وفائی نیا| امروزه رشد سریع جمعیت منجر به ایجاد چالش‌های مختلف در سیستم حمل‌ونقل شهرها شده است. این امر نه‌تنها باعث آلودگی هوا و هدر‌رفتن زمان و انرژی می‌شود، بلکه با افزایش سریع تعداد وسایل نقلیه موجود در شهرها و جاده‌ها به‌نسبت میزان عرضه پارکینگ‌های در‌دسترس برای رانندگان، پارکینگ را به یک موضوع مهم در توسعه شهری تبدیل کرده است.
با معرفی راهکارهای پارکینگ هوشمند مبتنی‌بر فناوری اینترنت اشیا (IoT) می‌توان این مشکل را تا حد زیادی رفع کرد. پارکینگ هوشمند با هدف کمک به رانندگان برای دسترسی به نقاط پارکینگ موجود، بهبود استفاده از فضای پارکینگ‌ها، تعدیل هزینه‌های مدیریتی و کاهش ازدحام ترافیک ایجاد شده
است.
هوشمندسازی پارکینگ در دو دهه اخیر با استفاده از راهکارهایی نظیر دوربین‌های پلاک‌خوان و تگ‌های RFID صورت می‌گرفت که عمدتا محدود به پارکینگ‌های سازمانی و محیط بسته بود و در جای خود راهکار مناسبی برای کنترل تردد خودروها و باز و بسته‌کردن راه‌بندها و تاریخچه عبور‌و‌مرور خودروها محسوب می‌شد. امروزه در عصر اینترنت اشیا و اکوسیستم‌های شهر هوشمند، راهکارهای پیشرفته‌تر برای هوشمندسازی پارکینگ‌ها و راه‌حل‌های نوآورانه برای رسیدن به شهرهای هوشمند و پایدار ضروری است.
پارکینگ هوشمند در سیستم‌های جدید مبتنی‌بر فناوری IoT، به کمک سنسورها و سخت‌افزارهای تعبیه‌شده در فضای پارکینگ به‌همراه نرم‌افزارهای مکمل برای مدیریت فضای پارک خودرو و زیرساخت‌های مناسب شهری، می‌تواند بن‌بست‌های موجود در مشکلات پارکینگ شهروندان را تاحد چشمگیری کاهش دهد و بهترین کیفیت خدمات را برای شهروندان فراهم کند.
مدیریت هوشمند پارکینگ، از گذشته تاکنون
در گذشته نه‌چندان دور برای هوشمندسازی ورود و خروج خودروها و به‌طورکلی مدیریت تردد وسایل نقلیه در محیط‌های بسته از سیستم‌های مبتنی‌بر شناسایی ازطریق امواج رادیویی (RFID) یا دوربین‌های پلاک‌خوان استفاده می‌شد که برای مدیریت تردد مناسب بود، اما کاربرد آن به افرادی که به‌صورت مستمر به یک محل تردد داشتند، محدود می‌شد و نه همه شهروندان و برای مکان‌های مختلف. البته هنوز هم برای محاسبه زمان و هزینه پارک خودروها در یک محوطه، استفاده از کارت‌های NFC یا RFID رواج دارد که هنگام ورود، زمان را ثبت می‌کند و هنگام خروج هزینه نهایی را به راننده اعلام می‌کند. ضعف این شیوه، نداشتن انعطاف‌پذیری کافی برای پاسخ‌گویی به نیازهای متعدد شهری و محدودیت سناریوهای اجرایی است؛ هرچند برای مدیریت تردد کارمندان یک سازمان هنوز راه‌حلی پذیرفتنی محسوب می‌شود.
در چند سال اخیر با گسترش استفاده از تلفن‌های هوشمند، راه‌حل‌های نرم‌افزاری برای مدیریت پارکینگ افزایش یافته است. این راه‌حل‌ها عمدتا بر مشاهده ظرفیت پارکینگ‌های در‌دسترس و امکان رزرو برای مراجعه به مکان موردنظر دلالت دارد و بیشتر در پارکینگ‌های مسقف و اجاره‌ای اجرا می‌شود. البته به‌دلیل نبود لایه سخت‌افزاری در این پروژه‌ها، این روش برای رزرو و مراجعه از نظر ضمانت اجرایی کاملا وابسته به قرارداد شرکت مجری و پارکینگ‌های تحت‌پوشش است و در‌صورت همکاری‌نکردن صاحبان پارکینگ، ممکن است مشکلاتی به‌دنبال داشته باشد.
فناوری اینترنت اشیا در هوشمندسازی پارکینگ‌ها
امروزه جدیدترین راهکارهای ایجاد پارکینگ هوشمند در بستر اینترنت اشیا اجرا می‌شود. این راه‌حل‌ها ترکیبی از نرم‌افزار، سخت‌افزار و پلتفرم مدیریت داده‌های پارکینگ است که در بستر اینترنت با هم در ارتباط هستند. سیستم‌های پارکینگ هوشمنـــد در بستـــر اینترنت اشیا متشکل از چند لایه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری هستند که اینترنت اشیا به‌عنوان بستری امن برای ارتباط بین این لایه‌ها عمل می‌کند. در راهکارهای پارکینگ هوشمند، حسگرهای مغناطیسی یا اولتراسونیک یا سخت‌افزارهای مشابه نظیر قفل‌های هوشمند پارکینگ بر‌پایه IoT، در محل پارکینگ نصب می‌شوند و وضعیت پارکینگ را در هر لحظه به پلتفرم مدیریت پارکینگ ارسال می‌کنند و کاربر نهایی ازطریق رابط کاربری خود که می‌تواند نرم‌افزار موبایل یا یک سامانه تحت‌وب باشد، این امکان را دارد که پیش از عزیمت، فضاهای پارکینگ را بررسی و نزدیک‌ترین و مناسب‌ترین فضای خالی را برای خود در ساعات مشخصی رزرو کند.
برخی از نرم‌افزارها، از سیستم‌های مبتنی‌بر موقعیت جغرافیایی نیز پشتیبانی می‌کنند که نزدیک‌ترین فضای پارکینگ در‌دسترس را به کاربر پیشنهاد می‌دهد. بدین‌ترتیب هر فضای پارکینگ در ساعات مشخصی در‌اختیار افراد قرار می‌گیرد و بهره‌برداری از فضای پارکینگ و زمان افراد به‌شکلی بهینه مدیریت می‌شود و امکان محاسبه هزینه پارکینگ و پرداخت آن ازطریق رابط کاربری موبایل یا وب برای صاحب خودرو امکان‌پذیر است.این راهکار می‌تواند معضل مدیریت و کمبود فضای پارکینگ شهرها، شهرک‌ها، مراکز تجاری و مجتمع‌های مسکونی را به میزان شایان‌توجهی حل کند و از حجم ترافیک، آلودگی هوا، سرگردانی رانندگان برای یافتن فضای مناسب پارک خودرو و اتلاف زمان شهروندان بکاهد. همچنین با دریافت بازخورد دائمی از کاربران، سامانه قابل بهبود و اصلاح دائمی است تا رضایت هرچه بیشتر شهروندان جلب شود.
اجزای سیستم‌های پارکینگ هوشمند
حسگرها: حسگرها یا قفل‌های هوشمند در محل پارکینگ‌ها نصب می‌شوند. حسگرها پر یا خالی بودن فضای پارکینگ را مشخص می‌کنند اما قفل‌های هوشمند علاوه‌بر‌این، امکان ایجاد مانع برای جلوگیری از پارک‌کردن دیگر خودروها را نیز فراهم می‌کنند.
دروازه یا گیت‌وی: وجود پوشش شبکه به‌عنوان زیرساخت اینترنت اشیا ضروری است؛ بدین‌منظور برای دستگاه‌هایی که در بستر ارتباطی Wi-Fi یا LoRa کار می‌کنند، نیاز به گیت‌وی برای ایجاد پوشش شبکه در منطقه موردنظر وجود دارد.
نرم‌افزار کاربر و دیگر افراد مرتبط: کاربران سیستم اعم از کاربر نهایی که برای رزرو و استفاده از فضای پارکینگ اقدام می‌کند، پارکبان‌ها و مدیر سیستم هریک دارای یک رابط کاربری مختص خود هستند که می‌تواند نرم‌افزار موبایل یا سامانه تحت وب باشد که براساس سطوح دسترسی تعریف‌شده گروه‌های فوق، اطلاعات مورد‌نیاز برای آن‌ها قابل مشاهده است و فرایندهای مورد نیاز آن ازطریق این رابط کاربری صورت می‌گیرد.
پلتفرم مدیریت داده‌ها: داده‌های انبوه جمع‌آوری‌شده از حسگرها و سایر اشیا به سرور که پلتفرم مدیریت پارکینگ است، ارسال می‌شوند. وظیفه پلتفرم دریافت و صحت‌سنجی داده‌های ارسال‌شده، ارسال پیام‌های مورد‌نیاز در شرایط عملکرد نامناسب اشیا، جمع‌آوری و مدیریت داده‌ها و پردازش و پاسخ به درخواست‌هایی است که کاربران سیستم ازطریق نرم‌افزار یا وب ارسال می‌کنند.
پارکینگ‌های مشهد در آستانه هوشمندسازی
برای اطلاع از روند هوشمندسازی پارکینگ‌ها در شهر مشهد به‌سراغ محمدمهدی اسدی، مدیرعامل شرکت ترافیک هوشمند الیت، رفتیم و او درباره اقدامات و برنامه‌ها در این زمینه گفت: برای هوشمندسازی پارکینگ‌های حاشیه‌ای در‌حال راه‌اندازی سیستمی شامل سنسورهای دفنی و نظارت با دوربین هستیم. اجرای بخش نظارت با دوربین در خیابان هاشمیه منطقه9 توسط پیمانکار ما که یک شرکت دانش‌بنیان است، آغاز شده است. گفتنی است برای اولین‌بار در سطح کشور از این فناوری برای هوشمندسازی پارکینگ‌های حاشیه‌ای استفاده می‌شود و امیدواریم با آزمایش‌های انجام‌گرفته و پس‌از موفقیت در اجرای این طرح، آن را به تمام نقاط شهر گسترش دهیم.
اسدی درباره اقدامات انجام‌گرفته برای هوشمندسازی پارکینگ‌های غیرحاشیهای هم بیان کرد: در حوزه پارکینگ‌های متمرکز و غیرحاشیهای مشغول تغییرات اساسی در پارکینگ‌های مکانیزه سطح شهر و نصب سیستم‌های کاملا جدید روی آن‌ها هستیم. این سیستم‌های جدید در تمام موارد مانند تشخیص خودروها هوشمندانه عمل خواهد کرد و اکنون، اولین نمونه از آن در پارکینگ مکانیزه باغ ملی در‌حال راه اندازی است. براساس زمان‌بندی‌ها تا دو هفته آینده، این سیستم در پارکینگ باغ ملی استفاده می‌شود و بعد از آن ظرف 5هفته، بقیه پارکینگ‌های مکانیزه نیز به این سیستم هوشمند جدید مجهز خواهند شد. برای هوشمندسازی پارکینگ‌های مسقف نیز همکاران ما در مجموعه الیت دستگاه جدیدی تولید کرده‌اند که با پردازش تصویر پلاک‌های خودروهای ورودی را ثبت می‌کند. همچنین به‌وسیله آن و با استفاده از فناوری اینترنت اشیا می‌توان میزان ظرفیت خالی پارکینگ‌ها را نمایش داد و امکان رزرو پارکینگ را برای شهروندان مهیا کرد. سنسورهای آلتراسونیک هم از دیگر تجهیزاتی است که در روند هوشمندسازی این پارکینگ‌ها و به‌منظور تشخیص پر یا خالی بودن فضاهای پارکینگ قصد استفاده از آن‌ها را داریم.