ما نمی‌توانیم به این واقعیت که مرکز هدف ویروس کووید ۱۹ سیستم تنفسی بدن است بی توجه باشیم، جایی که آلاینده‌های زیست محیطی نخستین تأثیر خود را بر آن می‌گذارند و تضعیف و اختلال در عملکرد آن باعث عوارضی بیش از کروناویروس خواهد شد.
معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛ «هر واحد افزایش در غلظت ذرات معلق کمتر از ۵/۲ میکرون ۶ تا ۱۵ درصد تلفات بیماران کرونایی را افزایش می‌دهد.» خبر تکان دهنده است، آن هم در شرایطی که به دلیل سهل انگاری عده‌ای در توجه به دستور‌های بهداشتی، میزان ابتلا و مرگ ومیر‌های کرونایی قبل از شیوع آنفلوانزا درکشور به بیشترین نرخ خود از زمان شروع رسیده است. حتی اگر این خبر را هم نادیده بگیریم، باز نمی‌توانیم به این واقعیت که مرکز هدف ویروس کووید ۱۹ سیستم تنفسی بدن است بی توجه باشیم، جایی که آلاینده‌های زیست محیطی نخستین تأثیر خود را بر آن می‌گذارند و تضعیف و اختلال در عملکرد آن باعث عوارضی بیش از کروناویروس خواهد شد.
بنابراین، امسال زمستان متفاوت تری در پیش خواهیم داشت و شاید نخستین بار باشد که تأثیر آلودگی هوا را به طور ملموس بر سلامتی عمومی جامعه درک کنیم. این‌ها را گفتیم برای اینکه بگوییم هنوز فرصت هست و می‌توان کاری کرد قبل از اینکه روز‌های سرد سال از راه برسند، روز‌هایی که با پدیده وارونگی هوا و شدت یافتن آلاینده‌ها هم روبه رو هستیم. بخشی از این تدابیر به سیاست‌های سازمان‌ها و نهاد‌های مسئول در مقابله با پدیده آلودگی هوا برمی گردد که خارج از توان مدیریتی ماست، اما بخش دیگر آن، مستقیم به رفتار‌های ما برمی گردد که لازم است برای آن قسمتش چاره‌ای بیندیشیم.
آیا آلودگی هوا باعث ابتلا به کرونا می‌شود؟
خوشبختانه آلاینده‌های زیست محیطی باعث بروز بیماری کرونا نمی‌شوند، ولی به طور حتمی، در شیوع هرچه بیشتر این بیماری نقش دارند. دکتر عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت دراین باره می‌گوید: نتایج پژوهش‌های علمی ما در فاصله اسفند تا شهریور نشان می‌دهد ارتباط معناداری بین افزایش آلاینده‌های زیست محیطی و افزایش مرگ ومیر ناشی از کرونا در کشور وجود دارد. مطالعاتی نیز که در چین، ایتالیا و بسیاری از دیگر نقاط دنیا صورت گرفته است، تأثیر آلودگی هوا به ویژه ذرات معلق را در افزایش موارد ابتلا و مرگ و میر‌های ناشی از کرونا و شدت بیماری تأیید می‌کند.
علت این اتفاق تأثیری است که آلودگی هوا بر سیستم تنفسی شخص دارد و باعث تضعیف آن می‌شود. از آنجایی که کرونا هم یک بیماری تنفسی است، در برخورد با آلاینده‌های هوا سیستم ایمنی بدن فرد را ضعیف‌تر و او را برای ابتلا مستعدتر می‌کند. گذشته از آن، مسئله بیماران مزمن و زمینه‌ای هم مطرح است که همه ساله با افزایش میزان آلودگی هوا در معرض آسیب بیشتری هستند. بیماری‌های زمینه‌ای این گروه‌های حساس با افزایش آلودگی هوا شدت بیشتری پیدا می‌کند و در صورت ابتلا به کرونا همین موضوع باعث بروز عوارض شدیدتری از بیماری و مرگ ومیر در آن‌ها خواهد شد.
تغذیه بر کاهش آثار منفی آلودگی هوا تأثیر دارد؟
داشتن تغذیه سالم همیشه ضرورت دارد، اما این روز‌ها حکم دارو و شاید هم واکسن را پیدا کرده است، غذا‌هایی که هم به تقویت سیستم ایمنی بدنمان کمک کند و هم تأثیر آلودگی‌های زیست محیطی و صدالبته ویروس‌هایی مانند آنفلوانزا و کرونا را بر بدنمان کمتر کند. در ادامه، به برخی از این مواد غذایی مفید اشاره گذرایی می‌کنیم.
غذا‌های حاوی ویتامین‌های E، C و F مانند کرفس، اسفناج، گوجه فرنگی، لیموشیرین، نارنگی، پرتقال، جوانه گندم، روغن‌های گیاهی، گردو، بادام، زیتون، جگر و سبزیجات برگ سبز و شیر، کره و زرده تخم مرغ.
غذا‌های حاوی آنتی اکسیدان‌های سلنیوم و بتاکاروتن مانند طالبی، انبه، کدوتنبل، فلفل، اسفناج، کلم، زردآلو، غذا‌های دریایی، مرغ، نان، آجیل و غلات سبوس دار.
غذا‌های حاوی اسید‌های چرب امگا ٣ مانند انواع ماهی‌های روغنی.
نوشیدن زیاد آب که به کلیه‌ها کمک می‌کند املاح اضافی از بدن خارج شود و ذرات آلودگی مدت کمتری در بدن باقی بماند.
سیر، پیاز و تره فرنگی که حاوی گوگرد هستند و می‌توانند از مخاط دستگاه تنفسی محافظت کنند.
غذا‌های حاوی فسفر، منیزیم و کلسیم مانند لبنیات و غذا‌های حاوی پکتین مانند سیب، پرتقال و توت فرنگی که باعث می‌شوند سرب موجود در هوا گرفته شود.
توجه: برای تأمین سلامتی تان می‌توانید متناسب با وضعیت اقتصادی و میزان دسترسی‌ای که دارید، از این موادغذایی و جایگزین‌های آن‌ها استفاده کنید؛ بنابراین نیازی نیست حتما از همه این گروه‌های غذایی استفاده کنید.
آلودگی هوا باعث ابتلا به چه بیماری‌هایی می‌شود؟
وقتی از تأثیر آلودگی هوا برسلامتی صحبت می‌کنیم، ذهن بیشتر به سمت بیماری‌های تنفسی می‌رود. این در حالی است که خطر آلودگی‌های هوا بسیار جدی‌تر از درگیرشدن دستگاه تنفسی است. واقعیت این است که آلودگی هوا اثر خودش را در دراز مدت و به صورت هزار درد و مرض غیرمرتبط نشان می‌دهد. در ادامه به برخی از این بیماری‌های شایع اشاره می‌کنیم.
ورم مغزی
قدرت چسبندگی مونوکسیدکربن به گلبول‌های قرمز ٢٠٠ برابر اکسیژن است که در هوای سالم ۶ ساعت طول می‌کشد تا خون پاک شود. غیر از مونوکسیدکربن و دی اکسیدنیتروژن، سرب نیز در هوا وجود دارد که با غلظت ۶٠ میکروگرم در دسی لیتر پلاسما، سبب افزایش ورم مغزی می‌شود و از سردرد و کاهش دید گرفته تا کم خونی، افسردگی و کم حافظگی را به دنبال می‌آورد.
سرطان‌ها
سازمان بهداشت جهانی در اکتبر ٢٠٠٦ پس از ١٥ سال تحقیق اعلام کرد آلودگی هوا یک عامل جدی در بروز سرطان است. بر اساس آمارها، سالیانه ٣/٧٢ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت مردان و ٧٩ نفر از هر ١٠٠ هزار نفر جمعیت زنان در جهان به سرطان مبتلا می‌شوند.
بیماری‌های قلبی عروقی
آلودگی هوا و ذرات ریز کمتر از ۵/۲ میکرون می‌توانند با برهم زدن نظم عملکرد قلب، موجب بروز ضربان‌های نابجا و ایجاد اختلال در ضربان قلب شوند که براساس اعلام رسمی سازمان جهانی بهداشت، ۸۰ درصد مرگ ومیر‌های زودرس ناشی از آلودگی هوا به دلیل بیماری‌های عروق کرونر قلب و سکته‌های مغزی است.
بیماری‌های تنفسی
۲۰ درصد از مرگ ومیر‌های زودرس ناشی از آلودگی هوا به دلیل بیماری‌های مزمن انسداد ریه، عفونت‌های حاد تنفسی و سرطان ریه است. براساس آخرین مطالعات درباره وضعیت ابتلا به بیماری آسم در کشورمان ١٠ تا ١۵ درصد کودکان ده تا پانزده ساله ایرانی دچار علائم شروع آسم هستند. این میزان برای کودکان کم سن وسال‌تر تا ١٣ درصد است.
بیماری‌های مادرزادی
مطالعات علمی نشان می‌دهد: مواجهه با آلاینده‌های موجود در هوا همچون سرب، آرسنیک و دیگر فلزات سنگین و نیز قرارگرفتن در معرض اشعه و پارازیت، تا ٣٠ برابر خطر تولد نوزادان معلول و عقب مانده ذهنی و هم چنین سقط جنین را افزایش می‌دهد. آلودگی هوا باعث تغییرات کروموزومی، تخریب (DNA)، جهش‌های ژنتیکی و حتی اختلال در توازن جنسیتی می‌شود.
دیابت
باور عمومی بر این است که زیاده روی در مصرف مواد قندی فقط باعث بروز دیابت می‌شود. این در حالی است که نتایج تحقیقات پژوهشگران ایرانی نشان می‌دهد آلودگی هوا موجب مقاومت به انسولین در کودکان و نوجوانان می‌شود و آن‌ها را در سنین بالاتر مستعد ابتلا به دیابت می‌کند.
ناباروری
آلودگی هوا افزون بر تأثیر در آمار مرگ ومیر نوزادان و به دنبال داشتن مشکلاتی نظیر کم وزنی و کم هوشی در آن ها، بر دستگاه تولیدمثل نیز تأثیرگذار است. برای نمونه، هوای آلوده با کاهش شدید درصد اسپرم و بروز تغییر در ساختار آن ارتباط مستقیم دارد. در نتیجه باعث بروز ناباروری در مردان می‌شود.
بیماری‌های چشمی
چشم‌ها از اندام‌های خارجی بدن هستند که در زمان آلودگی هوا در معرض مستقیم ذرات آلاینده قرار می‌گیرند و دچار مشکلات زیادی همچون سوزش، قرمزی و آبریزش می‌شوند. خطر ابتلا به سندرم خشکی چشم که به دلیل کاهش تولید اشک به وجود می‌آید، برای ساکنان شهر‌های بزرگ با سطوح بالای آلودگی هوا بیش از دیگران است.
از گیاهان در تصفیه هوا غافل نشوید
این روز‌ها که باید زمان زیادی را در قرنطینه خانگی به سر ببریم، پرورش گیاهان آپارتمانی می‌تواند سرگرمی خوبی باشد و به تغییر روحیه و افزایش نشاط درونی مان بسیار کمک کند. به شما پیشنهاد می‌کنیم گیاهانی را برای این منظور انتخاب کنید که حکم تصفیه کننده آلاینده‌های هوا را دارند. با این کار با یک تیر چند نشان می‌زنید.
آگلونما: این گیاه از بهترین گل‌ها برای تصفیه هواست. به دلیل تأثیر بسیار مثبت آگلونما در تصفیه هوای خانه، به آن فیلتر هوا می‌گویند.
آلوئه ورا: یکی از ویژگی‌های این گیاه، جذب گاز‌های سمی موجود در هوای خانه به دلیل برگ‌های گوشتی آن است. پس هرچه برگ‌های این گیاه گوشتی‌تر و پرآب‌تر باشد، تأثیرش بیشتر است.
زنبق: به این گیاه به دلیل اینکه ترکیب‌های خطرناکی مانند تری کلرواتیلن، فرمالدهید و بنزن را جذب می‌کند، جاروبرقی هوا می‌گویند.
بامبو: ساقه آن می‌تواند بنزن، مونوکسیدکربن و کلروفرم را از هوای اطراف دریافت و به این ترتیب هوای خانه را پاک کند. یکی دیگر از ویژگی‌های بامبو ایجاد رطوبت در فضای خانه است.
بگونیا: این گیاه بنزن موجود در هوا و برخی مواد سمی دیگر را جذب می‌کند.
داوودی: این گیاه آلودگی‌های هوا مانند بنزین و بوی نامطلوب ناشی از رنگ، مواد شوینده و ... را جذب می‌کند و از بین می‌برد.
دستور‌های بهداشتی را جدی‌تر بگیرید
اگرچه این روز‌ها به دلیل اعمال قرنطینه، رفت و آمد در سطح شهر کمتر است و هوا چندان آلوده نیست، با سرد شدن هوا و بروز پدیده وارونگی دما و استفاده بیشتر مردم از وسایل حمل ونقل شخصی برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، شاهد افزایش آلودگی هوا خواهیم بود؛ بنابراین لازم است در این شرایط، توصیه‌های بهداشتی را از قبل جدی‌تر بگیرید. این کار هم به کاهش آلاینده‌های هوا و تأثیر آن‌ها بر سلامتی، و کاهش سرایت ویروس کووید ۱۹ کمک بسزایی می‌کند.
تعویض کامل لباس ها، شستن دست‌ها و دوش گرفتن پس از ورود به منزل می‌تواند روند تأثیرگذاری آلاینده‌های هوا و میکرب‌ها و ویروس‌هایی را که روی بدن و لباستان نشسته اند متوقف کند.
سعی کنید از تردد غیرضرور در سطح شهر بپرهیزید و بخشی از کارهایتان را به صورت مجازی انجام دهید. این موضوع به ویژه درباره گروه‌های در معرض آسیب مانند بیماران تنفسی و قلبی عروقی، زنان باردار، کودکان، بیماران مزمن و صعب العلاج و سالمندان از اهمیت بیشتری برخوردار است.
برای تأمین نیاز‌های روزانه خود، اگر مجبور به تردد در سطح شهر هستید، ساعت‌های خلوت (صبح اول وقت یا پس از غروب خورشید) و مکان‌های نزدیک به منزل را انتخاب کنید که مجبور نباشید از وسایل حمل ونقل عمومی یا شخصی استفاده کنید.
چه ورزشکار حرفه‌ای باشید و چه اهل ورزش روزانه، سعی کنید این روز‌ها کمتر در هوای آزاد ورزش کنید. فعالیت بدنی باعث می‌شود نیاز خون بدن به اکسیژن بیشتر شود، چیزی که این روز‌ها نایاب شده است.
از آنجایی که این روز‌ها ناگزیر به استفاده از وسیله شخصی هستید، حتما از سلامت فنی خودرو خود مطمئن شوید.
استفاده از ماسک را در زمان خروج از خانه به هیچ وجه فراموش نکنید. گروه‌های در معرض خطر و کسانی که شغلشان طوری است که باید مدام در سطح شهر در رفت و آمد داشته باشند، مانند کارکنان پلیس راهور، حتما باید از ماسک‌های آلودگی هوا استفاده کنند. این ماسک‌ها به ۲ نوع P۱ و P۲ تقسیم می‌شوند و مانع از ورود ذرات معلق کوچک‌تر از ۵/۲ میکرون به سیستم تنفسی خواهند شد.
به جای افزایش دمای سیستم‌های حرارتی در منزل از لباس‌های زمستانی برای گرم ماندن استفاده کنید. با این کار، سوخت کمتری در خانه‌ها مصرف می‌شود. درنتیجه، آلودگی زیست محیطی کمتری تولید می‌شود. به علاوه، با کاهش مصرف گاز خانگی، شانس صنایع و نیروگاه‌های اطراف شهر‌ها برای استفاده از سوخت گاز به جای مازوت افزایش می‌یابد.