در دوران شیوع کرونا بیشتر فعالیت‌ها از نوبت برای دکتر گرفته تا آموزش به سمت آنلاین‌شدن پیش رفته اند. در این دوران، بسیاری از افراد که تاکنون تجربه استفاده از ابزار‌های آنلاین را نداشتند، فعالیت‌های کاری و روزانه خود مانند خرید‌کردن، کار‌های بانکی و... را در خانه و به‌صورت آنلاین انجام می‌دهند.
علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز؛ امروز و با ادامه شیوع ویروس کرونا، مهم‌ترین سؤالی که برای خیلی از ما مطرح است زمان به پایان رسیدن این ویروس منحوس و برگشتن زندگی به روال عادی است. در کنار این سؤال، مهم‌ترین بحثی که در دنیای تجارت مطرح است این است که این ویروس چه میراثی از خود به جای خواهد گذاشت، سؤالی که همه افراد در همه حوزه‌ها به دنبال راهی برای یافتن پاسخ آن هستند. بحران کرونا در حالی که باعث ایجاد خسارت‌هایی برای برخی از کسب وکار‌ها شده است، برای برخی دیگر نیز نقش نردبان و کاتالیزور داشته و سرعت رشدشان را بیشتر کرده است.
در دوران شیوع کرونا بیشتر فعالیت‌ها از وقت دکتر گرفته تا آموزش به سمت آنلاین شدن پیش رفته اند. در این دوران، بسیاری از افراد که تاکنون تجربه استفاده از ابزار‌های آنلاین را نداشتند، فعالیت‌های کاری و روزانه خود مانند خرید کردن، کار‌های بانکی و ... را در خانه و به صورت آنلاین انجام می‌دهند. شاید نتوان انتظار داشت همه این افراد با کاهش محدودیت‌ها همه تجربه قبلی خود را فراموش کنند و دوباره به روال سابق بازگردند. در واقع، این تغییرات را می‌توان میراث کرونا برای کسب وکار‌ها به شمار آورد. در این مطلب، نگاهی می‌اندازیم به ۵ حوزه‌ای که به نظر می‌رسد بیشترین تأثیر را از این شرایط پذیرفته اند.
سلامت
خدمات پزشکی از راه دور
شیوع ویروس کرونا خدمات سلامت را هم مانند خیلی دیگر از حوزه‌ها به سمت آنلاین شدن سوق داد. در این دوران، بیماران و ارائه دهندگان خدمات بهداشتی به دلیل شلوغی بیمارستان‌ها و هم چنین خطرات احتمالی مراجعه به آن‌ها به سمت خدمات تلفنی و از راه دور حرکت کردند. روان شناسان و باشگاه‌های ورزشی نیز بخش بزرگی از بازار سلامت هستند که در این دوران به سمت شبکه‌های اجتماعی حرکت کردند.
طرف داران این مدل خدمات معتقدند استفاده از آن موجب کاهش هزینه‌ها و فشار وارده بر سیستم سلامت و هم چنین تسهیل دسترسی پزشکی به مناطق روستایی خواهد شد. با این حال، قبل از ظهور ویروس کرونا، روند رشد این بازار بسیار آهسته بود و عده خیلی کمی از بیماران از این خدمات به جای مراجعه حضوری استفاده کرده بودند. در سال‌های گذشته، استارت آپ‌های مختلفی مانند استارت آپ مشهدی «همراه دکتر» به این حوزه ورود کرده بودند. اکنون به نظر می‌رسد شیوع کرونا باعث توسعه بیشتر این مدل کسب وکار‌ها و اعتماد بیشتر مردم به آن‌ها خواهد شد.
دستگاه‌های پایش سلامت
دستگاه‌های تناسب اندام و برنامه‌های خودمراقبتی قبل از شیوع کرونا مورد استفاده قرار می‌گرفتند و حتی گوگول در سال ۲۰۱۹ به خریداری Fitbit برای استفاده در محصولات خود به موازات اپل و اپل واچ اقدام کرد.
اما این روز‌ها به دلیل مدیریت بحران کووید ۱۹، گجت‌های پایش و سایر فناوری‌های ناظر بر سلامت که می‌توانند بیماری را تشخیص دهند، در کانون توجه قرار گرفته اند.
علاوه بر گوگل و اپل برخی شرکت‌های بیوتکنولوژی نیز به این حوزه علاقه نشان داده اند. برای نمونه، LifeSignals در حال ساخت یک بیوسنسور بی سیم یکبارمصرف برای ردیابی بیماران کوید ۱۹ است یا شرکت Spry Health با استفاده از حلقه پوشیدنی اش توانسته است ضربان قلب کاربر، اشباع اکسیژن و تنفس را ردیابی کند.
تناسب اندام به صورت مجازی
صنعت تناسب اندام هم با بازار نودوچهارمیلیارددلاری اش در دنیا، از شیوع کرونا مصون نمانده است. با وجود افزایش محبوبیت تمرین‌های ورزشی به صورت مجازی و رشد بیش از صدوبیست درصدی از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷، شیب رشد این حوزه تا اواخر سال ۲۰۱۹ در حال کاهش بود، اما با انتشار ویروس کرونا، این بازار جان تازه‌ای گرفت به طوری که فقط در ایالات متحده، بیش از ۳۵۰ هزار مربی بدن سازی مجبور به برگزاری کلاس‌های مجازی شدند.
در کشور خودمان هم با تعطیلی باشگاه‌های ورزشی، خیلی از مربیان به سمت استفاده از پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام یا واتس اپ برای برگزاری کلاس‌های ورزشی خود به صورت آنلاین رفته اند.
درست است که با کاهش بحران کرونا و بازگشایی باشگاه‌های ورزشی دوباره از رشد این بازار کاسته می‌شود، اما ویژگی‌هایی مانند قیمت کمتر ممکن است باعث ماندگاری مشتریان فعلی در این سیستم شود.
فناوری‌های مراقبت از سالمندان
با توجه به اینکه ویروس کرونا برای افراد بزرگ‌تر از ۶۰ سال کشنده‌تر است، ارائه راه حل‌هایی که به سالمندان کمک کند راحت‌تر در خانه بمانند از اهمیت بسیاری برخوردار است. از آنجایی که آموزش استفاده از فناوری به افراد مسن تا اندازه‌ای دشوار است، تا قبل از شیوع کرونا سرعت رشد این حوزه کند بود، اما این بیماری همه گیر فرصتی به طیف وسیعی از فناوری‌های مراقبت از سالمندان ارائه داد تا اهمیت محصولات و خدماتشان را نمایان کنند.
با توجه به اهمیت برقراری ارتباط سالمندان با خانواده هایشان، مراکز مراقبت از سالمندان اقداماتی برای ارتقای زیرساخت‌های فنی خود انجام داده اند تا امکان برقراری ارتباط با خانواده و دوستان را برای ایشان از راه دور برقرار کنند. با گذشت زمان، فناوری‌های مراقبت از سالمندان به فناوری‌های تشخیص و درمان از راه دور هم کمک خواهند کرد بازار خود را گسترش دهند.
آموزش
کلاس‌های آنلاین و آموزش از راه دور
مدارس و دانشگاه‌های کشورمان مثل بقیه دنیا، سال هاست سعی می‌کنند با گسترش زیرساخت ها، کلاس‌های خود را به فناوری مجهز کنند. تحلیلگران تا قبل از شیوع کرونا پیش بینی می‌کردند تا پایان سال ۲۰۲۵ ارزش بازار صنعت فناوری‌های آموزشی به ۳۵۰ میلیارد دلار برسد، اما شیوع کرونا باعث شده است این بازار رشد سریع تری به خود بگیرد. مدارس زیادی در دنیا تعطیل شده اند و امکان آموزش حضوری برای بسیاری از دانش آموزان مهیا نیست. همین امر باعث شده است معلمان، دانش آموزان و والدین در کل جهان برای یافتن را ه حل‌هایی که بتوان یادگیری را ادامه داد تلاش کنند.
درست است که در کشور ما وزارت آموزش و پرورش با در پیش گرفتن سیاست انحصاری کردن نظام آموزش آنلاین روی یک پلتفرم خاص و تا انداره‌ای بی کیفیت (سامانه شاد) تا حدود زیادی توسعه این بخش را با مشکل روبه رو کرده و باعث ایجاد نارضایتی‌های فراوانی میان معلم و دانش آموزان شده است، اما در همین شرایط هم پلتفرم‌های دیگری مثل استارت آپ مشهدی دایاموز در حال توسعه بیشتر بازار خود هستند.
دیجیتال کردن فرایند آموزش از سال‌ها پیش کلید خورده، اما به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای و نگرانی درباره دسترسی نداشتن همه دانش آموزان، تاکنون کمتر مورد استفاده قرار گرفته است. دانش کم برخی معلمان از فناوری و دسترسی نداشتن برخی دانش آموزان به آن نیز از دلایل رشد کم این صنعت بوده است، اما از آنجا که کرونا آموزش را به سمت برگزاری کلاس‌های آنلاین برده است، کسب وکار‌های این حوزه رشد بسیار خوبی را تجربه کرده اند.
در این بین، ۲ غول فناوری دنیا یعنی گوگل و مایکروسافت هم در این بازار بیکار ننشسته اند و محصولات Hangout و Teams را برای مشتریان رایگان کرده اند. فناوری‌های آموزش از راه دور هنوز فضای زیادی برای پیشرفت دارند و انتظار می‌رود با بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها پس از شیوع کرونا در برنامه‌های آموزشی دانش آموزان جای داشته باشند.
دوره‌ها و محتوا‌های آنلاین
استارت آپ‌های حوزه آموزش آنلاین در طول این دوران توانسته اند رشد بسیار زیادی را تجربه کنند. بنگاه تحلیلی Udemy گزارش داده است در ۳ ماه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی تعداد شرکت کنندگان در دوره‌های آموزشی ۴۲۵ درصد افزایش یافته است. مباحث تفریحی مانند آموزش ساز از جمله مواردی است که در این دوران بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
هم چنین برخی شرکت‌ها به طور مستقیم به همکاری با مدارس و دانشگاه‌ها پرداخته اند تا محتوای خود را به دانشجویان ارائه دهند. درست است که پس از دوران کرونا دوباره کلاس‌های فیزیکی بازگشایی می‌شوند، اما کرونا این فرصت را در اختیار این کسب وکار‌ها قرار داد تا خود را بیشتر به مشتریانشان بشناسند و به احتمال در آینده، دانشجویان و دانش آموزان می‌توانند از بین یادگیری حضوری، آنلاین یا ترکیبی از این ۲ انتخاب کنند.
هم چنین از آن جا که در دوران رکود اقتصادی، پیدا کردن کار سخت‌تر می‌شود، رقابت برای جایگاه‌های شغلی موجود افزایش می‌یابد و متقاضیان کار به دنبال راه‌هایی برای تقویت مهارت‌های خود هستند. چون دوره‌ها و محتوا‌های آنلاین هزینه کمتری نسبت به دوره‌های حضوری دارند، تقاضا برای این دوره‌ها مخصوصا در بین دانش آموختگان افزایش خواهد یافت؛ بنابراین با توجه به رکود اقتصادی حاکم بر جهان در دوران شیوع کرونا و بعد از آن، انتظار می‌رود این حوزه هم چنان از روندی روبه رشد برخوردار باشد.
خرده فروشی
رشد بیشتر فروش آنلاین
اختلال در زنجیره تأمین، تعطیلی گسترده فروشگاه ها، عدم قطعیت اقتصادی و کاهش اطمینان مشتریان در طول دوران کرونا باعث ایجاد نگرانی‌هایی در خرده فروشان شد. با این حال، ویروس کرونا در بخشی از بازار نیز تغییراتی ایجاد کرده است. فروش آنلاین موادغذایی که تا پیش از این رشد زیادی را تجربه نمی‌کرد، با شیوع ویروس کرونا توانست به رشد بسیار زیادی دست یابد.
پیش از شیوع ویروس کرونا تنها حدود ۶ درصد از بازار سوپرمارکت‌ها در دنیا آنلاین شده بود، اما این بیماری تقاضای بی سابقه‌ای را برای این مدل خدمات ایجاد کرد. بازیگران بزرگ این حوزه مانند آمازون و والمارت با توجه به قدرت مالی خود، برای پاسخ گویی به این افزایش تقاضا به سرمایه گذاری در فناوری‌های جدید مانند خط اتوماسیون برای ارسال و بسته بندی کالا‌ها اقدام کردند. در واقع، تا پیش از شیوع کرونا حتی خرده فروشان بزرگ نیز تمایل کمی به سرمایه گذاری در فناوری‌های اتوماسیون داشتند. اما آسیب پذیری که سیستم‌های موجود در برابر اتفاقات اخیر داشتند موجب شد این سرمایه گذاری‌ها سرعت بیشتری به خود بگیرد.
حرکت به سمت واقعیت مجازی و افزوده
در حالی که فناوری‌های واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) جذابیت‌های خاصی برای تجارت الکترونیک در فروش محصولاتی مانند مبلمان، مد و لباس ایجاد کردند، برای سایر محصولات از جذابیت خاصی برخوردار نبودند. اما شیوع کرونا و دوران قرنطینه باعث شد بسیاری از فروشگاه‌های فیزیکی بسته شوند و بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین برای ایجاد لذت بیشتر خرید در مشتریان خود، به فناوری‌های AR و VR روی بیاورند.
در واقع، فروشگاه‌های مجازی‌ای که از این فناوری‌ها استفاده می‌کنند این ویژگی را در اختیار افراد می‌گذارند تا هم زمان با مشاهده محصولات، اطلاعاتی درباره طراحان به دست آورند، محصولاتی را که دوست دارند ذخیره کنند و در لحظه، سفارش خود را ثبت کنند. حتی برای ارتقای این تجربه، دستکش‌های Haptic می‌توانند این امکان را به مشتریان بدهند که محصولات را به صورت مجازی لمس کنند.
مالی
خدمات فین تک
انجام تراکنش‌های مالی به صورت الکترونیک و دیجیتال مبحث جدیدی در صنعت مالی نیست. فناوری‌های فین تک مانند خدمات پرداخت، وام و بیمه سال هاست جای خود را در این صنعت باز کرده و استارت آپ‌های مختلفی در مشهد هم به سمت استفاده بیشتر از فین تک و خدمات مختلف مبتنی بر آن حرکت کرده اند.
اما با آغاز شیوع کرونا و قرنطینه، فین تک‌ها این شانس را پیدا کردند که ارزش‌های خود را به مشتریانی که پیش‌تر از آن‌ها استفاده نمی‌کردند بیشتر نشان دهند.
این خدمات قبل از شیوع کرونا هم در حال افزایش بودند، اما اکنون با توجه به ضرورت تماس کمتر با دیگران، خدمات پرداخت بدون کارت از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. در وضعیت فعلی، بسیاری از مشتریان امکان پرداخت بدون کارت را یکی از ویژگی‌های مهم برای خرید خود می‌دانند. به همین دلیل، بسیاری از مشاغل مانند فروشگاه‌های مواد غذایی و رستوران‌ها برای پاسخ گویی به این نیاز مشتری در حال حرکت به سمت خدمات پرداختی بدون کارت هستند.
بانکداری بدون شعبه
بانکداری بدون شعبه یکی دیگر از مواردی بود که تا پیش از ظهور کرونا و با توجه به استارت آپ‌های فین تک درحال رشد، از اهمیت بالایی برخوردار شده بود.
کاهش سرمایه لازم و منابع انسانی و هم چنین جذب راحت‌تر مشتری از مزایای بانکداری بدون شعبه است. با توجه به نیاز حضور بیشتر در خانه در این دوران، بانکداری دیجیتال بیش از قبل مورد توجه قرار گرفته است و استفاده از فناوری‌هایی مانند دستگاه‌های خودکار برای واریز پول و چک باعث گسترش بیش از پیش این نوع بانکداری‌ها خواهد شد به طوری که یکی از بانک‌های کشورمان (بانک رسالت) اعلام کرده است تا سال ۱۴۰۰ می‌خواهد به اولین بانک بدون شعبه ایران تبدیل شود.
سرگرمی
پیشروی به سمت رویداد‌های مجازی
با اینکه رویداد‌های مجازی قبل از شیوع کرونا هم برگزار می‌شدند، برنامه‌های زنده حضوری مثل کنسرت ها، فستیوال‌ها و تماشای مسابقات از محبوبیت بسیار بیشتری برخوردار بودند. با تعطیل شدن اماکن و برگزار نشدن اجتماعات بزرگ، اکنون بسیاری از کاربران به دنبال شبیه سازی مجازی تجربه‌های حاصل از این سرگرمی‌ها هستند. یکی از نمونه‌های موفق این حوزه، بازی فورتنایت است، بازی آنلاینی که ابتدای امسال به صورت مجازی چند کنسرت را در بازی خود برگزار کرد، رویداد‌هایی که هرکدام بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون بیننده در دنیا داشت.
سال هاست سیاری از کنفرانس‌ها امکان خریداری بلیت‌های مجازی را برای بینندگان خود فراهم کرده اند. با این حال، شیوع کرونا در سرتاسر دنیا باعث تغییرات در این صنعت شد به گونه‌ای که رویداد‌هایی که تا پیش از این تنها بخشی از بینندگان آن آنلاین بودند، به کل آنلاین برگزار شدند.
با توجه به اهمیت برگزار نشدن اجتماعات برای کنترل ویروس کرونا، به نظر می‌رسد برگزاری رویداد‌های مجازی به صورت آنلاین هم چنان به رشد خود ادامه خواهد داد.
بازی‌های آنلاین دسته جمعی
با توجه به افزایش کاربران اینترنت و تلفن همراه و هم چنین بهبود زیرساخت‌های لازم، صنعت بازی در چند سال گذشته دائم در حال رشد بوده است. لیگ‌های بازی و پلتفرم‌های لایواستریم بازی طرف داران زیادی پیدا کردند و درحال رشد هستند. Twich، پلتفرم بازی آنلاین که در مالکیت آمازون قرار دارد، با حدود ۱/۱ میلیون کاربر فعال، غول این بازار محسوب می‌شود.
در شرایط فعلی، افراد در سرتاسر دنیا زمان بیشتری را در خانه‌های خود می‌گذرانند و وقت بیشتری صرف بازی می‌کنند. بنا به گفته مدیر اجرایی Verizon (شرکت مخابراتی بین المللی)، بعد از محدود شدن فعالیت‌ها به دلیل شیوع کرونا، ترافیک مربوط به بازی‌های ویدئویی ۷۵ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که این مقدار برای ویدئو‌ها ۱۲ درصد افزایش یافته و درباره شبکه‌های اجتماعی نیز تغییر نکرده است.
این مسئله نشان می‌دهد صنعت بازی‌ها به ویژه بازی‌های آنلاین در آینده می‌تواند با سرعت بیشتری رشد کند و سهم بزرگی از بازار سرگرمی را در کشور ما و همه دنیا به خود اختصاص دهد.