در مطلب امروز می‌خواهیم بیشتر با زیر و بم شبکه جهانی اینترنت و مفاهیمی مثل «وب عمیق» یا «دیپ‌وب» آشنا شویم و در کوچه‌های خلاف‌کاران اینترنتی که آن را با نام «وب تاریک» یا «دارک‌وب» می‌شناسند، هم سرک بکشیم.
علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز؛ حرف اینترنت که می‌شود، ذهن خیلی از افراد به سمت موتور‌های جست‌وجو، وب‌سایت‌های معروف، شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های متنوع آنلاین می‌رود، دنیایی گسترده که روزبه‌روز نقش بیشتری در زندگی ما پیدا می‌کند و با بخش‌های مختلف آن عجین می‌شود. کافی است که همین الان سایت گوگل را باز، و یک کلمه در آن جست‌وجو کنید. در کسری از ثانیه، هزاران وب‌سایت مختلف برای شما فهرست می‌شوند که به نوعی در ارتباط با کلمه‌ای که تایپ کرده‌اید هستند. در نگاه اول، خیلی گسترده به نظر می‌رسد، اما در واقع، ما کاربران عادی تنها به حدود ۵ درصد از محتوای موجود در شبکه جهانی وب دسترسی داریم و فقط نوک این کوه یخ در دسترس و دید ما قرار دارد.
در مطلب امروز می‌خواهیم بیشتر با زیر و بم شبکه جهانی اینترنت و مفاهیمی مثل «وب عمیق» یا «دیپ‌وب» آشنا شویم و در کوچه‌های خلاف‌کاران اینترنتی که آن را با نام «وب تاریک» یا «دارک‌وب» می‌شناسند، هم سرک بکشیم.
نوک کوه یخ
دارک‌وب در ایران و بیشتر نقاط جهان معمولا با دیپ‌وب اشتباه گرفته می‌شود؛ بنابراین اولین نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که دارک وب و دیپ وب تفاوت دارند. در واقع، دارک وب بخشی کوچکی از دیپ وب است. پس بهتر است ابتدا با دیپ وب آشنا شویم. شاید برایتان عجیب باشد، اما از تمام محتوای موجود در اینترنت تنها حدود ۵ درصد برای تمام کاربران قابل دسترسی است. در واقع، بخش زیادی از وب ایندکس (نمایه‌گذاری) نشده است و بدون اینکه بدانید کجا باید بروید قابل دسترسی نیست، درست مثل بخش‌هایی از یک سرزمین که در نقشه‌ها نیامده است و باید از قبل مسیر را بدانید تا بتوانید به آنجا دسترسی پیدا کنید.
محتوا‌های موجود در دیپ‌وب به دلایل مختلفی توسط موتور‌های جست‌وجوی استاندارد مثل گوگل نشان داده نمی‌شوند و کسی نمی‌تواند با جست‌وجو کردن در گوگل آن‌ها را پیدا کند. تمام اطلاعات غیرقابل‌رهگیری وب‌سایت‌های ایمیل و دیتابیس‌ها قسمتی از دیپ‌وب هستند. نقطه مقابل دیپ وب، سرفیس‌وب (Surface Web) است و محتویات آن توسط کاربران عادی و از طریق موتور‌های جست‌وجو قابل دسترسی است.
از جمله کاربرد‌های رایج دیپ وب می‌توان به بانکداری الکترونیک و ایمیل اشاره کرد. شبکه‌های داخلی سازمان‌ها، اداره‌ها، دانشگاه‌ها و دولت‌ها و بعضی پایگاه داده‌های تجاری بخشی از دیپ‌وب هستند. از روش‌های مختلفی برای جلوگیری از فهرست شدن صفحات وب توسط موتور‌های جست‌وجو استفاده می‌شود که به طور کلی و خلاصه می‌توان به محدود کردن دسترسی با روش‌های تکنیکی، کدگذاری محتوای غیرمتنی، وب‌های خصوصی که نیاز به ثبت‌نام دارند، محتوای اسکریپت‌شده، استفاده از آدرس سرور‌های چندلایه و چند روش دیگر اشاره کرد. محتوای آرشیو‌های بسیاری از وب‌ها نیز بخشی از دیپ‌وب هستند.
دیپ‌وب را به کوه یخ شناور تشبیه می‌کنند که بیشتر حجم آن زیر آب است و قابل مشاهده نیست. در تخمین‌های اولیه، کارشناسان اعلام کردند که اندازه دیپ وب ۴۰۰ تا ۵۵۰ برابر بزرگ‌تر از سرفیس‌وب است و هرروز بزرگ‌تر می‌شود.
راهروی به دنیای زیرزمین
همان‌طور که خرید از بازار‌های سیاه و استخدام خلاف‌کار در دنیای واقعی چندان ساده نیست، دسترسی به دارک‌وب هم دردسر‌های خاص خود را دارد. این فضای پرهرج‌و‌مرج آن‌قدر آلوده است که اغلب افراد حاضر در آن سعی در پنهان کردن هویت خود دارند. از این رو، با مرورگر‌های معمولی و از طریق موتور‌های جست‌وجو نمی‌توان به آن دسترسی پیدا کرد.
برای پرسه زدن در دارک‌وب باید از مرورگری ویژه استفاده کنید که به لطف مسیریابی پیازی (چندلایه) هویت، مکان و آدرس پروتکل شما را پنهان می‌کند. این مرورگر برای پنهان‌سازی هویت کاربر، داده‌ها را رمزنگاری، و بین رله‌های مختلف شبکه جابه‌جا می‌کند. در دارک‌وب، در هر یک از این رله‌ها یک لایه اطلاعات رمزگشایی‌شده به صورت تصادفی به رله بعدی ارسال می‌شود. از آنجا که آخرین رله منبع اصلی اطلاعات تلقی می‌شود، شناسایی هویت کاربر اصلی بسیار دشوار خواهد بود. عملکرد این مرورگر بسیار جالب است، اما نتیجه کار، مثل خود دارک‌وب، پیش‌بینی‌ناپذیر، غیرقابل‌اعتماد و به شکل عجیبی کند است. با این حال، بسیاری از کاربران حاضرند برای پنهان کردن هویت، تمام این مشکلات را قبول کنند.
موتور جست‌وجوی دارک‌وب
موتور‌های مختلفی برای ایندکس سایت‌های دارک‌وب توسعه یافته است، اما حتی بهترین نمونه‌ها هم عملکرد چندان دل‌چسبی ندارند تا اندازه‌ای که کار کردن با آن‌ها شما را به یاد سایت‌های ۳۰ سال پیش می‌اندازد. به باور بسیاری، grams۷enufi۷jmdl.onion یکی از بهترین موتور‌های جست‌وجوی دارک‌وب است، اما حتی این انجین نیز نتایجی تکراری و اغلب غیرمرتبط را برمی‌گرداند.
یکی دیگر از گزینه‌های در دسترس صفحاتی مثل The Hidden Wiki است که فهرستی از لینک‌ها را در اختیار کاربران قرار می‌دهند، اما این فهرست‌ها هم اغلب لینک‌های قدیمی، شکسته و حتی غیرفعال را ارائه می‌کنند.
دامنه‌های عجیب
سایت‌های موجود در این فضا از نظر ظاهری شبیه پایگاه‌های عادی هستند، اما تفاوت‌هایی بین آن‌ها وجود دارد. یکی از این اختلافات به ساختار دامین برمی‌گردد که به جای com، co یا ir به onion ختم می‌شود. onion یک پسوند دامنه ویژه و سطح بالاست که با استفاده از مرورگر‌های مخصوص، دسترسی به سایت‌های مخفی و ناشناس را ممکن می‌کند.
مهم‌ترین اصل در دارک‌وب ناشناس و پنهان ماندن است. از این رو، سایت‌های ثبت‌شده در آن از آدرس‌هایی پیچیده استفاده می‌کنند که به خاطر سپردن آن‌ها بسیار دشوار است.
از سوی دیگر، همان‌طور که برخی مؤسسات مالی و اعتباری در دنیای واقعی پس از مدتی ناپدید می‌شوند و دست مشتریان را در پوست گردو می‌گذارند، بعضی سایت‌های تجاری دارک‌وب هم بعد از مدتی بار خود را می‌بندند و ارز‌های مجازی کاربران را به سرقت می‌برند. از این میان می‌توان به فروشگاه Evolution اشاره کرد که ۱۲ میلیون دلار از سرمایه کاربران را به یغما برد. طبیعتا پایگاه‌های فروش اقلام غیرقانونی هم در بازه‌های زمانی کوتاه آدرس خود را تغییر می‌دهند.
یکی از دلایل ناکارآمدی موتور‌های جست‌وجو و لینکدانی‌ها همین ماهیت پویا و تغییر دائمی سایت‌های دارک‌وب است.
تجارت در دارک‌وب
بیت‌کوین و دارک‌وب تا حد زیادی به رشد هم کمک کرده‌اند. از آنجا که با استفاده از بیت‌کوین می‌توان با یک نفر دیگر حتی بدون شناخت هویت او داد و ستد کرد، خلاف‌کاران دارک‌وب مبادلات مالی خود را در قالب ارز‌های مجازی به‌ویژه بیت‌کوین انجام می‌دهند.
البته طبیعتا دلالان و خلاف‌کار‌های سایبری اعتقاد چندانی به شعار معروف «همیشه حق با مشتری است!» ندارند. به همین دلیل، ممکن است در قبال هزینه گزافی که می‌پردازید، هیچ چیزی دریافت نکنید و با توجه به ماهیت معامله‌ها معمولا نمی‌توان دست‌به‌دامن مراجع قضایی هم شد.
البته فروشگاه‌های هکر‌های محترم سیستم نظرسنجی، رتبه‌بندی، بررسی محصول، کارت خرید و اتاق گفت‌وگوی کاربران دارند، اما ماهیت مخفی افراد باعث بی‌اعتباری همه این راهکار‌ها می‌شود، زیرا احتمال دست‌کاری آن‌ها بسیار زیاد است. بسیاری از فروشندگان هزینه ارائه کالا یا خدمات را پیشاپیش دریافت می‌کنند و در صورت هر گونه اختلال نیز لبخندبرلب، در پی جبران خسارت نخواهند بود.
نیمه پر لیوان
شاید تا اینجا با خودتان فکر کنید که تمام کار‌هایی که در دارک‌وب انجام می‌شود بی‌بروبرگرد غیرقانونی و مجرمانه است، اما این گزاره درباره تمام دارک‌وب درست نیست. در واقع، مرورگر‌های ویژه‌ای مثل شبکه تور ابتدا به عنوان یک کانال ارتباطی ناشناس راه‌اندازی شد که روشی ایمن برای در امان ماندن داده‌ها و پیام‌های کاربران از جاسوسی ارائه می‌کرد. از این رو، طبیعی است که در این فضا اطلاعات بسیاری درباره حفاظت از حریم شخصی، رمزنگاری، سرویس‌های ایمیل شخصی و رمزنگاری‌شده و نحوه نصب سیستم عامل ناشناس در دسترس قرار دارد. از دیگر امکانات دارک‌وب می‌توان به نسخه‌ای ویژه از سایت ویکی‌لیکس و سرویسی برای کتاب‌های کمیاب اشاره کرد. الک مافت، مهندس امنیتی سابق گوگل، نیز یک سرویس ویکی‌پدیای آزمایشی را در دارک‌وب توسعه داده است که با مرورگر تور قابل دسترسی است.