شیوع کرونا همه را غافلگیر کرد و بچه‌ها را خانه‌نشین. چند وقتی با سرگردانی نظام آموزش، حیرانی والدین و بلاتکلیفی ۱۴ میلیون دانش‌آموز در کشور سپری شد تا «شاد» یا همان شبکه آموزشی دانش‌آموز پا به میدان تعلیم و تربیت گذاشت که چاره‌ای باشد برای حل مشکل دوری دانش‌آموزان از پای تخته کلاس.
تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ شیوع کرونا همه را غافلگیر کرد و بچه‌ها را خانه‌نشین. چند وقتی با سرگردانی نظام آموزش، حیرانی والدین و بلاتکلیفی ۱۴ میلیون دانش‌آموز در کشور سپری شد تا «شاد» یا همان شبکه آموزشی دانش‌آموز پا به میدان تعلیم و تربیت گذاشت که چاره‌ای باشد برای حل مشکل دوری دانش‌آموزان از پای تخته کلاس. اما این نرم‌افزار ملی نه‌تن‌ها راه‌حل کافی برای رفع مشکل تحصیل دانش‌آموزان نبود، که دغدغه دیگری را برای مدارس و والدین به ارمغان آورد.
پس از چندماه از راه‌اندازی سامانه شاد که وزارت آموزش و پرورش خبرش را با مسرت اعلام کرد، هنوز هم خانواده‌های بسیاری با این برنامه مشکل دارند، چالشی که عمده صحبت والدین و دانش‌آموزان مشهدی درباره آن است و آن‌طورکه نماینده شبکه شاد در آموزش‌وپرورش خراسان رضوی می‌گوید رفعش، در آینده نامعلوم، امکان‌پذیر است.
تلفن همراه ندارند که «شاد» داشته باشند
اهالی خانه شصت‌متری انتهای بولوار توس سه شاگرد محصل دارند. دوقلو‌ها کلاس سوم هستند و یک دختر کلاس هشتمی هم دارند. مادرشان پرستار یک کودک است و پدرشان کارگر فضای سبز.
تا اوایل اردیبهشت سال پیش نتوانسته‌اند تلفن همراه هوشمندی گیر بیاورند که بچه‌ها از کلاس درس استفاده کنند. دختر بزرگشان هر روز به خانه همسایه می‌رفت تا با دوستش درس بخواند و پسر‌ها هم تکالیفشان را از این و آن می‌پرسیدند. این اتفاق البته برای آدم‌های آن منطقه عجیب نبود. شاد خیلی از والدین را برای پیداکردن یک گوشی همراه دست‌دوم یا خریدن یک مدل خیلی پایین خجالت‌زده و سرافکنده کرد.
مادر بچه‌ها می‌گوید: صاحب خانه‌ای که در آنجا کار می‌کنم قول داده برایم یک گوشی گیر بیاورد، ولی زمانش معلوم نیست. مسئولان اگر به فکر درس‌خواندن بچه‌های مردم هستند چرا همه اقشار جامعه را درنظر نمی‌گیرند؟
از ۱۵ مهر که مدرسه‌ها شروع شده است، از روی اجبار بچه‌هایش را در این وضعیت کرونا به مدرسه فرستاده، چون چاره دیگری ندارد و از درس عقب می‌مانند.
محمدزاده، مدیر یکی از مدارس منطقه تبادکان، هم مشکل والدین و دانش‌آموزان این محدوده شهر را ناتوانی در تهیه گوشی همراه و پرداخت هزینه اینترنت می‌داند که بزرگ‌ترین مشکل در استفاده از نرم‌افزار است و این یکی از دلایل حضور بیشتر دانش‌آموزان این مناطق در مدارس است که میزان شیوع بیماری را افزایش می‌دهد. هرچند به گفته او معلمان هم به همین میزان برای ورود و تدریس دچار مشکل هستند.
سوالم را از مهاجرپور، معلم فیزیک دبیرستان، می‌پرسم که هم در مدرسه دولتی تدریس می‌کند و هم غیرانتفاعی. وی با تأیید مشکل معلمان می‌گوید: به همان میزان که دانش‌آموزان و والدین با شاد مشکل دارند، معلمان هم دردسر دارند. مسئله مهم این است که متصل‌نشدن به سامانه شاد و تدریس‌نکردن برای ما بهانه و کم‌کاری محسوب می‌شود. من برای تدریس در مدرسه دولتی دچار مشکلات فراوانی هستم، ولی مدرسه غیرانتفاعی که از نرم‌افزار دیگری استفاده می‌کند، تدریس آسان‌تر است.
بهتر شده، اما خوب نیست
صدیقی، مادر الناز نه‌ساله است. باوجودی که سال گذشته به‌دلیل مشکلات زیاد تقریبا از نرم‌افزار استفاده نکرده است، امسال از تقویت و بهبود آن می‌گوید: معلوم است که برای رفع مشکلات تلاش کرده‌اند، اما هنوز به خاطر قطع و وصل‌شدن مداوم و محدودیت امکانات نمی‌شود تمام آموزش را برمبنای آن گذاشت.
وقتی معلم درحال درس‌دادن است، نرم‌افزار ناگهان قطع می‌شود و پیام بهروزرسانی می‌دهد. دانش‌آموز تا منتظر بماند که عملیات تمام شود و دوباره وارد کلاس شود کلی پیام جدید آمده است و از درس عقب می‌ماند. صدیق این را هم اضافه می‌کند که معلمان مدرسه دخترش بیشتر از نرم‌افزار «اسکای‌روم» برای تدریس استفاده می‌کنند.
به گفته او ارسال فیلم و صدا در این برنامه به‌شدت وقت‌گیر و کُند است و اشکال از این برنامه است؛ چون همه آن برنامه‌ها در واتس‌اپ و تلگرام باز می‌شود. حضور در چنین کلاسی که بچه‌ها نمی‌توانند ازطریق آن با معلم ارتباط برقرار کنند، فقط انرژی و وقت را تلف می‌کند.
بخش دیگری از دانش‌آموزان هم هنوز برای نصب این نرم‌افزار روی تلفن همراه خود دچار معضل هستند. موسوی، پدر یک دانش‌آموز هشت‌ساله است و با اعتراض به مشکل شاد در گوشی‌های آیفون تأکید می‌کند: بخشی از مخاطبان این برنامه، کسانی هستند که از تلفن‌های همراه آیفون استفاده می‌کنند، اما شاد در این گوشی‌ها پشتیبانی نمی‌شود. بیشتر برنامه‌ها را باز نمی‌کند یا به‌سختی امکان نصب شاد را پیدا می‌کنیم. برای رفع این مشکل برای فرزندم تلفن همراه اندروید خریدم، اما مسئول رفع این معضل، کارشناسانی هستند که آن برنامه را طراحی کردند.
شاد برای دبیرستان دوره دوم برنامه جانبی است
امیرمحمد کلاس دوازدهم است و سال آینده کنکور دارد. حضور در کلاس‌ها برای تدریس و همچنین رفع اشکال برای دانش‌آموزان مقطع او حیاتی است، درحالی‌که نرم‌افزار شاد آن‌قدر دردسر دارد که رویش حسابی باز نمی‌کنند؛ «به‌جای مصرف اینترنت و نشستن پای برنامه‌ای که وقتمان را تلف می‌کند، براساس تقسیم‌بندی روز‌های زوج و فرد به مدرسه می‌رویم و آموزش می‌بینیم. فکر می‌کنم این نرم‌افزار برای دانش‌آموزان ابتدایی ساخته شده‌است.»
گرگانی هم مادر یک دختر کلاس دهمی و یک پسر کلاس یازدهم است و او هم تأیید می‌کند که فرزندانش عملا از این برنامه استفاده نمی‌کنند و تدریس در نرم‌افزار‌های «ادب کانکت» و واتس‌اپ انجام می‌شود. این درحالی است که چند روز پس از آغاز سال تحصیلی، بخشنامه‌ای از حراست اداره کل آموزش و پرورش استان به مدارس ابلاغ شد که در آن تأکید شده بود مدارس تنها موظف به استفاده از نرم‌افزار شاد هستند و به‌کارگیری نرم‌افزار‌های دیگر تخلف محسوب می‌شود. نرم‌افزار شاد برای خیلی خانواده‌ها یادآور دردسر‌های سال گذشته تحصیلی است.
عظیمی دراین‌باره توضیح می‌دهد: پسرم کلاس ششم بود و معلم‌ها به صورت محدود درس و تکلیف می‌دادند و آموزش را تمام کردند. بدترین مشکل زمانی بود که امتحانات در شاد برگزار می‌شد. تعدادی سوال را در سامانه می‌فرستادند که دانش‌آموز به آن پاسخ بدهد و یک ساعت بعد جواب را ارسال کند. جدای از اینکه کتاب جلو دستشان بود یا والدین پاسخ می‌دادند، گاهی سامانه قطع می‌شد و امکان ارسال سوالات وجود نداشت. این وضعیت برای همه خانواده‌ها به‌شدت استرس‌زا بود.ای کاش امسال روش بهتری برای گرفتن امتحانات پیش‌بینی کنند.
استفاده ۸۴ درصد از معلمان و دانش آموزان از سامانه شاد برای آموزش مجازی
آیا برای آموزش مجازی در سال تحصیلی جدید از شاد استفاده می‌کنید؟
۸۴ درصد بله. ۱۶ درصد خیر.
برای آموزش تعاملی در هر گروه کلاسی با استفاده از قابلیت پخش زنده شبکه شاد، مهم‌ترین چالش شما کدام است؟
۵۳ درصد هزینه ترافیک مصرفی. ۲۶ درصد دسترسی به شبکه و زیرساخت اینترنت. ۲۱ درصد آموزش نحوه استفاده از پخش زنده.
رایگان شدن ترافیک مصرفی در شبکه شاد تا چه حد برای شما مهم است؟
۵ درصد کم. ۵ درصد متوسط. ۱۴ درصد زیاد و ۷۶ درصد خیلی زیاد.
آیا دوستانی دارید که در صورت رایگان نبودن ترافیک شاد، امکان حضور در کلاس مجازی را نداشته باشند؟
۶۹ درصد بله و ۳۱ درصد خیر.
برگرفته از نتایج نظرسنجی وزارت آموزش و پرورش درباره شاد که ماه گذشته و با شرکت ۲۰۰ هزار دانش آموز و معلم برگزار شد. در این نظرسنجی ۸۴ درصد دانش آموزان و معلمان اعلام کرده اند برای آموزش مجازی در سال تحصیلی جدید از شبکه شاد استفاده می‌کنند. همچنین ۹۰ درصد خواستار رایگان شدن ترافیک مصرفی شاد هستند. به علاوه اکثر شرکت کنندگان، مهم‌ترین چالش استفاده از قابلیت پخش زنده live را که هم اکنون در شبکه شاد فعال شده است، هزینه ترافیک مصرفی می‌دانند.
برنامه شاد در سال تحصیلی گذشته با آموزش آنلاین بیش از ۱۱ میلیون دانش آموز یعنی ۷۰ درصد دانش آموزان کشور را تحت پوشش قرار داد. پیش از این محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات، نیز در صفحه شخصی خود نظرسنجی کرده بود که طبق آن ۲۷ درصد مخاطبان گفته بودند از سامانه شاد استفاده می‌کنند و ۷۳ درصد عنوان کرده بودند که از سایر ابزار‌ها برای آموزش مجازی بهره می‌گیرند. در نظرسنجی او برای ۵۹ درصد، چالش اصلی، هزینه شبکه بود و برای ۴۱ درصد، کیفیت خدمات شاد. به این دلیل که نرم‌افزار کشوری است آمار کاربران شاد به تفکیک استان‌ها وجود ندارد و هم اکنون ۱۱ میلیون و ۲۰۰ هزار دانش‌آموز و ۷۶۰ هزار معلم از این شبکه استفاده می‌کنند. یادآور می‌شود تعداد دانش‌آموزان استان در سال جاری یک میلیون و ۱۵۸ هزار و ۴۳۳ نفر هستند.
یک کارشناس - مسئول در آموزش‌وپرورش:
دردسر مردم در ناهماهنگی «شاد» و «سناد» است
«گلایه‌های والدین، دانش‌آموزان و اولیای مدارس، تمامی ندارد و نگرانی بر سر زمان و مسئولیت پیگیری است. درحالی‌که شهروندان تصور می‌کنند حل این مشکل برعهده مدیران آموزش‌وپرورش استان است، تهیه این نرم‌افزار برعهده وزارت آموزش‌وپرورش بوده و استان‌ها با نقش نظارتی، امکان دسترسی فنی به جزئیات آن را ندارند.»
لیلا داوودی‌ثانی، نماینده شبکه شاد در آموزش و پرورش خراسان‌رضوی، سخنانش را با این جمله آغاز می‌کند و در ادامه توضیح می‌دهد: مدیران و والدین مشکلات خود را به ما انتقال می‌دهند و ما پس از راهنمایی اولیه، مشکل را به تیم فنی تهران گزارش می‌کنیم و درنهایت کاری را انجام می‌دهیم که وزارتخانه توصیه کند یعنی نقش راهبر را داریم.
وی بخش زیادی از مشکلات پیش روی کاربران شاد را اشکال در سامانه دانش‌آموزی کشوری می‌داند: نکته مهم اینجاست که احراز هویت در نرم‌افزار شاد از سامانه‌ای به نام «سناد» برداشت می‌شود که همه اطلاعات دانش‌آموزان، معلمان، مدیر و مدرسه را دراختیار دارد. بیشتر مشکلاتی هم که مردم با آن روبه‌رو می‌شوند، ناشی از تفاوت این سامانه است. به این ترتیب اگر معلم یا دانش‌آموزی کلاسش را در شاد نمی‌بیند، مشکلی در داده‌های سامانه سناد وجود دارد.
وی این نکته را هم یادآور می‌شود که معمولا هفته‌ای یک‌بار، اطلاعات سامانه شاد ازطریق سناد بهروزرسانی می‌شود، اما احراز هویت چهل‌و‌هشت‌ساعته است. اگر اطلاعات هویتی معلم یا دانش‌آموزی برای اولین بار وارد سناد شود یا شماره تلفن همراهش تغییر کند، می‌تواند پس از ۴۸ ساعت وارد نرم‌افزار شاد شود. ولی چنانچه تغییرات مربوط به کلاس درس و مدرسه باشد برای بهروزرسانی شاد ازطریق سناد زمان می‌برد. یکی دیگر از مشکلات همان بخشنامه حراست و تعیین محدودیت استفاده از نرم‌افزار‌های دیگر است که داوودی ضمن تأکید بر پاسخ‌گویی مدیران حراست این را هم تایید می‌کند: نرم‌افزار‌های دیگر، بر بستر خارجی هستند و هیچ دسترسی بر مدیریت اصلی دراختیار ما نیست و به لحاظ امنیتی استفاده از آن‌ها جایز نیست.
دلیل اختلال، ساعات پرمصرف اینترنت است
نماینده شبکه شاد در آموزش و پرورش خراسان‌رضوی علت اختلال در سرعت ارسال پیام یا فیلم و صوت را ترافیک اینترنت در ساعات اداری روز می‌داند و می‌افزاید: این وضعیت در ساعات پیک کاری روزانه در همه مجموعه‌ها رخ می‌دهد و طبیعی است؛ به ویژه اینکه چند میلیون دانش‌آموز در استان از این برنامه استفاده می‌کنند. وی ضمن پیشنهاد ارسال فایل‌ها و فیلم‌ها پس از ساعات اداری اعلام می‌کند که مدارس باز و مدیران موظف هستند با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، کلاس‌هایی با جمعیت محدود را برای دانش‌آموزانی که با اختلال دسترسی به نرم‌افزار شاد روبه‌رو هستند، برگزار کنند.
کلاس‌های عملی آموزش مهارت در هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و کارودانش نیز باید حضوری باشد. دغدغه دیگر والدین و دانش‌آموزان، تفاوت گوشی‌های تلفن همراهی است که آنان را در نرم‌افزار شاد دچار مشکل می‌کند و راهکار داوودی برای رفع این مشکل انجام این مراحل است: دانش‌آموز یا معلمی که تلفن همراه دیگری به‌جز اندروید دارد ابتدا باید با یک تلفن همراه دارای اندروید وارد سامانه شود، کد ملی را وارد و فرم مربوط به احراز هویت را پر کند. سپس در بخش شماره، تلفنی را که می‌خواهند در سامانه با آن کار کنند، وارد نمایند. یک کد به گوشی موردنظر آن‌ها ارسال می‌شود که باید آن را به سیستم بدهند. از این به بعد می‌توانند با تلفن خودشان وارد نسخه تلفن همراه یا نسخه تحت وب شوند. تنها تفاوت نسخه تحت وب و اندروید این است که امکان حضور در جلسات تدریس پخش زنده وجود ندارد و فقط می‌توانند متن، فیلم و تصاویر را پس از بارگذاری مشاهده کنند.
وی با بیان اینکه از نواقص سامانه شاد مطلع است، یادآور می‌شود: از ۲۵ شهریور که نسخه جدید شاد درحال استفاده است، میزان مشکلات بسیار کمتر شده و تعداد کمی از معلمان و دانش‌آموزان برای ورود به سامانه مشکل دارند که درحال تلاش برای برطرف‌کردن آن هستیم.
باوجود تأکید فراوان مسئولان وزارتخانه و استان، قرار است این نرم‌افزار پس از پایان شیوع کرونا هم به‌عنوان بازوی مدارس در آموزش‌های مجازی حضور داشته باشد و اگر این روند در دولت‌های بعدی ادامه پیداکند باید برای رفع مشکلات آن خیلی زودتر اقدام کرد، درغیراین‌صورت کیفیت آموزشی را که همیشه زیر سؤال بوده‌است، در مظان اتهام بیشتری قرار خواهدداد.