جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، ۲ جمهوری استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی از اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ بر سر منطقه قره‌باغ درگیری‌های بسیاری داشته‌اند که تاکنون بیش از ده‌ها هزار کشته بر جای گذاشته و تعداد زیادی از مردم را آواره کرده است.
به گزارش شهرآرانیوز؛ جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، ۲ جمهوری استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی از اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ بر سر منطقه قره‌باغ درگیری‌های بسیاری داشته‌اند که تاکنون بیش از ده‌ها هزار کشته بر جای گذاشته و تعداد زیادی از مردم را آواره کرده است. ریشه این درگیری‌ها به تصرف منطقه قره‌باغ توسط ارمنستان و اعلام خودمختاری این منطقه بازمی‌گردد. قره باغ با مرکزیت استپاناکرت، به دنبال جنگ و درگیری‌های باکو و ایروان، اعلام استقلال کرد. اغلب ساکنان قره‌باغ را که از حمایت تمام‌عیار ارمنستان برخوردارند، ارمنی‌ها تشکیل می‌دهند. این درحالی است که قره‌باغ پیش از اعلام استقلال، جزئی از خاک جمهوری آذربایجان بوده است.
به‌واسطه این پیچیدگی‌ها، تاکنون تلاش‌ها برای حل مناقشه قره‌باغ درقالب گروه میانجی مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا بی‌نتیجه بوده است. اگرچه ۲ کشور در سال۱۹۹۴ توافق‌نامه آتش‌بس امضا کردند، این توافق‌نامه هرازگاهی به‌خصوص در سال‌های گذشته نقض شده است، به‌ویژه مادامی‌که قدرت‌های همسایه مجالشان داده‌اند. حال بار دیگر تنش‌ها و درگیری‌ها میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، آغاز شده و نگرانی‌های گسترده از تبدیل‌شدن دور جدید تنش‌ها به یک جنگ گسترده افزایش یافته است.
جمهوری آذربایجان پس از هدف قرار گرفتن و سرنگونی ۲ بالگرد نظامی‌اش در ارتفاعات قره باغ، این منطقه را زیر آتش سنگین توپخانه و سامانه‌های موشکی خود قرار داده است. ایروان و باکو این بار و در دومین درگیری سال۲۰۲۰ میلادی، جدی‌تر از پیش، به رویارویی برخاسته و اعلام وضعیت جنگی کرده‌اند.
سرگرد آنار ایواز اف، سخن‌گوی وزارت دفاع جمهوری آذربایجان، اعلام کرده که در منطقه فضولی، روستا‌های قاراخان بیگلی، گروند، گرده ریز و عبدالرحمان علیا، آزاد شده و کنترل این روستاها، اکنون در دست نیرو‌های آذری است. در منطقه جبراییل، موروداغ و آغ دره نیز پیشروی‌هایی صورت گرفته است. این همان روستایی است که در خاک آذربایجان واقع شده، اما تحت کنترل ارمنستان قرار گرفته بود.
در پاسخ، ارتش ارمنستان منطقه قاپان لی شهرستان ترتر، مناطق چراخلی و قاروند شهرستان آغ دام، روستا‌های الخانلی و شکروبیلی در شهرستان فضولی و روستای چوجوخ مرجان جبرئیل در مرز جمهوری آذربایجان را توپ‌باران کرد و فرماندهی ارتش جمهوری آذربایجان، حملاتی متقابل در طول خط مقدم جبهه انجام داد.
حمایت حامیان سنتی هر ۲ طرف آذری و ارمنی از آن‌ها نیز کاهش یا افزایشی نیافته است. ارمنستان عضو یک پیمان امنیت منطقه‌ای موسوم به «سازمان پیمان امنیت جمعی» است که رهبری آن را مسکو برعهده دارد. آذربایجان، اما در این مناقشه حمایت کشور ترکیه را با خود دارد. در واکنش به تحولات اخیر، وزارت خارجه ترکیه در بیانیه‌ای بار دیگر حمایت خود را از جمهوری آذربایجان اعلام کرد و گفت که ترکیه کمک‌ها و حمایت‌های لازم را دراختیار آذربایجان قرار خواهد داد؛ چراکه ارمنستان یک کشور اشغالگر است. اما وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای کوتاه از ۲ طرف خواسته است تا فورا درگیری‌ها را متوقف کنند و برای تثبیت اوضاع به مذاکره روی بیاورند.
هشدار ایران به دو کشور درگیر
اما بحران قره‌باغ با توجه‌به نزدیکی این منطقه به شمال غرب ایران، برای کشور ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و ادامه درگیری نظامی در این منطقه، استان‌های مرزی کشورمان را تحت تأثیر قرار خواهد داد. در همین راستا، علی امیری راد، فرماندار شهرستان خداآفرین، در گفتگو با ایسنا از اصابت راکت خمپاره به منطقه‌ای بین روستای شرفه و رود ارس و پایین‌تر از این روستا در ایران خبر داد.
وی با بیان اینکه خوشبختانه این حادثه، خسارت جانی و مالی درپی نداشته و در زمین کشاورزی فرود آمده است، به ایسنا گفت: توصیه می‌کنیم مردم به مرز نزدیک نشوند و از تجمع در آن خودداری کنند. مقرر شده است به طرفین مناقشه تذکر و هشدار جدی داده شود تا احتیاط‌های لازم را برای اصابت‌نکردن راکت و خمپاره به مرز‌های ما در نظر بگیرند.
همچنین، سردار قاسم رضایی، جانشین فرمانده ناجا، با بیان اینکه از نظر ایران، تبادل آتش و ادامه‌دادن به منازعه به نفع هیچ‌یک از ۲ کشور آذربایجان و ارمنستان نیست، گفت: «به هر ۲ کشور اخطار می‌دهیم که به هیچ عنوان نباید منازعات و ناامنی آنان به‌سمت مرز‌های ما و خاک کشور ما بیاید. متأسفانه ۲ خمپاره از این منازعات مدتی قبل به خاک کشور ما افتاده بود که ما شدیدا به آن‌ها اخطار دادیم که از تکرار چنین مواردی خودداری شود.»
ایران پیشنهاددهنده مذاکره میان ارمنستان و آذربایجان
اما موضع جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته پس از جنگ قره‌باغ همواره دعوت به خویشتن‌داری ازسوی ۲ کشور و اعلام آمادگی برای به کاربردن مساعی جمیله و میانجیگری برای حل بحران ازطریق گفتگو و دیپلماسی بوده است؛ موضعی که بیش از آنکه ازجانب دولت باکو مورد توجه قرار گیرد، با استقبال همسایه ارمنستانی همراه است.
مقامات دولت باکو به واسطه اینکه این کشور را پس از ایران (و احتمالا عراق) دومین کشور بزرگ شیعه جهان می‌دانند و از سوی دیگر به‌واسطه اینکه قرابت قومی و تاریخی نزدیکی با ایران دارند (به‌واسطه حضور ده‌ها میلیون آذری‌زبان در ایران) انتظار دارند که ایران در بحران قره‌باغ از هم‌کیشان و هم‌زبانان آذری خود دربرابر ارمنستان پشتیبانی و حمایت کند و موضعی شبیه به ترکیه در حمایت دربست و بی‌چون‌وچرا از موضع باکو در قبال ایروان داشته باشد؛ اما ظرافت‌ها و واقعیت‌های دیپلماسی منطقه‌ای، نوع رابطه ایران با روسیه و سیاست‌های غرب‌گرایانه دولت باکو، موانعی عمده هستند که سبب شده سیاست جمهوری اسلامی ایران درقبال بحران قره‌باغ به جای درغلتیدن به‌سمت قرابت‌های مذهبی، قومی و تاریخی به‌سمت ظرافت‌ها و محدودیت‌های سیاست واقعی در غلتد و از موضع بینابین و میانجیگرانه بین ۲ همسایه شمالی خود فراتر نرود.
در همین رابطه روز گذشته سعید خطیب‌زاده، سخن‌گوی وزارت امور خارجه، در نشست خبری هفتگی خود با خبرنگاران، در پاسخ به سوال ایرنا درباره درگیری رخ‌داده بین ارمنستان و آذربایجان گفت: «اتفاق خوبی رخ نداده است. وضعیت منطقه بیش از این تحمل این خشونت‌ها را ندارد.
ما بلافاصله به دوستان خود در آذربایجان و ارمنستان گفتیم هرچه زودتر این غائله پایان یابد و گفتگو‌ها شروع شود. سیاست ایران تغییری نکرده است و تنها مبتنی‌بر کمک و تسهیل گفتگو‌های طرفین است. راه حل نظامی راهکار پایدار برای این اختلاف نیست. ایران از همه ظرفیت‌هایش در این راستا استفاده می‌کند. از نزدیک و با حساسیت زیاد برای پیگیری تحولات تلاش می‌کنیم. به‌صورت مداوم با طرفین درگیری در ارتباط هستیم. به‌دنبال آتش‌بس فوری هستیم و ظرفیت خود را فعال نگه خواهیم داشت.»