روایت‌هایی از این دست: دختری ۸ساله که به علت عفونت در بیمارستان «علی‌آباد کتول» استان گلستان بستری شد، پزشک بیمارستان نسخه‌ای داد و از پدرش خواست آمپولی را تهیه کند، اما کودک به محض انجام این تزریق با کاهش سطح هوشیاری مواجه شد، به کما رفت. بررسی‌های مقدماتی درباره پرونده این دختر نشان داد تزریق اشتباه دارو، باعث به کما رفتن دخترک شده است. کودک ۷ساله دیگری به دلیل یک دل درد ساده به پزشک مراجعه کرد. پزشک با تزریق ۴آمپول تریامسینولون، کتروالک، پالزیل و هیوسین در سرمش، او را مرخص کرد اما در مسیر بازگشت با حال تهوع شدید و تشنج به بیمارستان بازگردانده شد. مشخص شد علائم حیاتی او به دلیل عوارض دارویی که به او تزریق شده بود، پایین آمده و در شرایط وخیمی قرار گرفته بود. این دختر خردسال پس از این حادثه، به دلیل خونریزی شدید روده، مشکالت مغزی، لوپوس، ورم معده و کلیه، خانه‌نشین شد و حالا حتی از پس ساده‌ترین کارهای روزانه‌اش نیز برنمی‌آید. پنس پزشک در هنگام عمل جراحی در شکم بیمار دیگری جا ماند. او برای عمل ریه به بیمارستان مراجعه کرده بود، دو بار خود را به تیغ جراحان بیمارستان سپرد و در ظاهر هم هر دو عمل موفقیتآمیز بود. اما درد در ناحیه شکم باعث شد تا دوباره به بیمارستان بازگردد و به طور اتفاقی متوجه شود که پنس اتاق عمل در شکمش جا مانده است. خانم میان سالی پس از عمل جراحی متوجه شد دست چپش به جای دست راستش عمل شده است و دیگر روایاتی از این دست که بسیار است.
۵۷۵ مورد از ۲۵ میلیون خدمت!
آنچه مسلم است پزشکی نیز مانند هر کار و حرفه دیگری که به انسان جایزالخطا مربوط می‌شود، مستعد قصور و بی‌مبالاتی است. هیچ جامعه‌ای را نمی‌توان پیدا کرد که در آن آمار قصور پزشکی به صفر برسد. ۵۵۰۰پزشک عمومی، ۲۸۰۰پزشک متخصص و ۳۵۰پزشک فوق تخصص عضو سازمان نظام پزشکی مشهد (شامل شهرهای مشهد، چناران، طرقبه، فریمان و سرخس) هستند و زیر نظر این سازمان فعالیت می‌کنند. طبق آمار سالیانه ۲۵میلیون خدمت سرپایی و حدود ۸۰۰هزار خدمت بستری در خراسان رضوی از سوی پزشکان ارائه می‌شود که برخلاف آنچه تصور می‌شود، درصد بسیار کمی از آن ها با شکایت مواجه می‌شوند. در همین باره رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد در گفتوگو با خبرنگار شهرداد می‌گوید: سال ۹۷، ۵۷۵شکایت به سازمان نظام پزشکی مشهد که برخی در هیئت‌های بدوی و برخی دیگر در اعتراض یکی از طرفین در هیئت‌های تجدید نظر مورد بررسی قرار گرفتد. از این تعداد ۵۴درصد منجر به صدور برائت و ۴۶درصد منجر به محکومیت شد. علی بیرجندی‌نژاد میافزاید: سال ۹۷ تعداد ۱۱۲پرونده در شورای حل اختلاف این سازمان بررسی شد که از این میزان ۷۰درصد قبل از تشکیل پرونده حلوفصل و ۱۰درصد در همان مرحله مختومه شد. ۲۰درصد نیز به نتیجه نرسید و منجر به تشکیل پرونده شد.
بیشترین شکایت از پزشکان زنان و زایمان
به گفته وی برخی محکومیت‌ها منجر به تعطیلی مطب از ۳ماه تا به صورت دائم می‌شود که تعطیلی دائم همان لغو پروانه است؛ حکمی که البته در صلاحیت تصمیم‌گیری سازمان نظام پزشکی کشور است و پزشکی که پروانه طبابت وی لغو می‌شود در هیچ کجای کشور حق طبابت ندارد.
وی ادامه می‌دهد: در سال گذشته ۱۲مورد تعطیلی مطب داشتیم. در ۲سال گذشته پروانه طبابت یک پزشک عمومی لغو شد. در یک مورد نیز حکم لغو پروانه برای یک پزشک متخصص صادر شد که پزشک به هیئت عالی تهران اعتراض کرد و در آنجا مشمول تخفیف شد. مطابق آماری که رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد ارائه می‌دهد، طی ۲سال گذشته بیشترین شکایات از پزشکان، مربوط به گروه‌های متخصص زنان و زایمان، دندان‌پزشکی، گروه‌های جراحی و پس از آن پزشکان عمومی بوده است.
پتانسیل بالای شکایت از پزشکان زیبایی
بیرجندی‌نژاد در مورد میزان شکایات از جراحی‌های زیبایی نیز می‌گوید: از تخلفات جراحی‌های زیبایی آمار تفکیک شده‌ای نداریم اما به طور طبیعی از آنجا که در جراحی‌های زیبایی هدف اولیه درمان نیست بلکه با نیت زیبایی صورت می‌گیرد، پتانسیل زیادی برای شکایت وجود دارد. بسیاری از پزشکان عمومی نیز اقدام به انجام عمل‌های زیبایی از برداشتن خال گرفته تا جراحی‌های پیشرفته‌تر می‌کند که با توجه به زیاد بودن تعداد پزشکان عمومی نسبت به پزشکان متخصص و فوق تخصص بخش زیادی از شکایات در این بخش به طور طبیعی به عمل‌های زیبایی بازمی‌گردد. وی در مورد اینکه آیا فعالیت پزشکان عمومی در رشته های زیبایی قانونی است یا خیر توضیح می دهد: به طور کلی اگر یک پزشک بخواهد در هر حوزه ای فعالیت کند، در صورتی که در چارچوب دستورالعمل‌ها و مقررات سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور عمل کند، مجاز به فعالیت در آن حوزه است. از نظر سازمان نظام پزشکی هر پزشک عمومی می‌تواند در ۳رشته تخصصی که بیشتر به آن‌ها تمایل دارد، بدون ذکر کلمه تخصص در تابلوی خود، فعالیت کند. پزشکان متخصص نیز می‌توانند در ۲رشته از رشته‌های فوق تخصصی مربوط به رشته خود، بدون ذکر کلمه فوق تخصص در تابلو فعالیت کنند.
او در پاسخ به این پرسش که آیا پزشکان عمومی ظرفیت و پتانسیل ورود به مباحث زیبایی را دارند یا خیر می‌گوید: دوره پزشک عمومی ۷سال است و در این مدت پزشک برای این تربیت می‌شود که در تمام حوزه‌های پزشکی بتوانند فعالیت کند. بنابراین لزومی ندارد که در آن ۳رشته‌ای که در تابلوی خود ذکر می‌کند دوره آموزشی خاصی ببیند. اکثر کشورهای دنیا بیشتر مراجعات به پزشک عمومی صورت می‌گیرد و پزشک عمومی در موارد خاص بیمار را به متخصص ارجاع می‌دهد. اما در کشور ما مردم در همان ابتدای بیماری به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند. خدمات پزشکی مختلفی از سوی پزشکان عمومی در جامعه صورت می‌گیرد که هیچ حساسیتی روی آن‌ها وجود ندارد مانند عمل ختنه که علی‌رغم اینکه عمل پرریسکی محسوب می‌شود، تعداد زیادی از این عمل هرروزه توسط پزشکان عمومی انجام می‌شود. با وجود این سر و صدای زیادی در مورد آن صورت نمی‌گیرد. اما در برخی موارد مانند جراحی‌های زیبایی چون حساسیت زیادی روی آن‌ها وجود دارد، اخبار مربوط به قصور پزشکی مرتبط نیز با برجسته‌سازی رسانه‌ای شنیده می‌شود.
خطر اصلی مداخله‌گران در درمان هستند!
به طور طبیعی پزشکان عمومی خط اول درمان هستند که در درمانگاه‌ها، مطب‌های خصوصی، بیمارستان‌ها و اورژانس‌ها فعالیت می‌کنند. پس از آن پزشکان خانواده قرار دارند که آن ها نیز جزو پزشکان عمومی هستند. پس از آن و در صورت نیاز مراجعه به پزشک متخصص صورت می‌گیرد. اما در رشته‌هایی که جامعه نسبت به آن حساسیت بیشتری دارد، حدود صلاحیت حرفه‌ای تعریف می‌شود و ممکن است در مواردی محدودیت‌هایی برای بعضی رشته‌ها در نظر گرفته شود اما بخش زیادی از خدمات مرتبط با سلامت از سوی افرادی انجام می‌شود که صلاحیت ورود به این بخش را ندارند و به تعبیر بیرجندی‌نژاد «مداخله‌گران در درمان» هستند. برخی از این خدمات نیز در مکان‌هایی انجام می‌شود که برای این جراحی‌ها مناسب نیستند و مجوزهای مربوطه را ندارند. رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد می‌گوید که وظیفه سازمان نظام پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی، شناسایی و برخورد با این مراکز بدون مجوز است اما تأکید می‌کند که مردم نیز باید آگاه باشند و قبل از انجام هر اقدام درمانی از مجوزهای رسمی آن فرد یا مرکز مطمئن باشند. او می‌گوید: امروزه با توجه به گسترش فضای مجازی و قدرت در این فضا، بسیاری از پزشکان اقدام به تبلیغ فعالیت‌های خود در این فضا می‌کنند. باید توجه کرد که در بسیاری از موارد اطلاعاتی که در این فضا منتشر می‌شود با واقعیت منطبق نیست. از همین رو یکی از وظایف سازمان نظام پزشکی این است که بر تبلیغات پزشکان عضو این سازمان و هم چنین فعالیت‌های سلامت‌محور در فضای مجازی نیز نظارت کند. بنابراین هرکسی می‌خواهد در این حوزه فعالیت کند حتما باید از سازمان نظام پزشکی مجوز بگیرد. مردم نیز باید این موارد را مدنظر قرار دهند و گول هر تبلیغی را نخورند.
الهام ظریفیان