع ایران هستند. به‌عنوان نمونه در بیانیه انگلیس آمده است: «ما در نگرانی‌های تعدادی از اعضای شورای امنیت درباره انقضای محدودیت‌های تسلیحاتی موجود علیه ایران در ماه اکتبر مشترک هستیم. انگلیس به پیش‌نویس این قطعنامه رأی ممتنع داد، زیرا مشخص بود که حمایت شورا را به خود جلب نخواهد کرد و مبنایی برای دستیابی به اجماع نخواهد بود و بنابراین نمی‌تواند به بهبود امنیت و ثبات در منطقه کمک کند. با این حال، ما آماده همکاری با اعضای شورا و طرفین برجام هستیم تا بتوانیم مسیری را پیش‌رو داشته باشیم که بتواند حمایت شورا را تأمین کند».
نقش برجام در شکست اخیر آمریکا
پس از ۱۲سال گفت‌وگوی ایران با کشور‌های عضو گروه ۱+۵ درباره برنامه هسته ای‌اش، سرانجام برجام در تابستان۲۰۱۵ تصویب شد. شش روز پس از تصویب برجام، شورای امنیت آن را در قالب قطعنامه۲۲۳۱ تصویب کرد که به موجب آن هرشش قطعنامه پیشین صادرشده علیه ایران که به وضع تحریم‌های گسترده بین‌المللی انجامیده بود، لغو شد. این نخستین بار در تاریخ سازمان ملل بود که کشوری پس از دریافت قطعنامه‌های پیاپی و وضع تحریم‌های اقتصادی، نظامی، نفتی و تحریم‌های مرتبط با کالا‌هایی با کاربرد دوگانه، ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد، توانست بدون حتی یک روز اجرای این قطعنامه‌ها، با لغو همه قطعنامه‌های پیشین، از شمول فصل هفتم منشور خارج شود.
آمریکا و گزینه پیش‌رو در ضدیت با ایران
با این حال، استفاده از مکانیسم ماشه که مقام‌های آمریکایی طی چند ماه گذشته از احتمال به‌کارگیری آن سخن به میان آورده‌اند، با مخالفت دیگر امضاکنندگان برجام ازجمله متحدان اروپایی آمریکا همراه بوده است. روسیه و چین و بسیاری از دیپلمات‌های اروپایی بر این نظرند که آمریکا با خروج یک‌جانبه از برجام در بهار سال۲۰۱۸، دیگر اجازه به کار انداختن مکانیسم ماشه را ندارد. کمتر از ۳ ماه دیگر به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باقی مانده و دولت ترامپ که سرنوشت خود را با سیاست خارجی و در این حوزه هم با مسئله ایران و تمدید تسلیحاتی آن گره زده است، از هر اقدام تخاصم‌آمیزی برای بهره‌گیری در تبلیغات استفاده خواهد کرد؛ به‌ویژه که با گذشت نزدیک به سه سال از تروریسم اقتصادی و تحریک افکار عمومی جهانی هنوز نتوانسته است به مقصود خود در قبال ایران برسد.
باید منتظر ماند و در آینده نتیجه تقابل میان دو کشور را دید، اما آنچه به نظر می‌رسد، این است که در شرایطی که ایران دیپلماسی فعالی را در پیش گرفته است و در مقابل آمریکا بر یک‌جانبه‌گرایی زورمندانه اصرار می‌ورزد، شاهد انزوای هرچه بیشتر آمریکا در عرصه بین‌المللی خواهیم بود.