مرتضی اخوان - نامش شبیه تمام پیش‌کسوتان تأثیرگذار بر تارک یک رشته ورزشی بر سردر یکی از سالن‌های جودو شهر نقش بسته است. سالن جودوی مجموعه ورزشی گلشهر مشهد، یکی از سالن‌هایی است که قهرمانان زیادی در آن پرورش یافته و تحویل این رشته ورزشی شده‌اند. سالنی که حالا به پاس یک عمر تلاش به نام یکی از پیش‌کسوتان نامی جودو این خطه شده است. مردی که حالا در شصت‌وشش‌سالگی هنوز از انگیزه‌هایش برای پرورش ستاره‌های آینده جودوی خراسان و کشور کم نشده و خودش مدعی است به زودی یک قهرمان المپیکی از خطه خراسان را به جودو کشور معرفی خواهد کرد. قریب به 10 سال است که سالن جودو مجموعه ورزشی گلشهر به نام «اصغر دهقان» است؛ پیش‌کسوتی که دعوت به یک گپ‌وگفت صمیمی را در سالنی که به نامش است، لبیک می‌گوید و آماده و قبراق برای این گفت‌وگو به روی تاتامی می‌آید!
هیبت دهقان با جودوگی
ماسکی به دهان دارد. وقتی جویای احوالش می‌شویم می‌گوید تازه قلبش را عمل کرده است و شرایط مساعدی ندارد. از او می‌خواهیم جودوگی را به تن کند تا عاشقانگیاش با جودو را در این سنوسال به تصویر بکشیم. استاد به رختکن می‌رود و چند دقیقه بعد با هیبتی چشمگیر روی تاتامی می‌آید. انگارنه‌انگار که گرد پیری بر کالبد وجودش سنگینی می‌کند. جودوگی سفید استاد با کمربند قرمز و سفید او را به سان یک قهرمان کرده است؛ قهرمانی که حالا در شصت‌وشش‌سالگی دیگر یک پیش‌کسوت است. پیش‌کسوتی که دان 8 جودو را دارد و به همین واسطه است که کمربند قرمز و سفید را به کمر بسته است. انگار جودوگی و کمربند به او جان تازه‌ای می‌دهد...
طلوع در 17 شهریور، مربیگری در 18سالگی!
برخی آدم‌ها ذاتا مربی به دنیا می‌آیند. استاد اصغر دهقان هم همین‌طور است. او در سال 1332 در محله 17 شهریور به دنیا آمد و خیلی زودتر از حد انتظار جودو را کنار گذاشت و وارد عرصه مربیگری شد. هجده‌سالگی ابتدای راه قهرمانی است؛ اما دهقان جودوکار، مربیگری را انتخاب کرد: «در جودو نیروهای مسلح ۲ مقام دومی و سومی دارم؛ اما چون دیدم در سطح استان مربی خوب نداریم، خیلی زود به سراغ مربیگری رفتم. کمربند سبز و بنفش داشتم که مربی شدم. اولین مسابقاتی هم که به عنوان مربی کار کردم، با 7 شاگردم در مسابقات قهرمانی کشور بندرانزلی 6 طلا و یک نقره گرفتیم و قهرمان شدیم.» در مربیگری به دستاوردهای زیادی رسید. آن‌قدر که خودش می‌گوید از کنارگذاشتن مبارزه بر روی تاتامی و ورود به کار مربیگری راضی است.
چند نسل جودو، پرورش‌یافته دهقان
جودوکاران و مربیان زیادی را به جودو خراسان رضوی و کشور معرفی کرده است. مردانی که بر روی تاتامی از استاد درس‌ها آموختند و هر کدام با افتخارآفرینی‌هایشان برای او افتخار شدند. دهقان دراین‌باره می‌گوید: «قریب به 100 قهرمان و مربی خوب به جودو استان معرفی کرده‌ام که اگر بخواهم از آن‌ها نام ببرم باید در بخش مربیان از عظیم احمدی، محمودی، زارع، خالقی، سرمدی و... یاد کنم و در بخش جودوکاران می‌توانم از خسرو دلیر، علیرضا دلیر، مسعود آخوندزاده، علی شهیدی و... نام ببرم.» اما همه این‌ها باعث نمی‌شود تا پیش‌کسوت جودو در این سنوسال از خیر مسئولیت شورای فنی جودو استان برای تربیت چهره‌های آینده این رشته ورزشی بگذرد. او این روزها انگیزه‌های بالایی برای پرورش ستاره‌ای دارد که بتواند دستش به مدال طلای المپیک برسد؛ وعده‌ای که تا عملی‌شدنش راه زیادی در پیش است و باید تلاش بسیاری صورت بگیرد.
از اصغر تایتان تا اصغر دهقان!
حتی بهتر از «جولیانا جما»! هنرپیشه‌ای که با حرکت «اسکلوپا» در فیلم سینمایی «تایتان» بارها دهقان جودوکار را به سینما کشاند. آن روزها هنوز اصغر شروشور جوانی داشت و به گفته خودش سرش برای دعوا درد می‌کرد. او می‌گوید بیش از 10 بار به سینما رفته تا حرکت جما، هنرپیشه مشهور ایتالیایی، را یاد بگیرد: «الان به نام «آقای دهقان» معروفم، آن موقع «اصغر تایتان» بودم. فلسفه تایتان‌‌خواندن من هم این بود که یک فیلمی از «جولیانو جما» هنرپیشه ایتالیایی به نام «تایتان» آورده بودند و او اولین کسی بود که «اسکلوپا» (حرکت زدن با پا) را در فیلم نشان داد. به عنوان اولین نفر در محل آن حرکت را زدم. آن‌قدر این حرکت را تمرین کردم که از خود «جولیانو جما» هم این حرکت را بهتر می‌زدم! هم‌‌دوره‌ای‌های من نام «تایتان» را روی من گذاشتند. بعد از انقلاب بود که سراغ جودو آمدم و شدم «اصغر دهقان» جودو ایران.»
نبرد در میدان اعدام!
می‌گوید: «در مدرسه عبداللهیان، پنجراه پایین خیابان (میدان اعدام )تحصیل می‌کردم. آن منطقه جایی بود که تقریبا تمام بچه‌های آنجا روحیه مبارزه‌طلبی داشتند و ما هم باید یاد می‌گرفتیم در آن جو از خودمان دفاع کنیم. تقریبا این طوری شد که هر روز مبارزه در میدان اعدام برقرار بود. یک روز یکی از بچه‌ها آمد و گفت یک باشگاه هست بیایید به آنجا برویم. باشگاه بهرامی که بعدها اسمش شد باشگاه جوانان اسلامی. بعد که رفتیم دیدیم رینگ و کشتی کج دارد. آن موقع سن‌و‌سالم کم بود و استاد یحیوی در ابتدا گفت این رشته برای سن و سال تو خوب نیست، اما من گفتم می‌توانم با بزرگ‌سالان شما مبارزه کنم و این‌طوری شد که وارد این رشته شدم. در آن زمان روحیه من، روحیه مبارزه‌طلبی بود و دنبال بهانه‌ای بودم تا هر جا می‌توانم آموخته‌هایم را عملی کنم. اما حقیقت آن است که از قدیم گفته‌اند بچه‌هایی که در نوجوانی شر و شور هستند، در دوران بزرگ‌سالی آدم‌های آرامی می‌شوند. نبردهای میدان اعدام هم برای من همین‌طور بود.»
حال جودو؛ در اغما یا رو به راه؟
اصغر دهقان، پیش‌کسوت جودو خراسان رضوی، درباره حال و روز جودو ایران و خراسان می‌گوید: «اگر جودو ما مدیریت شود، از نظر فنی، تاکتیک و تکنیک چیزی از ژاپنی‌ها کمتر نداریم. آموزش‌های به‌روز را در جودو داریم و فقط باید روی نیروهای انسانی‌مان کار کنیم. به فدراسیون و فتاحی هم گفته‌ایم اگر امکانات باشد من قول می‌دهم اولین طلای المپیک جودو ایران را یک خراسانی به دست بیاورد. اما در باب خوب‌‌نبودن حال جودو استان، باید بگویم 2 علت عمده دارد. اول اینکه ما سابق بر این در دهه 70 فقط رشته جودو را داشتیم؛ اما امروز این رشته با کوراش و جوجیتسو تلفیق شده است و ورزشکاران آن در چندین رشته تقسیم شده‌اند و به عبارتی تمرکز از جودو گرفته شده است. این به کل جودو کشور لطمه زده است. کوچ مربیان کاربلد از جودو خراسان هم یکی دیگر از دلایل این ناکامی می‌تواند باشد؛ مسئله‌ای که اختلافات را وارد خانواده جودو کرد. این اختلافات، جودو را به حاشیه برد. البته در دهه 90 کمی وضعیت بهتر شده و شرایط در حال بهبود است.»
مسئله مهاجرت محجوب
رئیس شورای فنی جودو خراسان درباره مسئله مهاجرت چهره‌های جودو کشور به خارج از کشور دیدگاه پُرتردیدی دارد. او می‌گوید: «ما نمی‌توانیم برای جودو دنیا تصمیم بگیریم اما وقتی نظام ما یک سیاست را اعلام می‌کند باید تابع باشیم. اگر تابع نباشیم مثل برخی از قهرمانان جودو باید بگذاریم و برویم. به‌هرحال قهرمانان ما مختار هستند. کسی جلو محجوب و ملایی را نگرفته که چرا رفتید؛ اما ما به کشورمان تعهد داریم. نباید آن تعهد را فراموش کنیم.» دیدگاهی که نه این مهاجرت‌ها را تایید می‌کند و نه آن را مورد نکوهش قرار می‌دهد. همان سرگیجه همیشگی. استاد باوجوداین گفت‌وگویش را بر روی تاتامی جودو متفاوت به پایان می‌برد. دهقان جودوکار می‌گوید: «هنوز نتوانسته‌ام نسبت به هزینه‌هایی که برای من شده است، دِینم را به جودو این خطه ادا کنم!»