عزاداری برای شهدای کربلا و همدردی با کاروان اسرا در فرهنگ شیعی و به تبع آن کشورهایی که دارای شهروندانی با مذهب تشیع هستند اهمیت و جایگاه زیادی دارد. حداقل شهروندان مشهدی گوشه ای از این واقعیت را در دهه اول محرم و اربعین حسینی و ایام چهل وهشتم وقتی جمعیت هایی از افغانستان، پاکستان و سال های اخیر از عراق به حرم امام رضا(ع) می آیند و عزاداری می کنند از نزدیک دیده اند.
اما نکته ای که اهمیت دارد تفاوت در نوع عزاداری ها در میام اقوام و قومیت ها و ملیت های گوناگون برای شهدای کربلاست.تا زمانی که عاشورا و تاسوعای حسینی را در کابل ندیده بودم ذهنیت من از عزاداری افغانستانی هایی که به چشم دیده ام به هیئت مهاجران افغانستانی در مشهد خلاصه می شد اما وقتی در قلب افغانستان با تمام حواشی منحصربه فرد امنیتی و مذهبی اش که شما هم به آن آگاه هستید عزاداری برای شهدای کربلا را از نزدیک دیدم متوجه شدم که مکتب حسینی منحصر به شیعیان نیست و هر انسان آزاده ای به قدر اقبالش می تواند از آن بهره مند شود.
در سال هایی که در کنار همه دشمنان دیگر مردم این سرزمین داعش هم ظهور کرده بود و هر از گاهی با قتل عامی فجیع عرض اندام می کرد همواره تکیه خانه ها، حسینیه ها و مساجد شیعیان مورد تهدید قرار می گرفت و گاه انفجارهایی نیز رخ می داد. همین تهدیدات و نگرانی ها سبب شده بود که مردم خود تأمین امنیت مراسم مذهبی را بردوش بگیرند و از برادران و خواهران عزادارشان محافظت کنند. البته وجود این تهدیدات و اتفاقات ناگوار هیچ گاه از ارزش و احترام افغانستانی ها اعم از شیعه و سنی در روزهای عزاداری سالار شهیدان کم نکرده است.
یکی از نکاتی که در عزاداری مردم افغانستان همواره برای خود من جالب بوده توجه به آداب و ارزش هایی است که در قالب های گوناگون از گذشتگانشان به ارث برده اند، به عنوان نمونه ابیاتی که مداحان افغانستانی می خوانند نسل به نسل و سینه به سینه از پیشینیانشان به آن ها رسیده، یا سنت «عَلم کشی» که در شب هفتم محرم به پاسداشت و احترام قمربنی هاشم در مراسم عزاداری این مردم انجام می شود با همان کیفیتی است که در سالیان دراز انجام می شده است.
«منقبت خوانی» یکی دیگر از برنامه های ثابت عزاداران افغانستانی در شب های محرم است، منقبت خوان با ابیاتی در وصف حضرت رسول(ص) و حضرت امیر(ع) نفس خود را گرم می کند و رشادت شهدای کربلا را با صدایی رسا برای حاضران می خواند.
عاشورا محوری برای اتحاد شیعه و سنی در افغانستان است تا آنجا که از سال های دور عالی ترین مقام سیاسی این کشور یعنی رئیس جمهور که همواره سنی مذهب است در روز عاشورا با حضور در مراسم عزاداری شیعیان به شهدای کربلا درود می فرستد و همراه با دیگران عزاداری می کند. علاوه براین دیگر شهروندان سنی مذهب شهر کابل هم در روز دهم ماه محرم با توزیع نذورات و حضور در مراسم عزاداری نشان می دهند که پیام عاشورا تنها برای یک بخش از انسان ها نیست.
یکی از سنت های دیگری که در سال های اخیر در افغانستان رواج یافته و با حمایت مردم روبه رو شده اهدای خون به نیازمندان در روز عاشوراست. علما و رهبران مذهبی افغان این سنت را برای جلوگیری و کاهش قمه زنی و استفاده از زنجیرهای تیغ دار که ارمغان مهاجرت بخشی از مردم در سال های جنگ به پاکستان بود بنیان گذاشتند که خوشبختانه نتیجه آن مثبت بود.