لیلا جانقربان|شهرآرانیوز- حقوق کارگری حقوق بخورونمیری است و در این روز‌های سخت کرونایی و در تنگنا‌های اقتصادی مانند آب‌باریکه‌ای است که سفره کارگران را هرچند کم، خالی نمی‌گذارد.
یکی از حق‌وحقوق‌ها در قراردادها، پرداخت حق سنوات است که به‌احتمال اسم آن به گوش شما هم خورده است، ولی دقیقا چیستی آن را مانند بسیاری از بیمه‌شدگان و دارندگان قرارداد نمی‌دانید. جالب است که بعضی‌ها حتی این حق را با عیدی اشتباه می‌گیرند و گاهی فکر می‌کنند پاداشی است که کارفرما از سر لطف آن را به حسابشان واریز کرده است!
علی مراد از کارگران ام‌دی‌اف‌کاری است که ۸ سال است در یک کارگاه چوب‌بری کار می‌کند. او سوادش در حد سیکل است و فقط مترکردن و سانت‌زدن را به قول خودش بلد است. وقتی از او می‌پرسم حق سنوات می‌گیرد یا نه، می‌گوید:ای بابا جان! ما فقط این برگه‌ها را انگشت می‌زنیم. همین که بیرونمان نمی‌کنند برای ما بس است. در این شرایط اقتصادی خدا خیر حاج آقا را بدهد که هرماه حقوق ما را می‌رساند و آخر سال هم یک چیزی روی آن می‌گذارد که دم عیدی شرمنده زن و بچه نباشیم. وقتی به علی مراد می‌گویم بخشی از این عیدی همان حق سنوات اوست، می‌گوید: ما که حساب‌کتاب بلد نیستیم، هرچه بدهند می‌گوییم دستشان درد نکند.
حافظ یکی دیگر از کارگران این کارگاه است. وقتی اسمش را می‌گویند خیال می‌کنم اتباع است، اما این‌گونه نیست و از اهالی شیراز است که برای کار به مشهد آمده است. حافظ که ۶ ماه است در این کارگاه مشغول است، می‌گوید: چندبار برای حق‌وحقوقم شکایت کردم، ولی به‌جایی نرسید. کارفرما‌ها راه‌های دورزدن قانون را خوب بلدند. قبلا در یک کارگاه مبل‌سازی کار می‌کردم. کارفرما قول داده بود که بعد از ۳ ماه مرا بیمه کند، اما یک سال من را سر دواند و آخرش هم هیچ! حالا هم اینجا که با ما قرارداد بسته‌اند، از ترس سرمان را پایین انداخته‌ایم، کار می‌کنیم که یک وقت بیرونمان نکنند. حقوق را بدهند، سنوات پیشکش! شاید اگر حرفی از آن بزنیم، یک راه قانونی برای ندادن آن پیدا کنند!
حرف‌های این ۲ کارگر از یک جامعه کارگری بسیار وسیع برایم جالب است و البته تاحدود زیادی هم حقیقت دارد، اما حق سنوات حقی است که کارفرما در هر حالت موظف به پرداخت آن است، مگر اینکه واقعا راه‌وچاه دورزدن قانون را خیلی خوب بلد باشد!
حق سنوات یکی از مزایای اجباری است که کارگر هنگام فراغت از کار از قبیل بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و استعفا و... آن را دریافت می‌کند و میزان آن معادل یک ماه آخرین مزد ثابت دریافتی برای هرسال کارکرد کارگر است. سنوات یا مزایای پایان کار، باید با خاتمه یا فسخ قرارداد کار، به کارگر پرداخت شود. این مبلغ به افرادی که کمتر از یک سال کارکرد داشته باشند نیز به‌نسبت مدت کارکردشان تعلق می‌گیرد و کارفرما باید آن را پرداخت کند.
پیش از سال ۹۲ تردید وجود داشت که پایه سنوات فقط به قرارداد‌های رسمی تعلق می‌گیرد یا قرارداد‌های غیررسمی نیز حقی از پایه سنوات دارند. در بخشنامه‌ای که وزارت کار در سال ۹۲ به کارگاه‌ها و کارخانه‌ها فرستاده بود، کارفرمایان نباید تفاوتی بین این ۲ گروه قائل شوند و پایه سنوات به هر ۲ گروه از کارگران تعلق می‌گیرد.
مطابق بخشنامه دستمزد ۹۹، نرخ پایه سنوات در سال ۱۳۹۹ درباره کارگران قرارداد دائم و موقت مشمول قانون کار که دارای یک سال سابقه کار شده یا یک سال از دریافت آخرین پایه (سنوات) آنان در همان کارگاه گذشته باشد، از جمله اینکه حق سنوات یا مزایای پایان‌کار خود را تسویه کرده باشند یا خیر، روزانه ۵۸ هزار و ۳۳۳ ریال (پنجاه‌وهشت هزار و سیصدوسی‌وسه ریال) تعیین می‌شود.
محاسبه سنوات به‌صورت ماهانه است که در صورت یک‌ساله‌بودن سابقه کار از آن استفاده می‌شود، اما در سال‌های پس از تطبیق، باتوجه‌به درصد‌هایی که شورای عالی کار اعلام می‌کند افزایش می‌یابد. در سال ۹۹ میزان سنوات را به‌صورت زیر محاسبه می‌کنند:
(تعداد روز‌های کاری ماه×۵۸ هزار و ۳۳۳ ریال) + حقوق پایه ماهانه اعلام‌شده در امسال = حقوق پایه ماهانه در سال دوم.
زیرا مبلغ نرخ پایه سنوات در سال ۱۳۹۹ برابر ۵۸ هزار و ۳۳۳ ریال است.
همچنین طبق ماده ۲۴ قانون کار، کارفرما موظف است برای کارگرانی که پیش از پایان سال کارگاه را ترک می‌کنند، پایه سنوات واریز کند، به همین دلیل حق سنوات برای هر ماه در سال ۹۹ معادل ۱۷۵ هزار تومان تعیین شده است. به‌عنوان مثال در صورتی که کارگری نیمه اول سال را در یک کارگاه مشغول بوده باشد و پس از این حاضر به ادامه فعالیت نباشد، کارفرما می‌باید مبلغ یک میلیون و ۵۰ هزار تومان (۱۷۵ هزار تومان × ۶) به کارگر پرداخت کند.
همه کارفرمایان موظف‌اند برای هر کارگری که یک سال سابقه کار دارد و همه سال را در کارگاه فعالیت داشته است، ۱۸ میلیون و ۳۵۴ هزار و ۲۷۰ ریال در پایان سال ۹۹ حق سنوات پرداخت کنند.
همه کارگران دارای بیش از یک‌سال سابقه کار، مشمول دریافت پایه سنوات هستند که علاوه بر افزایش ۱۵ درصدی و رقم ثابت، باید به حقوق پایه آن‌ها اضافه شود؛ بنابراین حقوق از ابتدای سال ۹۹ به میزان ۱۵ درصد آخرین مزد ثابت در سال ۹۸ به اضافه روزانه ۳۰ هزار و ۳۳۸ ریال افزایش می‌یابد که نباید کمتر از ۶۱۱ هزار و ۸۰۹ ریال باشد. به‌عنوان مثال اگر فردی در سال ۹۵ با پایه حقوق یک میلیون تومان مشمول پایه سنواتی ماهانه ۳۰ هزار تومان شده باشد، پایه حقوقش یک میلیون و ۳۰ هزار تومان خواهد بود.
با افزایش دستمزد سال ۹۶، در سایر سطوح ۱۲ درصد به اضافه روزانه ۶۷۶۸ ریال و با پایه سنوات ماهانه ۵۱ هزار تومانف حقوق معادل ۱۲۲۴۹۰۴ تومان خواهد بود.
حال با افزایش مزد سال ۹۷ محاسبه به روش زیر خواهد بود: ۱۲۲۴۹۰۴ + ۱۰/۴ درصد + ۸۴۶۰۰ + ۵۱۰۰۰ تومان، یعنی معادل۱۴۸۷۸۹۴ تومان.
با افزایش ۱۳ درصدی دستمزد سال ۹۸ به علاوه ٨۷۰۴ تومان ثابت مزدی و ۷۰ هزار تومان پایه سنوات، معادل مبلغ ۲۰۱۲۴۶۷ تومان به عنوان پایه حقوق ۹۸ این فرد خواهد بود.
با افزایش ۱۵ درصدی دستمزد سال ۹۹، برای سایر سطوح به علاوه ۳۰ هزار و ۳۳٨ ریال ثابت مزدی و ۱۷۵ هزار تومان پایه سنوات برای این فرد، پایه حقوق سال ۹۹ برابر با ۲۵۸۰۳۵۱ تومان خواهد بود.
گفتنی است، اعداد و پایه حقوق اعلام شده به طور نمونه بوده و مربوط به گروه شغلی خاصی نمی‌شود.
همچنین براساس بخشنامه اسفندماه ۹۱ وزارت کار، همه کارکنان دارای یک سال سابقه کار یا کارکنانی که یک سال از دریافت آخرین پایه سنوات آن‌ها در همان کارگاه گذشته باشد، مشمول دریافت پایه سنوات می‌شوند که این مبلغ باید به حقوق پایه کارگران اضافه شود تا به تناسب در اضافه کار، عیدی و حق سنوات نیروی کار محاسبه قرار شود؛ بنابراین پایه سنوات نباید به‌عنوان یک ردیف جداگانه محاسبه شود.
برای اینکه بدانید پایه سنوات چیست باید آن را با حق سنوات مقایسه کنیم. حق سنوات به‌عنوان پاداش پایان‌کار به آن‌دسته کارگرانی داده می‌شود که قراردادشان خاتمه یافته است یا استعفا داده و ترک کار کرده‌اند، اما پایه سنوات برای افرادی است که یک‌سال سابقه کار دارند و به حداقل حقوق آن‌ها اضافه می‌شود. پایه سنوات را می‌توان بخش حمایتی پایه حقوق نامید که عموما شورای‌عالی کار آن را برای جبران‌کردن حداقل دستمزد تصویب و ابلاغ می‌کند. این بخش از حقوق، در واقع قسمتی از حقوق پایه است که معمولا با حداقل دستمزد جمع و به کارگر پرداخت می‌شود.
در ابتدای سال ۷۰ قانون پایه سنوات در مجلس مطرح و بررسی شد. بر طبق این قانون کارگران رسمی یا غیررسمی که قرارداد رسمی دارند یا ندارد، مشمول قانون پایه سنوات می‌شوند. به‌دلیل جمع‌شدن پایه سنوات سال‌های قبل و انباشته‌شدن آن روی هم، به پایه سنوات بیش از ۲ سال سابقه کار، پایه سنوات تجمیعی گفته می‌شود و قید عبارت پایه سنوات تجمیعی در قرارداد کار یا فیش حقوق الزامی نیست.
در قسمت‌های قبلی همه‌چیز را درباره پایه سنوات و حق سنوات و نحوه محاسبه آن‌ها گفتیم. در ادامه به بررسی چند بند مهم از بخشنامه شورای‌عالی کار درباره پایه سنوات می‌پردازیم:
-پایه سنوات شامل دانشجویان و دانش‌آموزانی که مشاغل تابستانی دارند، نمی‌شود.
-پایه سنوات با سنوات خدمت (پاداش پایان‌کار) متفاوت است و طبق ماده ۲۴ کارفرما موظف است معادل آخرین حقوق کارگر را به‌عنوان پاداش سنوات یا مزایای پایان‌کار به وی بپردازد.
-تعویض کارفرما به سنوات ربطی ندارد و کارفرمای جدید نیز موظف است پاداش سنوات کارگران را براساس ماده ۱۲ قانون کار بپردازد.
-به کارگران فصلی نیز باتوجه‌به میزان کارکردشان پاداش سنوات تعلق می‌گیرد و برای محاسبه این میزان سنوات باید به تبصره‌هایی که دراین‌زمینه وجود دارد، مراجعه کنید.
-اگر سال ۹۹ چهارمین سال کار یک کارگر باشد، علاوه بر پایه سنوات، در این سال مبلغ سال‌های دیگر نیز به‌حساب وی اضافه می‌شود.